Ποιος ήταν ο Έντουαρντ Κόλστον και γιατί το άγαλμα του πλέον
βρίσκεται στο βυθό του λιμανιού του Μπρίστολ;
Εδώ και περίπου δύο μέρες το άγαλμα του Έντουαρντ Κόλστον
βρίσκεται στο βυθό του λιμανιού του Μπρίστολ. Κατά τη διάρκεια διαμαρτυρίας για
το θάνατο του Τζορτζ Φλόιντ, διαδηλωτές για το θάνατο αποκαθήλωσαν και το
έριξαν στο νερό. Όσοι γνωρίζουν την ιστορία της πόλης τονίζουν πως δεν ήταν
απλά μια κίνηση θερμόαιμων αλλά η υλοποίηση ενός αιτήματος δεκαετιών το οποίο
οι αρχές αρνούνταν να ικανοποιήσουν. Ποιος όμως ήταν ο Έντουαρντ Κόλστον και
γιατί το άγαλμα του προκαλούσε αντιδράσεις και οργή;
Από μικρός στο... εμπόριο
Η οικογένεια Κόλστον ζούσε στο Μπριστολ από τις αρχές του
1200. Δραστηριοποιούταν στο χώρο του εμπορίου και ήταν πολύ εύπορη. Ο Έντουαρντ
γεννήθηκε το 1636 και όταν ήταν ακόμα στο δημοτικό σχολείο η οικογένεια του
μετακόμισε στο Λονδίνο.
Σε ηλικία μόλις 18 ετών έπιασε δουλειά στην εταιρία Mercers και μέχρι το 1672 είχε καταφέρει να γίνει από τους πιο επιτυχημένος εμπόρους στην αγγλική πρωτεύουσα. Το 1680 έγινε μέλος της Royal African Company, της εταιρία που είχε το μονοπώλιο του εμπορίου στις δυτικές ακτές της Αφρικής. Εμπορευόταν χρυσό, ασήμι, ελεφαντόδοντο και κυρίως σκλάβους. Μάλιστα, ο Κόλστον έφτασε στην θέση του υποδιευθυντή της εταιρίας το 1689. Τρία χρόνια μετά αποχώρησε.
Στα 12 χρόνια που ο Κόλστον έμεινε στην Royal African Company υπολογίζεται ότι
84,000 Αφρικανοί, μεταξύ των οποίων γυναίκες και παιδιά, αιχμαλωτίστηκαν και
πουλήθηκαν ως σκλάβοι στην Αμερική. Λόγω των τραγικών συνθηκών που επικρατούσαν
περίπου 19.000 από αυτούς πέθαναν κατά τη διάρκεια του ταξιδιού και ρίχτηκαν
στη θάλασσα.
Από τη συνεργασία του με την Royal African Company ο Κόλστον δημιούργησε
μια τεράστια περιουσία. Μετά την αποχώρηση του από την εταιρία συνέχισε τις
εμπορικές δραστηριότητες και συνεργάστηκε με φυτείες ζαχαρότευτλου όπου
εργάζονταν σκλάβοι. Αποσύρθηκε από το εμπόριο το 1708.
Είναι αποδεδειγμένο πως όλος ο πλούτος του Κολστον προήλθε
από το εμπόριο ανθρώπων και την εκμετάλλευση των προϊόντων που παράγονταν από
την εργασία τους. Αναφορές τονίζουν ότι ο Κόλστον λειτουργούσε και ως
τοκογλύφος.
Παρότι έζησε ελάχιστα στο Μπρίστολ, ο Κόλστον ήταν ιδιαίτερα
δημοφιλής καθώς είχε δωρίσει πολλά χρήματα στην πόλη. Είχε ιδρύσει σχολεία,
νοσοκομεία, εκκλησίες και φτωχοκομεία. Την ίδια στιγμή όμως τα φιλανθρωπικά ιδρύματα του δεν
δέχονταν άτομα με αντίθετες πολιτικές ή θρησκευτικές απόψεις από τον ίδιο. Ήταν
μια οδηγία που είχε δώσει ο Κόλστον και τηρούνταν ευλαβικά.
