Η Σουηδία συνέχισε να λειτουργεί παρά τους 3.674 νεκρούς από κοροναϊό, ώστε να μην συντρίψει την οικονομια της. Τελικά τα κατάφερε;
Η Σουηδία είναι από τις χώρες που ξεχώρισε όσο λίγες άλλες στον
τρόπο αντιμετώπισης της πανδημίας του κοροναϊού. Όσο οι χώρες της Ευρώπης και
του υπόλοιπου κόσμου έπαιρναν αυστηρά μέτρα για την αντιμετώπιση της ασθένειας
βάζοντας τους πολίτες τους σε καραντίνα και σταματώντας τις περισσότερες
εργασίες, η Σουηδία συνέχισε να κινείται σαν μην συνέβαινε σχεδόν τίποτα.
Στη Σουηδία δεν έκλεισαν ποτέ τα σχολεία και καμία
επιχείρηση ούτε οι χώροι εστίασης. Η κυβέρνηση απηύθυνε ισχυρή σύσταση για
τήρηση των μέτρων προστασίας και για εργασία από το σπίτι χωρίς ωστόσο να τα
επιβάλλει. Η λογική πίσω από αυτήν την κίνηση αποτελούσε μια προσπάθεια προστασίας
της οικονομίας της.
Σχεδόν τρεις μήνες μετά το πρώτο κρούσμα στην χώρα και την
συγκεκριμένη πολιτική αντιμετώπισης της πανδημίας έρχεται πλέον εύλογα το
ερώτημα: Άξιζε να δώσουν την ζωή τους 3.674 άτομα (ως σήμερα) για την προστασία
της σουηδικής οικονομίας;
Οι αριθμοί
Πριν λίγες μέρες στη μελέτη της για την οικονομία της Ευρώπης,
η Eurostat κατέγραψε το πρώτο τρίμηνο του 2020 μείωση (σε σχέση με το
προηγούμενο τρίμηνο) 3,8% κατά μέσο όρο στο ΑΕΠ των χωρών της Ευρωζώνης, ενώ το
ΑΕΠ όλων των χωρών της Ε.Ε. συρρικνώθηκε κατά 3,3%. Την ίδια στιγμή, η Σουηδία
κατέγραψε ύφεση μόνο 0,3%. Τα νούμερα βέβαια αφορούν μόνο το πρώτο τρίμηνο του
2020, όταν η καραντίνα βρισκόταν μόνο στην αρχή, οπότε τα νούμερα αυτά αναμένεται
να μεγαλώσουν για όλες τις χώρες.
Ωστόσο, οι οικονομολόγοι συμφωνούν ότι η Σουηδία δεν μπορεί
να παραμείνει αλώβητη απ’ όσα συμβαίνουν γύρω της. Στις προβλέψεις της Ευρωπαϊκής
Επιτροπής για το οικονομικό μέλλον των χωρών, η Σουηδία προβλέπεται να καταγράψει
6,1% πτώση στο ΑΕΠ της ως το τέλος του χρόνου. Την ίδια στιγμή, η χώρα μας υπολογίζεται
να καταγράφει ύφεση 9,7% φέτος (το μεγαλύτερο ποσοστό στην ΕΕ), ενώ οι
υπόλοιπες χώρες της Ευρωζώνης θα βρίσκονται κατά μέσο όρο στο -7,7% και το
σύνολο της ΕΕ στο -7,4%. Όσον αφορά την ανάκαμψη που αναμένεται το 2021, η
Σουηδία προβλέπεται να παρουσιάσει αύξηση 4,3%, ενώ ο ευρωπαϊκός μέσος όρος βρίσκεται
στο 6,1%. Για την Ελλάδα προβλέπεται το μεγαλύτερο ποσοστό αύξησης, στο 7,9%.
Το Bloomberg
αναφέρει πως σύμφωνα με τις αναλύσεις του αναμένει η οικονομία της Σουηδίας να
μειωθεί κατά 5,6% το 2020, ενώ για τις χώρες της Ευρωζώνης μιλά για ύφεση 8,1%.
