Ποια είναι η σχέση της μπύρας Corona με τον κοροναϊό;


Μετά το ξέσπασμα της επιδημίας του κοροναϊού, η μηχανή αναζήτησης της Google βομβαρδίζεται καθημερινά με ένα συγκεκριμένο ερώτημα


Η απάντηση είναι προφανώς «καμία».

Όπως ήδη πιθανότατα το φανταστήκατε η διάσημη μπύρα από το Μεξικό και ο κοροναϊός δεν έχουν καμία απολύτως σχέση, εκτός βέβαια από την κοινή ρίζα του ονόματός τους. Ωστόσο, αυτό δεν εμπόδισε πολλούς συνανθρώπους μας να κάνουν την συγκεκριμένη αναζήτηση στο Google. Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.

Ο τρομακτικός κοροναϊός

Η παγκόσμια κοινότητα τις τελευταίες εβδομάδες κινείται στους ρυθμούς ενός νέου κοροναϊού που απειλεί την ανθρωπότητα με πανδημία. Από την Κίνα, όπου και ξεκίνησε, και την υπόλοιπη Ασία μέχρι την Ευρώπη, τις ΗΠΑ, αλλά και την Αυστραλία οι χώρες βρίσκονται σε επιφυλακή για πιθανά κρούσματα ενός ιού που έχει σπείρει τον φόβο και τον τρόμο και έχει οδηγήσει στον θάνατο περισσότερους από 130 ανθρώπους.

Πρόκειται για έναν νέο κοροναϊό που ονομάστηκε «2019-nCoV» και αποτελεί έναν καινούργιο τύπο ιού του συγκεκριμένου είδους ο οποίος μπορεί να προκαλέσει από απλά αναπνευστικά προβλήματα μέχρι πνευμονία, σήψη και τελικά τον θάνατο.

Οι κοροναϊοί παίρνουν το όνομά τους από τη χαρακτηριστική εμφάνισή τους στο ηλεκτρονικό μικροσκόπιο, όπου διακρίνονται εξογκώματα περιμετρικά του ιού σαν στέμμα, ή αλλιώς «κορόνα».



Το α' συνθετικό της λέξης «κορόνα» προέρχεται από το λατινικό «corona», το οποίο σημαίνει στέμμα. Έτσι και στα αγγλικά η ονομασία του είναι coronavirus (όπου virus ο ιός στα αγγλικά). Παράλληλα, πίσω στο μακρινό 1925 οι δημιουργοί μιας νέας ελκυστικής ξανθιάς μπύρας στο Μεξικό επέλεξαν για το προϊόν τους το όνομα «Corona» από το λατινικό «στέμμα».

Και κάπου εκεί, 95 χρόνια μετά, ξεκινάει και το μπέρδεμα.

Η… τρομακτική μπύρα

Η ονομασία «coronavirus» φαίνεται ότι μπέρδεψε αρκετό κόσμο που κατέφυγε – πού αλλού;- στη Google για να λύσει τις απορίες του. Έτσι, ένα αρκετά ικανοποιητικό ποσοστό χρηστών του διαδικτύου σύμφωνα με τα στοιχεία του Google Trends την τελευταία εβδομάδα έψαξε στην δημοφιλή μηχανή αναζήτησης τους όρους «beer coronavirus», «corona beer virus» (μπύρα κορόνα ιός) και «beer virus» (μπύρα ιός). 

Όπως καταγράφηκε, οι αναζητήσεις αυτές εντοπίστηκαν κυρίως στη Βόρεια Αμερική, τις περισσότερες χώρες της βόρειας και δυτικής Ευρώπης, αλλά και στην Τουρκία, την Αυστραλία, την Ινδία, την Ινδονησία, την Ιαπωνία και την Νέα Ζηλανδία.

Συγκεκριμένα από τις 18 έως τις 26 Ιανουαρίου σύμφωνα με τα δεδομένα του Google Trends παρουσιάστηκε αύξηση 2.300% στην αναζήτηση του όρου «corona beer virus», αύξηση 3.233% για τον όρο «beer coronavirus» και 744% για τον όρο «beer virus». 

Αξίζει πάντως να σημειωθεί ότι δεν είναι η πρώτη φορά που το όνομα ενός προϊόντος μπερδεύεται με το όνομα ενός ιού. Σύμφωνα με τους New York Times κατά το ξέσπασμα της επιδημία του AIDS τη δεκαετία του ’80 οι πωλήσεις από τις διαιτητικές καραμέλες Ayds έπεσαν κατά 50% καθώς πολλοί συσχέτιζαν τα δύο ονόματα. Και φανταστείτε ότι τότε δεν υπήρχε Google!

