«Ηφαιστειακό μάγμα αρκετό «για να γεμίσει σχεδόν 200.000 πισίνες ολυμπιακών διαστάσεων, ή 200 φορές τη Μεγάλη Πυραμίδα της Γκίζας, ή περίπου 200 φορές την Ακρόπολη»
Φως στα αίτια πίσω από τους χιλιάδες σεισμούς που
σημειώθηκαν στη Σαντορίνη στις αρχές του 2025 μέσα σε λίγο χρονικό διάστημα ρίχνει
διεθνής ομάδα ερευνητών, ανάμεσα στους οποίους υπάρχουν και Έλληνες.
Η μελέτη τους, που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Science, αποκαλύπτει
τις κρυφές διεργασίες που οδήγησαν στην ιδιαίτερα ενεργή σεισμική δραστηριότητα
γύρω από το νησί της Σαντορίνης, η οποία είχε προκαλέσει έντονη ανησυχία και φόβους
ότι μπορεί να σχετίζεται με το ηφαίστειο.
Σύμφωνα με τη νέα εκτεταμένη έρευνα, η σεισμική
δραστηριότητα προκλήθηκε από μια τεράστια μαγματική διείσδυση – ένα κατακόρυφο
στρώμα μάγματος – που διαδόθηκε κατά κύματα σε απόσταση μεγαλύτερη από 20
χιλιόμετρα μέσα στο φλοιό της Γης σε βάθος μεγαλύτερο από 10 χιλιόμετρα κάτω
από τον πυθμένα της θάλασσας.
Αυτό το μάγμα, όπως σημειώνουν οι ερευνητές, ήταν αρκετό
«για να γεμίσει σχεδόν 200.000 πισίνες ολυμπιακών διαστάσεων, ή 200 φορές τη
Μεγάλη Πυραμίδα της Γκίζας, ή περίπου 200 φορές την Ακρόπολη, ή σχεδόν 500
φορές το Empire State Building. Παράλληλα προσθέτουν ότι ήταν αρκετό για να
καλύψει το Μανχάταν στη Νέα Υόρκη ή τα νησιά των Βερμούδων με ένα στρώμα
μάγματος πάχους περίπου 9 μέτρων.
Η δραστηριότητα ήταν μοναδική παγκοσμίως για το πολύ μεγάλο
πλήθος σεισμών μέσα σε ένα πολύ περιορισμένο χρονικό διάστημα και περιελάμβανε
εκατοντάδες αισθητούς σεισμούς κάποιοι από τους οποίους είχαν μέγεθος
μεγαλύτερο από 5 βαθμούς. Όπως σημειώνεται «προκάλεσε τοπικά κατάσταση έκτακτης
ανάγκης, κλείσιμο σχολείων και συναγερμό μεταξύ κατοίκων και επισκεπτών».
Όπως επισημαίνουν, υπήρχε έντονη αβεβαιότητα σχετικά με το «αν οι σεισμοί οφείλονταν σε ηφαιστειακή δραστηριότητα που θα σηματοδοτούσε μια πιθανή επερχόμενη έκρηξη ή σε ολίσθηση τεκτονικών ρηγμάτων και ήταν πιθανώς το προοίμιο ενός μεγαλύτερου σεισμού (όπως ο καταστροφικός σεισμός μεγέθους 7,7 που έπληξε την ίδια περιοχή το 1956)».
Η σεισμικότητα εντοπίστηκε έως και 50 χλμ. βορειοανατολικά της Σαντορίνης και σε βάθος μεγαλύτερο των 15 χλμ. Πριν από τα μέσα Ιανουαρίου 2025, η σεισμικότητα ήταν αραιή και περιοριζόταν κυρίως στην καλντέρα της Σαντορίνης, ταυτόχρονα με την επιφανειακή ανύψωση. Από τις 26 Ιανουαρίου, αναπτύχθηκε πυκνή, σεισμικότητα τύπου σμήνους περίπου 20 χλμ. βορειοανατολικά της Σαντορίνης, ακολουθούμενη από ταχεία επέκταση της δραστηριότητας προς τα βορειοανατολικά μεταξύ 3 και 6 Φεβρουαρίου. Η έντονη, σεισμικότητα μεταξύ 6 και 19 Φεβρουαρίου επεκτάθηκε περισσότερο από 30 χλμ. βορειοανατολικά, διευρυνόμενη σε ένα νέφος σε σχήμα βεντάλιας.
