Οι κάτοικοι ενός μικρού χωριού στο Οχάιο αυτοπροσδιορίζονται ως Αφροαμερικάνοι παρά το κατάλευκο δέρμα τους. Μια ιστορία ρατσισμού που ξεκινά πολλά χρόνια πριν και συνεχίζεται ως σήμερα...
Η Κλαρίς Σερκ ζει όλη της την ζωή στο μικρό χωριό East Jackson στα Απαλάχια του Οχάιο. Στα 53 της έχει κάτω από τη μύτη της έναν σωλήνα οξυγόνου και το κατάλευκο της πρόσωπο αυτές τις μέρες μοιάζει ακόμα πιο χλωμό. Όταν όμως κάποιος κοιτάξει το επίσημο πιστοποιητικό γεννήσεώς της από το μακρινό 1966 στο σημείο του «Χρώματος της Φυλής» γράφει μια λέξη: Negro, ή αλλιώς νέγρος.
«Είμαι 53 ετών και με μεγάλωσαν σε όλη μου τη ζωή ως μαύρη. Έτσι, αν το έχεις μάθει αυτό από την πρώτη στιγμή που μπορείς να καταλάβεις τον εαυτό σου, αυτό γιγαντώνεται μέσα σου και αυτόματα γίνεσαι μαύρος», λέει η Κλαρίς στον δημοσιογράφο του Guardian, Khushbu Shah, που βρέθηκε εκεί. Όπως διευκρινίζει πάντως ο τελευταίος πραγματικά Αφροαμερικάνος πρόγονός της ήταν ο προ-προπάππους της, Τόμας Μπίρντ.
Το East Jackson είναι ένα πολύ μικρό χωριό στα Απαλάχια του Οχάιο. Στην πραγματικότητα είναι ένας μακρύς δρόμος με διάσπαρτα σπίτια και πράσινες εκτάσεις στις άκρες του. Δεν υπάρχει κάποιο κεντρικό σημείο στο χωριό, μόνο ο κεντρικός δρόμος και οι χωματόδρομοι μέσα στα χωράφια που ενώνουν τα σπίτια των γειτόνων. Ένα μπαρ, ένα μίνι μάρκετ και μερικές εκκλησίες συμπληρώνουν το χωριό. Μια πέτρινη γέφυρα ενώνει και χωρίζει το East Jackson από μια κοντινή κωμόπολη, το Waverly, όπου σχεδόν όλοι οι κάτοικοι είναι λευκοί, τόσο στην όψη όσο και στα χαρτιά.
Οι λευκοί που έγιναν μαύροι
Η ιστορία του East Jackson ξεκινά πολλά χρόνια πριν και φυσικά έχει χτιστεί πάνω στον ρατσισμό. Το Οχάιο είναι μια από τις πρώτες πολιτείες της Αμερικής, όπου η σκλαβιά κηρύχθηκε παράνομη. Ήδη από τις αρχές του 19ου αιώνα, οι μαύροι μπορούσαν να ζουν ελεύθεροι και πολλοί σκλάβοι από τις νότιες πολιτείες της Αμερικής προσπαθούσαν να δραπετεύσουν μέσω των υπόγειων σιδηροδρόμων, για να φτάσουν στο Οχάιο. Ωστόσο, ποτέ κανείς δεν επέλεγε την περιοχή του Waverly.
Το Waverly ήταν γνωστό ότι ήταν κατά της απελευθέρωσης των σκλάβων και εναντίον των μαύρων. Άλλωστε, ήταν από τις ελάχιστες περιοχές της πολιτείας όπου οι ελάχιστοι μαύροι που υπήρχαν εκεί απαγορευόταν να κυκλοφορούν δημόσια μετά τη δύση του ηλίου, διαφορετικά δέχονταν απειλές ή ακόμα και συλλαμβάνονταν.
Κάποια στιγμή, οι δημοτικές αρχές του Waverly βρήκαν την «λύση στο πρόβλημα». Δημιούργησαν λίγα χιλιόμετρα εξω από την πόλη το East Jackson. Ανάγκασαν όλους τους μαύρους της περιοχής να πάνε εκεί, αλλά και όσους λευκούς ήταν «κατώτεροι» κοινωνικά, φτωχοί που δούλευαν ως εργάτες ή υπηρέτες, με λίγα λόγια όλους όσους θεωρούσαν «απόκληρους» της κοινωνίας τους. Ο ρατσισμός απέναντι και στις δύο ομάδες ήταν ο ίδιος και οι κάτοικοι του East Jackson έπρεπε πλέον να ενωθούν και ζήσουν μαζί πηγαίνοντας κόντρα στις ρατσιστικές συμπεριφορές των «ανώτερων» κατοίκων του Waverly.
Κάπως έτσι δεν άργησαν να γίνουν και διαφυλετικοί γάμοι με λευκούς και μαύρους να ενώνονται και να κάνουν τη δική τους οικογένεια. Ο νόμος τούς αντιμετώπιζε όλους ανεξαιρέτως του χρώματος στο δέρμα τους ως μαύρους. Κάπως έτσι άρχισαν όλοι να νιώθουν μέσα τους μαύροι.
Καθώς τα χρόνια περνούσαν όλο και λιγότεροι μαύροι επέλεγαν να πάνε στην περιοχή αυτή, όπου ήξεραν πόσο μεγάλο ρατσισμό θα αντιμετωπίσουν. Έτσι, το λευκό στοιχείο στο δέρμα άρχισε σιγά σιγά να επικρατεί. Το αφροαμερικανικό στοιχείο άρχισε να εκλείπει, όχι όμως και η αφροαμερικανική ταυτότητα.
