Εχετλαίος: To... φάντασμα που βοήθησε τους Έλληνες στη μάχη του Μαραθώνα

Η ιστορία γύρω από τον άντρα που πολέμησε ηρωικά και δεν τον ήξερε κανείς!

Στα τέλη του καλοκαιριού του 490 π.Χ. (Αύγουστο ή Σεπτέμβριο) ο μεγαλειώδης στρατός του Δαρείου παρατάχθηκε απέναντι από τον πολύ υποδεέστερο αριθμητικά στρατό των Ελλήνων Αθηναίων και Πλαταιών. Τελικά, η νίκη των Ελλήνων υπό την ηγεσία και τις στρατηγικής σημασίας οδηγίες του Αθηναίου Μιλτιάδη ήταν συντριπτική. Υπολογίζεται ότι οι Έλληνες ήταν μόλις 11.000 έναντι των πιθανώς 100.000 Περσών (σύμφωνα με τις σύγχρονες εκτιμήσεις) και παρ’ όλα αυτά κατάφεραν να τους ισοπεδώσουν μέσα σε λίγες μόνο ώρες. Είναι ενδεικτικό ότι, σύμφωνα με τον Ηρόδοτο ο οποίος είναι η βασική πηγή πληροφόρησης για τους Περσικούς Πολέμους, οι απώλειες των Περσών μετρούνταν σε περισσότερες από 6.000, ενώ των Ελλήνων δεν ξεπερνούσαν τους 200.

Η νίκη αυτή θεωρείται ακόμα και από τους σύγχρονους ιστορικούς ως μια από τις σημαντικότερες στην πορεία της ανθρωπότητας και αποτέλεσε από την πρώτη στιγμή πηγή μεγάλης περηφάνειας για τους αρχαίους Έλληνες και ιδιαίτερα για τους Αθηναίους, οι οποίοι ουσιαστικά πολέμησαν σχεδόν μόνοι τους με μοναδική βοήθεια αυτή των Πλαταιών.

Η μεγαλειώδης αυτή νίκη που ήρθε κόντρα σε όλες τις προβλέψεις θεωρήθηκε ως κάτι πρωτοφανές και γι’ αυτό σύντομα άρχισαν να δημιουργούνται ιστορίες περί θεϊκής βοήθειας και μυστηριωδών περιστατικών που σημειώθηκαν κατά τη διάρκεια της. Μια από αυτές είναι η παρουσία του Εχετλαίου.

Ο άγνωστος ήρωας

Μια από τις πιο χαρακτηριστικές, σχεδόν μεταφυσικές ιστορίες, που συνδέονται με την Μάχη του Μαραθώνα είναι η εμφάνιση ενός άγνωστου άντρα με ηρωικές δυνάμεις που σκότωσε εκατοντάδες Πέρσες με λίγα χτυπήματα.

Την ιστορία του μας την μεταφέρει ο Παυσανίας, ο γνωστός περιηγητής που βρέθηκε σε αυτά τα μέρη πολλούς αιώνες αργότερα και συγκεκριμένα τον 2^ο αιώνα μ.Χ. Είναι φανερό ότι περίπου 700 χρόνια μετά η σχεδόν μυθική αυτή ιστορία παρέμενε ζωντανή στο μυαλό των ανθρώπων και γι’ αυτό την παραδίδει τόσο αναλυτικά ο περιηγητής. Ο Παυσανίας αναφέρει ότι κατά τη διάρκεια της μάχης εμφανίστηκε ξαφνικά ανάμεσα στους πολεμιστές ένας άγνωστος άντρας- τον οποίον δεν ήξερε κανείς- που ήταν ντυμένος πολύ διαφορετικά από τους υπόλοιπους, σαν αγρότης. Κρατούσε ένα περίεργο όπλο σαν λαβή αρότρου (το οποίο στα αρχαία ονομαζόταν εχέτλη) και με αυτό σκότωσε πάρα πολλούς Πέρσες. Αμέσως μετά ο άντρας αυτός εξαφανίστηκε τόσο μυστηριωδώς όπως εμφανίστηκε.

Μάλιστα, οι Αθηναίοι μετά τη μάχη εντυπωσιασμένοι από αυτόν άντρα ρώτησαν τον μαντείο ποιος μπορεί να ήταν. Το μαντείο τους έδωσε την εντολή να τον τιμήσουν ως ήρωα και να τον ονομάσουν «Εχετλαίο» (κατά άλλες πηγές «Έχετλο») από την εχέτλη που κρατούσε.