Ο κοροναϊός στην Google

Πέρα από τον παραλογισμό του συσχετισμού της μπύρας με τον κοροναϊό, όπως είναι λογικό ο νέος ιός αποτελεί έναν από τους πιο διάσημους όρους αναζήτησης την τελευταία εβδομάδα στη Google.

Σύμφωνα με τα στοιχεία του GoogleTrends, η αναζήτηση για τον όρο  «κοροναϊός συμπτώματα» είναι στις πέντε πιο δημοφιλείς των τελευταίων ημερών μαζί με τα «πώς να προστατευτείτε από τον κοροναϊκό» και «πώς εξαπλώνεται ο κοροναϊός».

Το… ελληνικό ζήτημα

Στη χώρα μας δεν φαίνεται να υπάρχουν δεδομένα για αναζητήσεις που συσχετίζουν την μπύρα με τον κοροναϊό. Ωστόσο, στην Ελλάδα το πρόβλημα είναι άλλο: η ορθογραφία. Από την εμφάνιση του νέου αυτού ιού το διαδίκτυο και οι δημοσιογράφοι διχάστηκαν για το αν θα έπρεπε να γράφουν και να λένε κοροναϊός ή κορονοϊός ή ακόμα και κορωνοϊός. Αν και το τελευταίο εύκολα απορρίφθηκε καθώς η παλαιότερη γραφή «κορώνα» που προέρχεται από τις εποχές της καθαρεύουσας έχει καταργηθεί μιας και τίποτα στην αρχική λατινική λέξη «corona» δεν δικαιολογεί την χρήση του «ω», η συζήτηση υπήρξε μεγάλη για την επιλογή του κοροναϊού ή του κορονοϊού. Αυτό αντικατοπτρίστηκε και στις αναζητήσεις του Google όπου όμως οι περισσότεροι φαίνεται να επιλέγουν τον «κοροναϊό».



Ωστόσο, μια κατατοπιστική απάντηση δίνει ο ερευνητής της ελληνικής γλώσσας Νίκος Σαραντάκος σε ένα απολαυστικό άρθρο του στο προσωπικότου ιστολόγιο. Συγκεκριμένα αναφέρει επί του θέματος:

«Τα νέα από την Κίνα είναι ανησυχητικά, καθώς ο αριθμός των νεκρών από την νέα ασθένεια έχει φτάσει τους 17 και τα κρούσματα αρχίζουν να εξαπλώνονται στις γειτονικές χώρες αλλά έφτασαν και στις Ηνωμένες Πολιτείες. Οι αρχές έβαλαν σε καραντίνα την πόλη Γουχάν (Wuhan) και άλλες δύο γειτονικές πόλεις, και πριν ανασηκώσετε αδιάφορα τους ώμους να πούμε ότι η Γουχάν έχει κάπου 11 εκατομμύρια κατοίκους, περισσότερους από την Ελλάδα.

Στην Ελλάδα όμως είμαστε αρκετά μακριά προς το παρόν, οπότε αυτό που μας απασχολεί, αν δεν έχουμε δικούς μας ανθρώπους εκεί, είναι κάτι πολύ πιο ανώδυνο, πώς δηλαδή θα πούμε τον ιό της Γουχάν, που έχει θέσει σε συναγερμό τις κινεζικές αρχές αλλά και τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας.

Το αγγλικό όνομα είναι coronavirus. Λέγεται έτσι επειδή, αν τους κοιτάξουμε στο ηλεκτρονικό μικροσκόπιο, φαίνονται σαν να εχουν ένα είδος στεφάνης ή στέμματος, όπως στην εικόνα που συνοδεύει το άρθρο. Αυτό το corona του αγγλικού όρου είναι παρμένο από τα λατινικά όπου corona είναι, όχι απρόσμενα, το στέμμα, αυτό που εμείς λέμε κορόνα.

Κορόνα και οχι κορώνα που το γράφαμε παλιότερα διότι πρόκειται για δάνειο, ή μαλλον για αντιδάνειο, αφού το λατινικό corona ανάγεται στο αρχαίο «κορώνη» που ήταν αφενός η κουρούνα και αφ’ετέρου ένα κυρτό ή καμπύλο αντικείμενο.

Δεν το είπαμε «στεμματοϊό» όσο είχαμε καιρό, όχι πως θα ’ταν καλύτερο, οπότε χρειάστηκε να εισάξουμε (σικ, ρε) και να εξελληνίσουμε τον διεθνή όρο -ίσως και καλύτερα για να καταλαβαίνουμε περί τίνος πρόκειται. Οπότε, το λέμε «κορονοϊός» ή «κοροναϊός» και μας βασανίζει το δίλημμα. Το ΜΗΛΝΕΓ καταγράφει και τους δυο όρους σε έναν κάπως σχοινοτενή ορισμό. (Άλλο λεξικό δεν έχει τον όρο).