Επιπλέον, οι οικονομολόγοι της σουηδικής τράπεζας SEB υπολογίζουν ότι η πτώση
του ΑΕΠ της χώρας θα είναι της τάξης του 6,5%, σχεδόν ίδια με αυτή που
προβλέπουν για τις ΗΠΑ και την Γερμανία, και καλύτερή από αυτή που προβλέπουν
για την Νορβηγία, την Φινλανδία και την Δανία (9-10%).
Οι προβλέψεις από την Κεντρική Τράπεζα της χώρας, την Riksbank, είναι ακόμα πιο
δυσοίωνες. Όπως αναφέρει υπολογίζει ότι το σουηδικό ΑΕΠ μπορεί να συρρικνωθεί
κατά 7-10% και η ανεργία να κυμανθεί από 9-10,4%.
Το 2019 έκλεισε με το 6,8% των πολιτών της Σουηδίας να μην
έχουν εργασία. Ήδη το πρώτο τρίμηνο του 2020 με την επιδημία να βρίσκεται μόνο στην
αρχή, το ποσοστό της ανεργίας αυξήθηκε στο 9,7%, την ώρα που ο ευρωπαϊκός μέσος
όρος είναι πιο χαμηλά στο 9%. Η ανεργία δεν αναμένεται να μειωθεί ιδιαίτερα στη
Σουηδία το 2021 με την Κομισιόν να προβλέπει ότι θα βρίσκεται στο 9,3%, ενώ ο
ευρωπαϊκός μέσος όρος θα πέσει στο 7,9%.
Ο Γιόνας Φρίκλουντ της Σουηδικής Ένωσης Εργαζομένων αναφέρει
ότι η επιδημία επηρεάζει άκρως αρνητικά τις σουηδικές επιχειρήσεις. Τα ξενοδοχεία
και τα εστιατόρια δέχονται το μεγαλύτερο πλήγμα, παρόλο που δεν έχουν κλείσει. Το
93% των επιχειρήσεων αυτών αναφέρουν ότι έχουν πρόβλημα ρευστότητας.
«Ο χρόνος που θα χρειαστούμε να ελέγξουμε τις επιπτώσεις του
ιού θα είναι πολύς. Δεν είναι καλό για την οικονομία», αναφέρει ο ίδιος τονίζοντας
ότι ίσως η οικονομία θα επανέκαμπτε πιο γρήγορα ύστερα από ένα αυστηρό lockdown.
Οι άλλοι αριθμοί
Από την άλλη υπάρχουν και οι άλλοι αριθμοί. Αυτοί που
μετρούν ανθρώπους, ασθενείς και νεκρούς. Η Σουηδία ως σήμερα (16 Μαΐου) καταγράφει
29.677 κρούσματα κοροναϊού και 3.674 θανάτους. Οι αριθμοί δεν είναι ούτως ή
άλλως καθόλου μικροί ωστόσο αποκτούν ακόμα μεγαλύτερη βαρύτητα αν σκεφτεί
κανείς ότι η Σουηδία από άποψη πληθυσμού είναι σχεδόν ίδια με την Ελλάδα. Οι
κάτοικοί της ξεπερνούν πολύ λίγο τα δέκα εκατομμύρια (10,2 εκατ).
Αυτό σημαίνει ότι μέχρι σήμερα ανά 100.000 κατοίκων έχουν
πεθάνει λίγο περισσότεροι από 36 άνθρωποι (36,4), ενώ στις ΗΠΑ - τη χώρα με τους
περισσότερους νεκρούς παγκοσμίως –έχουν πεθάνει σχεδόν 27 (26,9) στους 100.000.