Δείτε επίσης: Φειδιππιδης: Αλήθεια ή μύθος η ιστορία του πρώτου Μαραθωνοδρόμου;

Συγκεκριμένα, στο πρώτο βιβλίο του και στο κεφάλαιο 32 ο Παυσανίας γράφει: «Λένε επίσης πως έτυχε να είναι παρών στη μάχη ένας άνδρας με χωριάτικη εμφάνιση κι ενδύματα. Σκοτώνοντας πολλούς από τους ξένους με την εχέτλη (το εργαλείο που έμοιαζε σαν άροτρο), εξαφανίστηκε μετά τη μάχη. Όταν ρώτησαν οι Αθηναίοι το μαντείο, ο θεός απλά τους έδωσε την εντολή να τιμήσουν τον Εχετλαίο ως ήρωα. Ανήγειραν και μνημείο μάλιστα με λευκό μάρμαρο. Αν και οι Αθηναίοι βεβαιώνουν πως έθαψαν τους Πέρσες- γιατί σε κάθε περίσταση ο θείος νόμος ορίζει πως το νεκρό σώμα θα πρέπει να θάβεται κάτω από τη γη- ωστόσο τάφο δεν βρήκα. Μήτε υπήρχε τύμβος ή άλλο χνάρι φανερό, καθώς οι νεκροί όπως να 'ναι πετάχτηκαν σε κάποιο χαντάκι».

Μια ανάλογη αναφορά κάνει και ο πιο σύγχρονος των Περσικών Πολέμων, Ηρόδοτος. Ο ίδιος περιγράφει ότι κατά την διάρκεια της μάχης ένας Αθηναίος στρατιώτης, ο Επίζηλος, γιος του Κουφαγόρα, ενώ πολεμούσε γενναία στήθος με στήθος ξαφνικά έχασε την όραση του και στα δύο του μάτια, παρόλο που δεν τον είχε ακουμπήσει τίποτα, ούτε δόρυ ούτε ξίφος ούτε βέλος τόξου. Συνεχίζοντας ο Ηρόδοτος αναφέρει ότι ο Επίζηλος διηγείται ότι είδε έναν μεγαλόσωμο οπλίτη που η γενειάδα του κάλυπτε ολόκληρη την ασπίδα του, και ότι αυτό το «φάντασμα» -όπως τον λέει χαρακτηριστικά- κρατούσε στα χέρια του ένα πολύ φωτεινό όπλο. Πέρασε ακριβώς δίπλα του, σκοτώνοντας Πέρσες αντιπάλους και αυτή η σκηνή ήταν η τελευταία που είδε ο Επίζηλος γιατί από κάποια υπερβολική λάμψη, τυφλώθηκε. Οι Αθηναίοι ρώτησαν το Μαντείο των Δελφών να μάθουν ποιος ήταν ο άγνωστος ήρωας που πολέμησε μαζί τους και το Μαντείο τους έδωσε την απάντηση πως έπρεπε να τον τιμούν ως ήρωα Εχετλαίο.

Συγκεκριμένα αναφέρει στο έκτο βιβλίο του: «Στη μάχη αυτή του Μαραθώνα σκοτώθηκαν από τους βαρβάρους περίπου έξι χιλιάδες τετρακόσιοι άντρες κι από τους Αθηναίους εκατό ενενήντα δύο· αυτές ήταν οι απώλειες που είχαν τα δυο μέρη. Και στην ίδια μάχη συνέβη ένα τέτοιο καταπληκτικό περιστατικό: ένας Αθηναίος, ο Επίζηλος, ο γιος του Κουφαγόρα, που πολεμούσε ηρωικά, εκεί που πάλευαν στήθος με στήθος, έχασε το φως των ματιών του χωρίς να δεχτεί ούτε χτύπημα ούτε βέλος σε κανένα μέρος του σώματός του κι από τότε έμεινε σ' όλη τη ζωή του τυφλός. Κι άκουσα να διηγείται για το πάθημά του μια τέτοια ιστορία, πως του φάνηκε να στέκεται αντίκρυ του ένας πελώριος οπλίτης, που η γενειάδα του σκέπαζε ολόκληρη την ασπίδα του· κι αυτό το φάντασμα προσπέρασε τον ίδιο και σκότωσε τον συμπολεμιστή του. Αυτή την ιστορία άκουσα πως διηγιόταν ο Επίζηλος».

Οι σύγχρονες επιστημονικές μελέτες που έχουν μελετήσει τη συγκεκριμένη αναφορά υποστηρίζουν ότι ο Επίζηλος κατά την διάρκεια του πολέμου είναι πιθανό να έπαθε ψυχοτραγματικό στρες που είναι ικανό να οδηγήσει στην έλλειψη βασικών αισθήσεων, όπως της όρασης. Πρόκειται για το πρώιμο στάδιο της μετατραυματικής αγχώδους διαταραχής (PTSD). Αν και το συγκεκριμένο σύνδρομο μελετήθηκε επίσημα μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι πρώτοι καταγεγραμμένοι ως πάσχοντες εντοπίζονται σε μεταφράσεις από τη Μεσοποταμία του 1300 π.Χ. Εκεί, περιέχονται αφηγήσεις στρατιωτών που είδαν φαντάσματα ανθρώπων τους οποίους είχαν σκοτώσει στη μάχη.

Πάντως οι Αθηναίοι άκουσαν την εντολή του Μαντείου και θέσπισαν τη λατρεία του Εχετλαίου (ή Έχετλου) ως ήρωα ορίζοντας γι’ αυτόν συγκεκριμένη γιορτή. Μάλιστα, στην Ποικίλη Στοά βρισκόταν ένα έργο του Πάναινου, αδελφού του Φειδία, στο οποίο απεικονιζόταν και ο Έχετλος ανάμεσα στους ήρωες της μάχης του Μαραθώνα.