Batavia, το ναυάγιο της φρίκης: Προδοσία, παράνοια και θάνατος

Η απίστευτη, όμως  αληθινή, ιστορία του ολλανδικού πλοίου Batavia που ναυάγησε στις δυτικές ακτές της Αυστραλίας το 1629. Ένα ταξίδι του εμπορίου που μετατράπηκε σε εφιάλτη, καθώς η απληστία και η παράνοια οδήγησαν στην απόλυτη φρίκη

Στις 4 Ιουνίου 1629, το ολλανδικό εμπορικό πλοίο Batavia, περηφάνια της Vereenigde Oostindische Compagnie (VOC) — της Ολλανδικής Εταιρείας Ανατολικών Ινδιών — συνετρίβη πάνω στους υφάλους των Abrolhos, στα ανοικτά των δυτικών ακτών της Αυστραλίας. Το ταξίδι του από το Άμστερνταμ προς την Ιάβα ξεκίνησε γεμάτο υποσχέσεις: το πλοίο μετέφερε πολύτιμα φορτία, εκατοντάδες ψυχές και την ελπίδα κέρδους για το ανερχόμενο ολλανδικό εμπορικό κράτος.

Όμως, κάτω από το κατάστρωμα, σιγόκαιγε κάτι σκοτεινότερο: η απληστία και η φιλοδοξία. Όταν το Batavia συνετρίβη στα αχαρτογράφητα νερά, οι επιζώντες πίστεψαν ότι αντιμετώπιζαν έναν απλό αγώνα για επιβίωση. Σύντομα, όμως, ανακάλυψαν πως το ναυάγιο δεν ήταν παρά η αρχή.

Αυτό που ακολούθησε,  δολοφονίες, βιασμοί, απόλυτη τρέλα και μάχη για εξουσία, θα μετέτρεπε τις απομονωμένες νησίδες σε σκηνή μιας από τις πιο φρικιαστικές τραγωδίες της ανθρώπινης ιστορίας.

Ένα πλοίο γεμάτο ελπίδες και απληστία

Το Batavia κατασκευάστηκε στα ναυπηγεία της Ολλανδικής Εταιρείας Ανατολικών Ινδιών το Άμστερνταμ και καθελκύστηκε το 1628. Ήταν ένα από τα σύγχρονα θαύματα της ναυπηγικής της εποχής: τριπλοκάταρτο, με εκτόπισμα περίπου 600 τόνων, ικανό να μεταφέρει εμπορεύματα, πολύτιμα μέταλλα και εκατοντάδες ανθρώπους στις μακρινές αποικίες της Άπω Ανατολής.

Η VOC, ιδρυμένη το 1602, ήταν η πρώτη πολυεθνική εταιρεία στην ιστορία — ένα υβρίδιο εμπορικού μονοπωλίου και στρατιωτικής δύναμης. Ο στόχος της ήταν απλός: ο έλεγχος των πλουσίων θαλάσσιων οδών προς την Ασία, η διαχείριση των αποικιών και η μεγιστοποίηση των κερδών.

Το Batavia ξεκίνησε το παρθενικό του ταξίδι στις 29 Οκτωβρίου 1628, με κυβερνήτη τον Φρανσίσκο Πελσέρτ, έμπειρο υπάλληλο της VOC, και πλοίαρχο τον Άριεν Γιάκομπζ, ικανό αλλά απείθαρχο θαλασσόλυκο. Συνολικά στο Batavia επέβαιναν 322 άτομα. Ανάμεσά τους και ο Τζερόνιμους Κορνέλιζ, χρεοκοπημένος φαρμακοποιός από το Χάαρλεμ, που είχε προσληφθεί από την Εταιρεία για να εργαστεί για τα εμπορικά της συμφέροντα στην Ιάβα.

Από την αρχή του ταξιδιού, η ένταση ανάμεσα στον Πελσέρτ και τον Γιάκμποζ ήταν εμφανής. Ο πρώτος ήταν αυστηρός και συγκρατημένος, ο δεύτερος παρορμητικός και αλαζόνας. Ο Κορνέλιζ, ευφυής και χειριστικός, βρήκε σε αυτή την αντιπαλότητα πρόσφορο έδαφος. Φημολογείται ότι οι δυο τους (ο φαρμακοποιός και ο πλοίαρχος) συνωμότησαν να προκαλέσουν στάση στο πλοίο, να σκοτώσουν τον Πελσέρτ και να εκμεταλλευτούν το πολύτιμο φορτίο. Για να γίνει αυτό ο Γιάκμποζ έβγαλε το πλοίο εκτός πορείας εκμεταλλευόμενος το γεγονός ότι ο Πελσέρτ σπάνια έβγαινε από την καμπίνα του.