Οι γειτονικές χώρες της Σουηδίας που είχαν εφαρμόσει αυστηρό lockdown, η Δανία και η Νορβηγία,
καταγράφουν 9 και 4 νεκρούς ανά 100.000
κατοίκους αντίστοιχα. Στην Ελλάδα, η οποία έχει ίδιο σχεδόν πληθυσμό με την
Σουηδία, πεθαίνουν 1,6 άνθρωποι σε κάθε 100.000 κατοίκους. Συνολικά, η Σουηδία βρίσκεται
στην όγδοη θέση παγκοσμίως από τις 215 χώρες που καταγράφουν κρούσματα με τους περισσότερους
νεκρούς ανά 100.000 κατοίκους.
Τα συντριπτικά ποσοστά των θανάτων καταγράφονται στους οίκους
ευγηρίας της Σουηδίας όπου ζουν οι περισσότεροι ηλικιωμένοι της χώρας. Η κυβέρνηση
άργησε πολύ να πάρει μέτρα για τους οίκους ευγηρίας και απαγόρευσε την επίσκεψη
σε αυτούς μόλις στις 3 Απριλίου, ενώ τα μέτρα προστασίας (γάντια, μάσκες) δεν
θεωρούνταν απαραίτητα. Ακόμα και μετά την απαγόρευση επισκέψεων όμως οι
εργαζόμενοι σε αυτούς συνέχισαν να βγαίνουν έξω, να πηγαίνουν στα μαγαζιά, να
συναντιούνται με τα παιδιά τους αφού αυτά γύριζαν από το σχολείο και στη
συνέχεια να επιστρέφουν στη δουλειά τους για να φροντίσουν τους ευάλωτους
ηλικιωμένους.
Η χρηματοδότηση των οίκων ευγηρίας στην Σουηδία έχει μειωθεί κατά πολύ ήδη από την δεκαετία του ’90. Έτσι, οι περισσότεροι προσλαμβάνουν για την φροντίδα των ηλικιωμένων μετανάστες που αποτελούν την «φθηνή λύση», ενώ τα μέσα προστασίας συνήθως είναι ελάχιστα ή και ανύπαρκτα. Δεν είναι τυχαίο που η δεύτερη μεγαλύτερη πληθυσμιακή ομάδα που έχει χτυπηθεί από τον κοροναϊό στην Σουηδία είναι οι μετανάστες.
Η κυβέρνηση στις 12 Μαΐου ανακοίνωσε ότι θα δώσει έκτακτη
βοήθεια 2,2 δισ. κρόνορ (περίπου 207 εκατ. ευρώ) στους οίκους ευγηρίας ωστόσο για
όσους έχουν φύγει από τη ζωή είναι ήδη
αργά.
Η καθημερινότητα
«Είναι πολύ νωρίς για να πούμε ότι τα έχουμε πάει καλύτερα
από τους άλλους. Στο τέλος πιστεύουμε ότι η Σουηδία θα καταλήξει λίγο πολύ το
ίδιο», λέει η Κριστίνα Νίμαν στους Financial Times. Η Νίμαν είναι πρώην επικεφαλής
νομισματικής πολιτικής στην κεντρική τράπεζα Riksbank και τώρα είναι επικεφαλής οικονομολόγος στην τράπεζα Handelsbanken.
Σύμφωνα με τους Financial Times, ένας από τους βασικότερους λόγους
που η Σουηδία δεν θα μπορέσει να βγει αλώβητη παρά την αποφυγή του lockdown είναι
ότι πρόκειται για μια μικρή, ανοιχτή οικονομία με μεγάλη κατασκευαστική
βιομηχανία που έχει σχέση εξάρτησης και με άλλες χώρες, όπως συμβαίνει συνήθως
στην παγκοσμιοποιημένη αγορά. Για παράδειγμα, το Truckmaker Volvo Group και το εργοστάσιο
κατασκευής των αυτοκινήτων Volvo
αναγκάστηκε να προχωρήσει σε αναστολή των εργασιών του για εβδομάδες όχι επειδή
το ανάγκασε η κυβέρνηση, αλλά επειδή συναντούσε τεράστιες δυσκολίες στην
προμήθεια πρώτων υλών από άλλες χώρες.