Βαθιά θρησκευόμενος και μέλος του συντηρητικού κόμματος για
πολλά χρόνια, εξελέγη στη θέση του βουλευτή το 1710 την οποία κράτησε για λίγα
χρόνια. Πέθανε το 1721 στο Λονδίνο. Η σορός του μεταφέρθηκε στο Μπρίστολ όπου
θάφτηκε σε νεκροταφείο κεντρικής εκκλησίας της πόλης. Μετά το θάνατο του για
έξι χρόνια στο Μπρίστολ εορταζόταν η "Μέρα του Κόλστον" η οποία είχε
θεσπιστεί ως επίσημη αργία.
Η ιστορία του
αγάλματος
174 χρόνια μετά το θάνατο του Κόλστον αποφασίστηκε να στηθεί
άγαλμα του στο Μπρίστολ, για να τιμηθεί το φιλανθρωπικό του έργο. Ήταν ένα από
τα πολλά αγάλματα που στήθηκαν στην Αγγλία εκείνη την εποχή όπου κυριαρχούσε
μια τάση για επιστροφή στο παρελθόν και δημιουργία ειδώλων. Το 5,5 μέτρων άγαλμα
δημιούργησε ο γλύπτης Τζον Κάσιντι. Ο Κόλστον εμφανιζόταν σκεπτικός, να
στηρίζεται πάνω στο μπαστούνι του ενώ στην βάση υπήρχαν δελφίνια καθώς σύμφωνα
με έναν μύθο ένα από τα καράβια του σώθηκε όταν δελφίνια έκλεισαν με το σώμα
τους τρύπες στο ύφαλα. Στην πλακέτα με τις πληροφορίες δεν υπήρχε καμία αναφορά
στο γεγονός ότι ήταν έμπορος σκλάβων. Η παρουσίαση του αγάλματος έγινε στις 13
Νοεμβρίου 1895 με τον Τύπο της εποχής να γράφει για το φιλανθρωπικό έργο του Κόλστον
και για μια "επιβεβλημένη τιμή σε μια εξέχουσα προσωπικότητα που γεννήθηκε
στην πόλη".
Αντιδράσεις και
αποκαθήλωση
Αντιρρήσεις υπήρχαν πάντα για το άγαλμα αλλά από τις αρχές
του 1990 και μετά έγιναν πιο έντονες. Έγιναν επίσημα αιτήματα για απομάκρυνση
του, αλλά απορρίφθηκαν όλα. Τα τελευταία χρόνια οι αντιδράσεις είχαν γίνει πολύ
έντονες και στο δημοτικό συμβούλιο της πόλης είχαν φτάσει συνολικά 11.000
αναφορές για την απομάκρυνση του.
Το 2018 μέλη καλλιτεχνικής ομάδας έδεσαν μια αλυσίδα και μια μπάλα στο άγαλμα ενώ την ίδια χρονιά τοποθετήθηκε επιγραφή που ενημέρωνε για τη δραστηριοποίηση του Κόλστον στο εμπόριο ανθρώπων.
Από τις 7 Ιουνίου 2020 το άγαλμα βρίσκεται στο βυθό του
λιμανιού του Μπρίστολ. Τη Δευτέρα (8/6) μια ομάδα τεσσάρων λευκών ανδρών
επιχείρησαν να ανασύρουν το άγαλμα από τον βυθό. Δεν τα κατάφεραν.
Στην πόλη ήδη συγκεντρώνουν υπογραφές ώστε στον χώρο που
υπήρχε το άγαλμα του Κόλστον να αναρτηθεί ένα του Πολ Στίβενσον. Πρόκειται για
τον εργάτη-ακτιβιστή που έπαιξε τεράστιο ρόλο στους αγώνες που έγιναν το 1963
ώστε να καταργηθεί ο νόμος που απαγόρευε σε μαύρους να εργάζονται ως οδηγοί
λεωφορείων στο Μπρίστολ.
Από την άλλη δεν λείπουν και οι αντιδράσεις που λένε πως
ό,τι κι αν έκανε ο Κόλστον, το άγαλμα του δεν έπρεπε να αποκαθηλωθεί έτσι αλλά
με επίσημες διαδικασίες. Ο αντίλογος λέει πως οι αρχές κώφευαν στα χιλιάδες
αιτήματα των τελευταίων ετών.