Τα παρασκήνια των γυρισμάτων, η σημασία του ονόματος, τα... βασανιστήρια στον πρωταγωνιστή και ο... Darth Vader
Μισός αιώνας συμπληρώνεται φέτος από την ημέρα που το «Κουρδιστό Πορτοκάλι» έκανε πρεμιέρα στις κινηματογραφικές αίθουσες. Η πρώτη του προβολή έγινε στη Νέα Υόρκη την 19η Δεκεμβρίου 1971 ενώ στην χώρα μας ήρθε την Πρωτοχρονιά του 1973. Πενήντα χρόνια μετά το δημιούργημα του Στάνλεϊ Κιούμπρικ (βασισμένο στο βιβλίο του Άντονι Μπέρτζες) παραμένει ένα ορόσημο για το παγκόσμιο σινεμά. Πίσω από την παραγωγή κρύβεται πολύ παρασκήνιο, απρόοπτα ακόμα και απειλές δολοφονίας...
-Το όνομα
Η ταινία πήρε το όνομα του βιβλίου πάνω στο οποίο βασίστηκε. Το «A Clockwork Orange» του Άντονι Μπέρτζες κυκλοφόρησε το 1962 και ο συγγραφέας έχει δώσει διαφορετικές εκδοχές για το πώς κατέληξε στο συγκεκριμένο όνομα.
Ο Μπέρτζες έχει πει ότι άκουσε τη φράση «as queer as a clockwork orange» (τόσο περίεργο όσο ένα κουρδιστό πορτοκάλι) σε μια παμπ στο Λονδίνο το 1945. Τόνιζε ότι από τότε είχε ακούσει κι άλλες φορές τη συγκεκριμένη έκφραση και την «ερωτεύτηκε». «Δεν είναι δικό μου δημιούργημα. Την άκουσα και την ερωτεύτηκα. Ήθελα να τη χρησιμοποιήσω ως τίτλο του βιβλίου μου. Αναγκαστικά μετά το βιβλίο έπρεπε να της δώσω ένα νόημα. Εννοώ λοιπόν την ένωση κάτι οργανικού, ζωντανού και γλυκού δηλαδή της ζωής με κάτι μηχανικό, ψυχρό και πειθαρχημένο» έχει πει.
Σε μια άλλη εξήγηση του έχει πει ότι χρησιμοποίησε την λέξη orange γιατί το orang στη γλώσσα της Μαλαισίας σημαίνει άντρας. Σε κάποιες άλλες αναφορές του τόνισε ότι είναι απλά μια παρομοίωση που θέλει να δείξει πώς κάτι τόσο ζωντανό, χυμώδες και γλυκό μετατράπηκε σε κάτι μηχανικό. «Ένας άνθρωπος που πλέον δεν έχει ελεύθερη βούληση δεν είναι πλέον άνθρωπος. Είναι ένα κουρδιστό πορτοκάλι» έχει τονίσει επίσης.
Όσο για το όνομα του πρωταγωνιστή ο Μπέρτζες έχει πει ότι ήθελε κάτι διεθνές. «Δεν μπορεί ένα παιδί από τη Βρετανία ή τη Ρωσία να λέγεται Τσακ ή Μπουτς» ανέφερε χαρακτηριστικά.
-To βιβλίο δεν άρεσε στον Κιούμπρικ
Ο Στάνλεϊ Κιούμπρικ διάβασε το βιβλίο ενώ βρισκόταν στα γυρίσματα του «Dr Strangelove». Του το έδωσε ο συνεργάτης του Τέρι Σάουθεν ο οποίος θεώρησε ότι θα αρέσει στον σκηνοθέτη. Το «Κουρδιστό Πορτοκάλι» όμως δεν άρεσε στο Κίουμπρικ κυρίως λόγω της αργκό γλώσσας που χρησιμοποιούσε ο Μπέρτζες. Τελικά άλλαξε άποψη όταν άρχισε να συγκρίνει τον πρωταγωνιστή με τον Ριχάρδο τον Γ'. Τότε είδε αλλιώς όλη την ιστορία και αποφάσισε να το μεταφέρει στη μεγάλη οθόνη. Τελικά προσπάθησε η ταινία του να είναι όσο πιο πιστή γίνεται με το πρωτότυπο
-Ο ρόλος του κρίκετ
Ο αρχικός σχεδιασμός των στολών της συμμορίας ήταν διαφορετικός αλλά δεν άρεσε στον Κιούμπρικ. Όταν μια μέρα είδε τον πρωταγωνιστή του, Μάλκομ ΜακΝτόουελ, με στολή κρίκετ του ζήτησε να μην τη βγάλει και να κάνουν κάποια γυρίσματα. Με κάποιες τροποποιήσεις η στολή έγινε ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά της ταινίας.
-Ή αυτός ή κανείς
Ο Κιούμπρικ δεν έχει καμία αμφιβολία για τον ποιον ήθελε για πρωταγωνιστή. Είχε δει τον Μάλκομ ΜακΝτόουελ στην ταινία «If...» και τον θεωρούσε όχι απλά ιδανικό για τον ρόλο του Άλεξ αλλά μοναδική επιλογή. Κάποιες πληροφορίες υποστηρίζουν ότι αν ο ΜακΝτόουελ έλεγε όχι ο Κιούμπρικ δεν θα έκανε την ταινία. Πήρε τελικά τον ρόλο χωρίς δοκιμαστικό αλλά χωρίς να γνωρίζει τον Κιούμπρικ. «Στην αρχή τον είχα μπερδέψει με τον Στάνλεϊ Κράμερ. Δεν είχα ακούσει ποτέ το όνομα του», θα πει.