Στο ξημέρωμα της 4^ης  Ιουνίου 1629 όμως το Batavia προσέκρουσε με ορμή στους υφάλους των Houtman Abrolhos, ένα απομονωμένο σύμπλεγμα νησίδων ανοιχτά της Δυτικής Αυστραλίας. Η πρόσκρουση ήταν καταστροφική: το πλοίο ράγισε, το κύτος άνοιξε και το νερό εισέβαλε με ορμή στα αμπάρια.

Το ναυάγιο και οι πρώτες ημέρες στην ακτή

Το πλοίο δεν βυθίστηκε αμέσως σφήνωσε στους υφάλους, ταλαντευόμενο. Αυτό έδωσε λίγο χρόνο στους επιβάτες να σωθούν. Περίπου 280 άτομα κατάφεραν να εγκαταλείψουν το Batavia με σωσίβιες λέμβους ή να κολυμπήσουν προς τις κοντινές νησίδες. Πολλοί όμως πνίγηκαν, παρασυρμένοι από τα κύματα ή κατασπαραγμένοι από καρχαρίες.

Οι επιζώντες βγήκαν σε μια αμμώδη, άγονη λωρίδα γης, χωρίς βλάστηση, χωρίς γλυκό νερό, χωρίς σκιά.

Ο κυβερνήτης Πελσέρτ ανέλαβε αμέσως δράση. Με μια μικρή ομάδα αξιωματικών και τον πλοίαρχο Γιάκομπζ επιβιβάστηκε σε μια λέμβο με σκοπό να βρει νερό και βοήθεια στην κοντινότερη γνωστή αποικία, τη Μπατάβια (σημερινή Τζακάρτα), περισσότερα από 1.800 χιλιόμετρα μακριά.

Στις μικρές νησίδες που αργότερα θα ονομάζονταν Beacon Island και Seals Island, οι επιζώντες άρχισαν να μαλώνουν για το φαγητό και το νερό. Ο Κορνέλιζ, βρέθηκε ξαφνικά στη θέση του ανώτερου αξιωματούχου. Ήταν χαρισματικός, ψύχραιμος αλλά και απολύτως ψυχοπαθής.

Η Αυτοκρατορία του Τρόμου

Τις πρώτες εβδομάδες μετά τον απόπλου του Πελσέρτ, η ζωή των ναυαγών στο σύμπλεγμα των Abrolhos εξελίχθηκε από την απελπισία στην απόλυτη παράνοια. Χωρίς σαφή ηγεσία, χωρίς τρόφιμα και χωρίς ελπίδα σωτηρίας, ο Κορνέλιζ βρήκε το πρόσφορο έδαφος για να επιβάλει τη δική του «τάξη».

Πρώτα έστειλε μια ομάδα στρατιωτών υπό την ηγεσία του Βίμπε Χέιγς, σε διπλανό νησί για να βρουν νερό. Οι άντρες που είχαν επιλεγεί ήταν εκείνοι που έκρινε ο Κορνέλιζ ότι μπορούσαν να του δημιουργήσουν πρόβλημα. Ουσιαστικά είχε σχεδιάσει αποστολή αυτοκτονίας και δεν σχεδίαζε να στείλει ξανά λέμβο για να τους παραλάβει.

Στη συνέχει ο Κορνέλιζ διόρισε δικούς του «φρουρούς», και δημιούργησε ένα μικρό σώμα «πιστών», τους οποίους έπεισε ότι η σωτηρία θα ερχόταν μόνο αν εξασφάλιζαν ότι δεν θα υπήρχαν «αδύναμοι» να μοιραστούν τα λιγοστά εφόδια που είχαν διασωθεί. Έτσι ξεκίνησε μια από τις πιο σκοτεινές σελίδες στην ιστορία των ναυαγίων.

Στην αρχή, οι φόνοι ήταν συγκεκαλυμμένοι. Εκτελέσεις με πρόσχημα την κλοπή ή κάποιο άλλο παράπτωμα. Σταδιακά όμως ο Κορνέλιζ διέτασσε εκτελέσεις ακόμα και για προσωπική του ικανοποίηση. Στόχος του ήταν να μειώσει τον αριθμό των επιζώντων στους 45. Εκτελούσε αδιακρίτως άντρες, γυναίκες και παιδιά.

Κράτησε ζωντανές κάποιες νεαρές γυναίκες για να ικανοποιούν σεξουαλικά τους πιστούς του ενώ για την εαυτό του επέλεξε την Λουκρητία Γιανς.