Η ερευνητική ομάδα αποκάλυψε την αιτία της δραστηριότητας
μέσω προηγμένων τεχνικών μηχανικής μάθησης. Μέσα από αυτές προσδιόρισαν με
ακρίβεια την χωρική κατανομή στον φλοιό της Γης για περισσότερους από 25.000
σεισμούς. Η μελέτη χρησιμοποίησε αυτούς τους σεισμούς ως «εικονικούς μετρητές
τάσης σε βάθος» κι έτσι μπόρεσαν να απεικονίσουν την κίνηση του μάγματος με
πρωτοφανή χωρική και χρονική λεπτομέρεια.
Αυτή η απεικόνιση, σύμφωνα με την έρευνα, αναγνωρίζει και
χαρτογραφεί τη διείσδυση μιας μαγματικής φλέβας, η οποία τελικά πυροδότησε τη
σεισμική δραστηριότητα. Η απεικόνιση, όπως υπογραμμίζουν οι ερευνητές,
αποκλείει έτσι την ολίσθηση τεκτονικών ρηγμάτων ως πρωταρχική αιτία της
σεισμικής έξαρσης του 2025.
«Η λεπτομερής χωροχρονική απεικόνιση της σεισμικής
δραστηριότητας του 2025 δείχνει ότι οι διεισδύσεις μάγματος, δημιουργούν
σεισμούς και μπορούν να οδηγήσουν σε επικίνδυνες ηφαιστειακές εκρήξεις. Όμως δεν
περιλαμβάνουν μια απλή μονόδρομη διαδικασία μάγματος που κινείται οριζόντια ή
κατακόρυφα», σημειώνουν. Το πιο εντυπωσιακό, όπως υπογραμμίζουν, ήταν ότι η
διείσδυση δεν κινήθηκε ομαλά. Αντίθετα, όπως καταδεικνύεται από την έρευνα,
εκδηλώθηκε κατά κύματα — ανοίγοντας νέες ρωγμές, κλείνοντας άλλες και
προωθώντας μάγμα προς τα εμπρός σε παλμούς.
«Η διείσδυση του μάγματος κατά κύματα και η επακόλουθη
παλμική μεταβολή της πίεσης επέδρασε στο πεδίο τάσεων και οδήγησε στη γένεση
τόσο μεγάλου πλήθους σεισμών, με «ιλλιγιώδη» ρυθμό, δηλαδή ο ένας σεισμός μετά
τον άλλο σε πολύ μικρό χωρικό και χρονικό διάστημα», επισημαίνει η ερευνητική
ομάδα.
Τα ερευνητικά αποτελέσματα της ομάδας υποδηλώνουν ότι αυτή η
κυματοειδής διαδικασία ανάδρασης της διείσδυσης μάγματος δεν είναι μοναδική στη
Σαντορίνη. Αντίθετα, αυτός είναι πιθανά ένας θεμελιώδης μηχανισμός με τον οποίο
το μάγμα μεταφέρεται κάτω από τα ηφαίστεια παγκοσμίως. Παράλληλα, όπως
υπογραμμίζεται, οι μέθοδοι που αναπτύχθηκαν θα μπορούσαν επίσης να βοηθήσουν
τους επιστήμονες να παρακολουθούν μελλοντικές σεισμικές κρίσεις σε σχεδόν άμεσο
χρόνο — ειδικά σε περιοχές όπου η μεγαλύτερη δραστηριότητα εκδηλώνεται στην
ανοιχτή θάλασσα ή βαθιά στο υπέδαφος, μακριά από την εμβέλεια των παραδοσιακών
επίγειων μετρητών.
«Η Σαντορίνη, μέρος του ελληνικού ηφαιστειακού τόξου, έχει
ιστορικό καταστροφικών εκρήξεων, συμπεριλαμβανομένης της «μινωικής έκρηξης»
γύρω στο 1620 π.Χ. Η σεισμική κρίση του 2025, αν και δεν συνοδεύτηκε με έκρηξη,
υπογραμμίζει τους πιθανούς κινδύνους που αντιμετωπίζουν οι τοπικοί πληθυσμοί
και υπογραμμίζει τη σημασία της γεωφυσικής παρακολούθησης υψηλής ανάλυσης»,
καταλήγουν οι ερευνητές.