-Singing In The Rain
Στην πιο σκληρή σκηνή της ταινίας ο Άλεξ και η συμμορία του μπαίνουν σε ένα σπίτι, βιάζουν μια γυναίκα και τελικά σκοτώνουν το ζευγάρι. Κατά τη διάρκεια της φρικτής σκηνής ο ΜακΝτόουελ τραγουδά το «Singin In The Rain» του Τζιν Κέλι. Πρόκειται για αυτοσχεδιασμό μετά από προτροπή του Κιούμπρικ να κάνει κάτι εξωφρενικό. «Άρχισαν να τραγουδάω το Singin In The Rain. Γιατί το έκανα αυτό; Γιατί το τραγούδι αυτό είναι το δώρο του Χόλιγουντ στον κόσμο της ευφορίας. Αυτό ένιωθε ο χαρακτήρας εκείνη τη στιγμή» θα πει ο ηθοποιός. Ο αυτοσχεδιασμός άρεσε τόσο πολύ στον Κιούμπρικ που πλήρωσε 10.000 δολάρια για τα δικαιώματα του τραγουδιού.
-Ο γιατρός
Στο «Κουρδιστό Πορτοκάλι» και συγκεκριμένα στη σκηνή που ο ΜακΝτόουελ φορά τη συσκευή που του κρατά τα μάτια ανοιχτά, συμμετέχει και ένα κανονικός γιατρός. Είχε προσληφθεί από μια οφθαλμολογική κλινική του Λονδίνου για να βάζει συνέχεια κολλύριο στα μάτια του ηθοποιού. Τελικά κάποια πλάνα άρεσαν τον Κιούμπρικ και έτσι ο γιατρός... έμεινε στην ταινία.
-Ο τραυματισμός
Παρά την παρουσία γιατρού όμως ο ΜακΝτόουελ τραυματίστηκε στη συγκεκριμένη σκηνή. Ο Κιούμπρικ επέμενε πως έπρεπε να είναι καθιστός όταν φορά τη συσκευή και όχι ξαπλωμένος, όπως προβλέπεται. Ο ηθοποιός τόνισε ότι το γύρισμα με τη συσκευή ήταν ένα πραγματικό βασανιστήριο και ο πόνος αφόρητος. Τελικά o ΜακΝτόουελ τραυμάτισε τον κερατοειδή του.
-Η σκηνή σεξ
Στην ερωτική σκηνή με τον Άλεξ και τα δύο κορίτσια από το δισκοπωλείο ο Κιούμπρικ έκανε ό,τι μπορούσε για να αποφύγει το φιλμ τον χαρακτηριστικό «ακατάλληλο». Την θάμπωσε και την έβαλε να παίζει πιο γρήγορα. Τελικά δεν κατάφερε κάτι
- Ο Darth Vader
Στο «Κουρδιστό Πορτοκάλι» συμμετέχει και ο ηθοποιός Ντέιβιντ Πρόουζ. Είναι ο μυώδης άντρας στο σπίτι του συγγραφέα. Ο Πρόουζ είναι ο ηθοποιός κάτω από τη στολή του Darth Vader στην αρχική τριλογία του Star Wars.
-Ψαλίδι...
Ο Κιούμπρικ αναγκάστηκε να προσλάβει βοηθούς για να συμμετάσχουν στο μοντάζ. Η ταινία αρχικά ήταν τέσσερις ολόκληρες ώρες και δεν μπορούσε να βγει έτσι στις αίθουσες. Πολύ από το υλικό που είχε τραβήξει ο Κιούπρικ έμεινε εκτός και μάλιστα ο σκηνοθέτης επέμενε να καταστραφεί κάτι που έγινε.
-Πινγκ Πονγκ
Για δύο εβδομάδες ο Κιούμπρικ και ο ΜακΝτόουελ δούλευαν τα voiceovers της ταινίας. Για να χαλαρώνουν και να ξεφεύγουν από τη ρουτίνα έπαιζαν πινγκ πονγκ. Όταν στο τέλος ο ΜακΝτόουελ πληρώθηκε μόνο τη μια εβδομάδα ο Κιούμπρικ του εξήγησε πως την υπόλοιπη απλά έπαιζαν πινγκ πονγκ και δεν δούλευαν.
-Σε φυσικά τοπία
Μετά την «Οδύσσεια του Διαστήματος» ο Κιούμπρικ είχε κατηγορηθεί ότι μπορεί να φτιάξει ταινίες μόνο με τεράστιο μπάτζετ. Θέλησε στο «Κουρδιστό Πορτοκάλι» να δώσει μια απάντηση. Χρησιμοποίησε κυρίως φυσικά τοπία τα οποία μετέτρεψε. Λίγες ήταν οι σκηνές που γυρίστηκαν σε στούντιο. Πάντως το διαβόητο Korovo Milk Bar ήταν εξ ολοκλήρου σκηνικό.
-Οι αντιγραφείς
Ο Τύπος άσκησε δριμεία κριτική στο φιλμ για τις σκηνές βίας. Υπήρξαν μάλιστα αναφορές ότι υπήρξαν άτομα που αντέγραψαν τη συμμορία και έκαναν βιασμούς και δολοφονίες, αν και αυτό δεν έχει αποδειχθεί πέραν πάσης αμφιβολίας. Πολλοί ήταν εκείνοι που ζήτησαν να κατέβει το φιλμ από τις αίθουσες της Αγγλίας. Αυτό συνέβη τελικά αλλά για διαφορετικό λόγο. Ο Κιούμπρικ δέχθηκε απειλές για τη ζωή του και τη ζωή της οικογένειας του. Έτσι αναγκάστηκε να αποσύρει την ταινία από τους βρετανικούς κινηματογράφους.