Την ίδια στιγμή τα στοιχεία για την χρήση των μέσων
μεταφοράς, των πιστωτικών καρτών και της κίνησης στα εστιατόρια δείχνουν μια
πολύ μεγάλη πτώση καθώς το κράτος ενθάρρυνε τους πολίτες να δουλεύουν όσο το
δυνατόν περισσότερο από το σπίτι και να τηρούν την κοινωνική αποστασιοποίηση. Και
πάλι βέβαια η πτώση είναι μικρότερη σε σύγκριση με αυτή άλλων χωρών που
εφάρμοσαν το lockdown.
«Όταν ξεκίνησε η επιδημία στις αρχές Μαρτίου χάσαμε σχεδόν
εν μία νυκτί το 30% των εσόδων μας. Είναι
εντάξει. Για λίγους μήνες θα αντέξουμε. Ύστερα όμως θα είναι πολύ, πολύ
δύσκολο», δηλώνει ο Μικέ Ίνγκλουντ, ένας ιδιοκτήτης καταστήματος μουσικής στην
Στοκχόλμη.
Η κ. Νίμαν θεωρεί ότι αν η Σουηδία δεν ακολουθούσε αυτήν την
πολιτική, θα είχε χτυπηθεί ακόμα περισσότερο, σχεδόν όσο και στην κρίση του
2008. «Αν δεν είχαμε κάνει αυτές τις επιλογές, τα πράγματα θα ήταν πολύ
χειρότερα. Συνήθως πληττόμαστε περισσότερο από μια παγκόσμια ύφεση», ανέφερε.
Ο διοικητής της Τράπεζας της Σουηδίας Riksbank, Στέφαν Ίνγκβες, ανέφερε στους Financial Times ότι με τον έναν ή τον
άλλο τρόπο η οικονομία «έχει κλείσει» και σύμφωνα με τον ίδιο αν οι άνθρωποι
συνεχίσουν να μένουν σπίτι είναι δύσκολο να επανακάμψει.
Στην ερώτηση, αν η οικονομία της Σουηδίας τα πάει καλύτερα
από τις άλλες απάντησε: «Απλώς δεν ξέρουμε. Δεν είμαι επιδημιολόγος. Υπάρχουν τόσοι άγνωστοι παράγοντες.
Διαφορετικές χώρες θα κάνουν διαφορετικά πράγματα γιατί έχουν διαφορετικούς τρόπους
να αποφασίζουν. Ο χρόνος θα δείξει πού θα καταλήξουμε σε σύγκριση με τις άλλες χώρες».
«Η κατάσταση στη Σουηδία είναι άσχημη, ίσως όχι τόσο άσχημη
όσο αλλού, αλλά και πάλι η οικονομία παρουσιάζει πρωτοφανή μείωση», αναφέρει ο
επιφανής Ευρωπαίος οικονομολόγος στο Capital Economics, Ντέιβιντ Όξλεϊ. Επιπλέον, ο
Όξλεϊ υποστηρίζει ότι είναι δύσκολο η Σουηδία να τα πάει καλύτερα όταν
εξαρτάται για την ζήτηση και τις προμήθειές της από άλλες χώρες. «Μπορείς να τα
πας καλύτερα μόνο σε έναν μικρό βαθμό όταν κάνεις κάτι και ο υπόλοιπος κόσμος κάνει
ακριβώς το αντίθετο», τονίζει.
Σίγουρα είναι πολύ νωρίς για να κρίνει κάποιος το αποτέλεσμα που θα υπάρξει σε οποιαδήποτε χώρα. Τα νερά που βαδίζουμε είναι άγνωστα και μόνο ο χρόνος θα δείξει την κατάληξη. Η κοινωνία όμως παραμένει παγκόσμια με σύνορα και αγορές που μόνο κλειστές δεν είναι κι έτσι η προσπάθεια για έναν «τρίτο δρόμο» σε ένα ζήτημα που μας αφορά όλους εξίσου ίσως πια δεν αποτελεί τόσο αποδοτική λύση.