Εφόσον η λέξη είναι σύνθετη από το «κορόνα» και το «ιός» ο τύπος «κορονοϊός» φαίνεται ο αναμενόμενος, αν σκεφτούμε πως στα ελληνικά το συνδετικό φωνηεν είναι συνήθως το -ο- ακόμα κι όταν το πρώτο συνθετικό τελειώνει σε -α. Για να δανειστώ τα παραδείγματα από τον Νίκο Λίγγρη κι ένα παλιότερο νήμα της Λεξιλογίας, θάλασσα + ταραχή > θαλασσοταραχή, κάρτα + τηλέφωνο > καρτοτηλέφωνο.

Οπότε, την κλείσαμε τη βαλίτσα;

Μπα, πού τέτοια τύχη.

Καταρχάς, η χρήση του συνδετικού -ο- δεν είναι απαράβατος κανόνας. Σε κάποιες περιπτώσεις έχουμε πρώτο συνθετικό σε α- που διατηρείται μετά τη συνθεση. Πιο χαρακτηριστική περίπτωση η αγορά, που δίνει «αγοραφοβία», «αγοραπωλησία» και «αγορανομία». Θα μου πείτε, το κάνουμε από προφύλαξη για να μην πάει το μυαλό μας στο αγόρι, και σκεφτούμε ότι φοβόμαστε, πουλάμε ή αστυνομεύουμε αγόρια. Έστω, αν και η αγορανομία είναι αρχαία, τότε που δεν υπήρχε λέξη «αγόρι».

Όμως έχουμε κι άλλα παραδείγματα, π.χ. από την αγγελία τον αγγελιαφόρο, που είναι επίσης αρχαία λέξη (ο αγγελιοφόρος είναι νεότερος τύπος) ή από τη γενεά τη γενεαλογία -κι αυτή με αρχαία διαπιστευτήρια.

Έπειτα, προκειμένου για τους ιούς, το a συνήθως διατηρείται. Πάλι από το άρθρο της Λεξιλογίας αντιγράφω:

arenavirus = αρεναϊός (στα αγγλικά υπάρχει και arenovirus)

human papillomavirus = ιός ανθρώπινων θηλωμάτων, παπιλομαϊός ανθρώπου

papovavirus = παποβαϊός

picornavirus = πικορναϊός

togavirus = τογκαϊός

Σωστά παρατηρεί ο Λίγγρης πως όταν το πρώτο συνθετικό είναι ντιπ καταντίπ ξένο, εξωτικό, δεν ενοχλεί καθόλου η διατήρηση του α στην ελληνική λέξη, ενώ όταν μας είναι οικείο (κορόνα, αρένα) κάπως περισσότερο θέλουμε να βάλουμε συνδετικό το -ο-.

Κακά τα ψέματα, όμως, η επιρροή του coronavirus, του αγγλικού τύπου, είναι δυσκολομάχητη. Και ενώ θα περίμενε κανείς ότι οι ειδικοί θα είχαν υιοθετήσει τον τύπο «κορονοϊός», στα ειδικά συγγράμματα αλλά και στα ιατρικά λεξικά (Dorland, ΙΑΤΡΟΤΕΚ) επικρατούσε ο τύπος «κοροναϊός» ήδη από τη δεκαετία του 1990, τότε που ο ιός ήταν γνωστός μόνο σε ελάχιστους.

Το 2014 που είχαμε την προηγούμενη εμφάνιση επιδημίας με κορονοϊό, και που είχαμε συζητήσει ξανά το θέμα, το αμαρτωλό ΚΕΕΛΠΝΟ υιοθέτησε τον τύπο «κοροναϊός» και μαζί του οι περισσότεροι δημοσιογράφοι. Τότε πέρασε ο όρος από το γκέτο των ειδικών στο ευρύτερο κοινό, οπότε σήμερα αν δούμε το γκουγκλ υπερτερεί σαφως ο τύπος «κορονΑϊός».

Όσοι δεχόμαστε το επιχείρημα για το συνδετικό φωνήεν, μπορούμε να δώσουμε μάχη οπισθοφυλακών και να επιμένουμε στον κορονΟϊό. Ακόμα είναι δεκτοί και οι δύο τύποι, όποιον προτιμάει ο καθένας. Αλλά κατά πάσα πιθανότητα, τελικά ο κορονΑϊός θα επικρατήσει. Αν και ελπίζουμε να μην έχουμε πολλές ευκαιρίες να χρησιμοποιήσουμε τον όρο».