Πλέον, ελάχιστοι κάτοικοι του East Jackson είναι πλέον πραγματικά μαύροι. Λίγοι μόνο έχουν κάποια πολύ μικρά ίχνη της αφροαμερικανικής τους καταγωγής στην εμφάνισή τους από κάποιον μακρινό παππού ή γιαγιά. Ο πατέρας της Κλαρίς Σερκ της είχε πει ότι ήταν Ιρλανδός, αλλά αυτοπροσδιοριζόταν ως μαύρος. Η μητέρα της έλεγε ότι ήταν μαύρη ωστόσο μόνο ο προπάππους της Τόμας Μπίρντ ήταν Αφροαμερικάνος. Η Κλαρίς πήγε σχολείο στο διπλανό Waverly καθώς το σχολείο στο East Jackson είχε κλείσει. Εκεί, όπως λέει τα παιδιά δεν ήθελαν να έχουν καμία επαφή μαζί της μόνο και μόνο εξαιτίας της περιοχής απ’ όπου προερχόταν.
Λίγο πιο κάτω από την Κλαρίς ζει η ξαδέρφη της, Ρομπέρτα Όιλερ. Η ίδια, γεννημένη το 1954, λέει πως όταν πήγαιναν στο Waverly δεν επιτρεπόταν να χρησιμοποιούν τις δημόσιες τουαλέτες της πόλης, παρόλο που το δέρμα τους ήταν λευκό. Όταν η ίδια πήγε γυμνάσιο τη δεκαετία του ’60 στο Waverly, ακόμα και οι καθηγητές τους φέρονταν υποτιμητικά και όταν απαντούσαν σωστά σε κάποια ερώτηση έδειχναν έκπληκτοι!
Η γιαγιά της Όιλερ ήταν μισή Ινδιάνα και μισή μαύρη, ενώ ο παππούς της ήταν λευκός. Από την άλλη της πλευρά, ο παππούς της ήταν μαύρος και η γιαγιά της λευκή. «Ο μόνος λόγος που έχω λευκό δέρμα είναι επειδή επικράτησε το χρώμα του μπαμπά μου από τη μαμά του. Αυτό είναι όλο. Ίσως το μαύρο στοιχείο έφυγε από το αίμα μου, αλλά εγώ σκέφτομαι τον εαυτό μου έτσι όπως μου έμαθε η μαμά μου και αυτό ακριβώς λέω ότι είμαι. Είσαι το ένα ή το άλλο, δεν μπορείς να είσαι και τα δύο», λέει Όιλερ που αυτοπροσδιορίζεται ως Αφροαμερικανή σε κάθε επίσημο και ανεπίσημο έγγραφο.
Έχοντας βιώσει τόσο έντονα το ρατσισμό από μικρή ηλικία ακούγοντας να τους χαρακτηρίζουν «σκουπίδια» και «νέγρους», οι περισσότεροι κάτοικοι του East Jackson υπερασπίζονται πλέον σθεναρά την καταγωγή τους με υπερηφάνεια.
Το East Jackson στο σήμερα
Ωστόσο, καθώς τα χρόνια περνούν , κάποιοι κάτοικοι του East Jackson επιλέγουν να αλλάξουν τον τρόπο που αυτοπροσδιορίζονται. Η αδερφή της Όιλερ, Σάρα Χάρις, πριν από λίγα χρόνια άλλαξε την καταγωγή της από «Αφροαμερικανή» σε «Ινδιάνα». Άλλοι επιλέγουν να αυτοπροσδιορίζονται ως «λευκοί» κυρίως για να αποφύγουν τα… στραβά βλέμματα και να αποκτήσουν μια μεγαλύτερη ευκαιρία για τη ζωή τους, όπως λένε.
«Αν έκανες ένα παιδί στο East Jackson, ήταν μαύρο», λέει η Χάρις. Ωστόσο, ο καθένας μεγαλώνοντας επιλέγει τον τρόπο που θέλει να αυτοπροσδιορίζεται και να τον αναγνωρίζει η κοινωνία. Από τα οχτώ παιδιά της Χάρις μόνο τα τρία αυτοπροσδιορίζονται ως «Αφροαμερικάνοι». Τα τέσσερα άλλα αυτοπροσδιορίζονται ως «Ινδιάνοι», όπως αυτή, και ο γιος της ως «λευκός».
Από την άλλη, η 35χρονη κόρη της Όιλερ, η Τζανέλ, λέει ότι ποτέ δεν συνδέθηκε με το East Jackson, γιατί ένιωθε ότι ποτέ δεν μπορούσε να της δοθεί μια ευκαιρία.
«Είχα μια φίλη στο γυμνάσιο που ήθελα πραγματικά να έρθει σπίτι μου. Στην αρχή, οι γονείς της συμφωνούσαν, αλλά μόλις έμαθαν που μένω αρνήθηκαν». Όπως λέει η Τζανέλ, που έχει ξανθά μαλλιά και μπλε μάτια, ήταν 15 χρονών τότε και μιλούσε με τη φίλη της στο τηλέφωνο και άκουγε τον πατέρα της από μέσα να χρησιμοποιεί τη λέξη «νέγροι» και να λέει ότι «Δεν πρόκειται να πας εκεί για να καταλήξεις δολοφονημένη ή βιασμένη».
Το παράδειγμα του East Jackson είναι μια ακόμα απόδειξη πώς μπορεί ο ρατσισμός να εμποτιστεί σε μια κοινωνία και να κάνει τους ανθρώπους τυφλούς. Μέχρι και σήμερα οι κάτοικοι του East Jackson παραμένον δακτυλοδεικτούμενοι, ωστόσο πολλοί από αυτούς επιλέγουν να σταθούν απέναντι στους τυφλούς και να μην δειλιάζουν πια.