Ο Κορνέλιζ θεωρούσε ότι η ομάδα του Χέιγς είχε χαθεί και δεν αποτελούσε πρόβλημα. Αυτοί όμως βρήκαν πράγματι πηγές γλυκού νερού στο σημερινό Δυτικό Γουαλάμπι και άρχισαν να οργανώνονται. Από άτομα τα οποία δραπέτευσαν έμαθαν για τη φρίκη που εξελίσσεται στο Μπίκον. Υπό τις οδηγίες του Χέιγς, οι στρατιώτες έχτισαν ένα μικρό οχυρό κι έφτιαξαν όπλα.  

Η αντίσταση του Χέιγς και η πτώση του Κορνέλιζ

Άγνωστο πώς ο Κορνέλιζ έμαθε πως οι στρατιώτες είχαν επιζήσει. Έστειλε μια ομάδα «πιστών» του να τους εξολοθρεύσει. Ηττήθηκαν σε μια σειρά μαχών και ο Κορνέλιζ αποφάσισε να λύσει μόνος του το πρόβλημα. Μετέβη μαζί με φρουρούς του στο Δυτικό Γουαλάμπι.

Αρχικά αιχμαλωτίστηκε όμως κατάφερε να αποδράσει και εξαπέλυσε μια επίθεση που λίγο έλειψε να καταστρέψει την ομάδα του Χέιγς. Στις αρχές Σεπτεμβρίου 1929 όμως, σαν από μηχανής θεός, ο κυβερνήτης Πελσέρτ έφτασε στο νησί με το πλοίο Sardam ενώ η πολιορκία εξελισσόταν.

Με τη βοήθεια του Χέιγς και των ανδρών του συνέλαβαν τον Κορνέλιζ και τους πιστούς του.

Η δίκη και οι εκτελέσεις

Όπως αποδείχθηκε ο Κορνέλιζ είχε δώσει εντολή για την εκτέλεση 125 ατόμων. Σύμφωνα με τις μαρτυρίες ο ίδιος δεν είχε σκοτώσει κάποιον. Επιχείρησε μόνο να δηλητηριάσει ένα μωρό αλλά απέτυχε. Χρησιμοποιούσε όμως τους «πιστούς» του ως όργανα θανάτου.

Στις 22 Σεπτεμβρίου 1629 ο Κορνέλιζ και τα πρωτοπαλίκαρα του εκτελέστηκαν. Τους έκοψαν τα χέρια και τους κρέμασαν.

Όσοι θεωρήθηκαν δευτερεύοντες συνεργοί επιβιβάστηκαν στο Sardam. Αρκετοί απ’ αυτούς εκτελέστηκαν κατά τη διάρκεια του ταξιδιού στη Μπατάβια.  

Η εταιρία διεξήγαγε έρευνα κατά την οποία κρίθηκε ότι ο κυβερνήτης Πελσέρτ ήταν μερικώς υπεύθυνος για όσα συνέβησαν καθώς είχε αμελήσει τα καθήκοντα του. Κατασχέθηκε η περιουσία του και μέσα περίπου σε έναν χρόνο πέθανε από ασθένεια. Τα ημερολόγια του εκδόθηκαν το 1647 και έγιναν ιδιαίτερα δημοφιλή.

Ο Χέιγς θεωρήθηκε ήρωας και του δόθηκε προαγωγή. Το ίδιο συνέβη και με τους υπόλοιπους στρατιώτες που αντιστάθηκαν στον Κορνέλιζ. Από τους 322 που ξεκίνησαν το ταξίδι μόνο 122 έφτασαν τελικά στη Μπατάβια. Το πλήρωμα Sardam κατάφερε να εντοπίσει τα δέκα από τα δώδεκα σεντούκια με νομίσματα και ασήμι που μετέφερε το Batavia.

Το ναυάγιο

Τον Απρίλιου του 1840 ο καπετάνιος Τζον Λορτ Στόουκς ανέφερε ότι στην περιοχή των νησιών Abrolhos βρήκε τα κατάρτια ενός μεγάλου πλοίου. Ανήκαν στο Batavia αλλά δεν το γνώριζε.

Το ναυάγιο τελικά εντοπίστηκε το 1963 από τον ψαρά Ντέιβιντ Τζόνσον. Από το 1971 ξεκίνησε συστηματική προσπάθεια για να ανασυρθούν κομμάτια του. Μικρό μέρος του κύτους κι αρκετά αντικείμενα ανέβηκαν στην επιφάνεια και εκτίθενται σε μουσείο στο Φριμάντλ (Αυστραλία).

Το 2015 ομάδα αρχαιολόγων εντόπισε στο νησί Μπίκον σκελετούς που ανήκαν σε άτομα τα οποία εκτελέστηκαν την περίοδο της φρίκη του Κορνέλιζ.

Το 1995 ολοκληρώθηκε η δημιουργία ενός πιστού αντιγράφου του Batavia (φωτό πάνω). Είναι δεμένο στο λιμάνι του Λέλισταντ στην Ολλανδία και είναι μουσείο.