«Θα σας κρατήσω ασφαλείς, παιδιά. Το υπόσχομαι. Τίποτα δεν
θα σας πειράξει, το ορκίζομαι στο Θεό», έλεγε ο ήρωας που υποδυόταν ο ηθοποιός
Βικ Μόροου σε δύο μικρά παιδιά από το Βιετνάμ λίγο πριν τα σώσει από τα πυρά
ενός αμερικανικού ελικοπτέρου στην ταινία «Twilight Zone». Λίγα δευτερόλεπτα μετά και οι
τρεις ήταν νεκροί, αλλά όχι στο σενάριο. Στην πραγματική ζωή.
Η καταραμένη ταινία
Το 1983 βγήκε στους κινηματογράφους η ταινία «Twilight Zone» εμπνευσμένη από την
διάσημη σειρά της δεκαετίας του ’60. Επρόκειτο για μια σπονδυλωτή ταινία με
τέσσερις διαφορετικές ιστορίες και οι κριτικές που έλαβε δεν ήταν ιδιαίτερα
διθυραμβικές. Αν και στο box office πήγε σχετικά καλά με εισπράξεις να φτάνουν τα 42 εκατ. δολάρια,
σήμερα 40 χρόνια μετά, μάλλον θα είχε ξεχαστεί αν δεν ήταν η αιτία να βρουν
τραγικό θάνατο τρεις άνθρωποι: ο ηθοποιός Βικ Μόροου και δύο παιδιά ηθοποιοί, ο
7χρονος Μάικα Ντιν Λε και η 6χρονη Ρενέ Σιν-Γι Τσεν. Σήμερα πλέον, η ταινία ταυτίζεται
με ένα από τα πιο σοκαριστικά δυστυχήματα που συνέβησαν στον χώρο του κινηματογράφου.
Όλα συνέβησαν στις 2.20 τα ξημερώματα της 23ης
Ιουλίου 1982. Το συνεργείο είχε συγκεντρωθεί στην περιοχή γυρισμάτων Indian
Dunes στην Καλιφόρνια, για να γυρίσουν μια δύσκολη σκηνή με ελικόπτερο. Η σκηνή
αυτή ήταν μέρος της ιστορίας που σκηνοθετούσε ο Τζον Λάντις. Πρωταγωνιστής ήταν
ο ηθοποιός Βικ Μόροου, ο οποίος υποδυόταν τον Μπιλ Κόνορ, έναν ρατσιστή
Αμερικανό που μισούσε τους Εβραίους, τους Αφροαμερικάνους και τους Βιετναμέζους.
Με τον μαγικό τρόπο που πάντα συνέβαινε στις ιστορίες του Twilight Zone μια… ανώτερη δύναμη
αποφασίζει να τον τιμωρήσει με το ίδιο νόμισμα. Έτσι, τον οδηγεί σε ένα ταξίδι
στον χρόνο αρχικά στην κατεχόμενη από τους Ναζί Γαλλία, όπου οι Γερμανοί στρατιώτες
τον συλλαμβάνουν ως Εβραίο. Στη συνέχεια μεταφέρεται στην Αμερική του ’50 όπου
μέλη της Κου Κλουξ Κλαν πιστεύουν ότι είναι Αφροαμερικάνος και τον καταδιώκουν.
Τέλος, βρίσκεται στις ζούγκλες του Βιετνάμ όπου δέχεται επίθεση από τα
αμερικανικά στρατεύματα.
Εκείνο το βράδυ επρόκειτο να γυρίσουν αυτή την τελευταία
σκηνή που θα έληγε με εντυπωσιακές εκρήξεις και πυροτεχνήματα. Ένα ελικόπτερο
θα κυνηγούσε τον ήρωα που υποδυόταν ο Μόροου, ο οποίος κουβαλούσε δύο μικρά
παιδιά από το Βιετνάμ μέσα από ένα ποτάμι για να τα σώσει, ενώ πίσω τους το
χωριό τους ανατινασσόταν.
Ωστόσο, τα πάντα πήγαν στραβά. Η σκηνή δεν είχε
προετοιμαστεί μεθοδικά και οι πρόβες πριν από το τελικό γύρισμα ήταν ελάχιστες.
Το ελικόπτερο, το οποίο οδηγούσε ο βετεράνος του πολέμου του Βιετνάμ, Ντόρσι
Γουίνγκο, πετούσε 7,6 μέτρα πάνω από το έδαφος, ενώ πολύ κοντά του βρισκόταν το
ειδικό μηχάνημα των ειδικών εφέ που πυροδοτεί τις εκρήξεις. Κάποια στιγμή
έπρεπε να γυρίσει το ελικόπτερο 180 μοίρες. Ωστόσο, όπως φαίνεται, το μηχάνημα
των εκρήξεων πυροδοτήθηκε τη στιγμή που η ουρά του ελικοπτέρου περνούσε από
πάνω του. Το μέταλλο του μηχανήματος χτύπησε τον έλικα, ο οποίος κόπηκε και το
ελικόπτερο άρχισε να στριφογυρίζει εκτός ελέγχου. Την ίδια στιγμή, ο Μόροου
έριξε την Τσεν στο νερό και ενώ έσκυβε για να μπορέσει να την πιάσει το
ελικόπτερο έπεσε πάνω στον ίδιο και τα δύο παιδιά. Ο Μόροου και ο επτάχρονος Λε
αποκεφαλίστηκαν από τις λεπίδες του κεντρικού ρότορα του ελικοπτέρου, ενώ η
Τσεν συνεθλίβη από το ελικόπτερο που έπεσε πάνω της. Και οι τρεις πέθαναν
ακαριαία, ενώ έξι ακόμα άτομα που επέβαιναν στο ελικόπτερο τραυματίστηκαν.
Κανένας υπεύθυνος
Το τραγικό δυστύχημα έφερε στο φως μια σειρά από παραβάσεις
και πρόχειρους σχεδιασμούς που οδήγησαν μοιραία σε αυτό.
Από την πρώτη στιγμή που ξεκίνησαν οι έρευνες αποκαλύφθηκε
ότι η παρουσία των παιδιών στα γυρίσματα της ταινίας ήταν παράνομη. Οι νόμοι
σχετικά με την παιδική εργασία που ίσχυαν τότε στην Καλιφόρνια δεν επέτρεπαν
στα παιδιά να εργάζονται τόσο αργά τη νύχτα, ενώ απαγόρευαν ρητά να δουλεύουν
σε πλατό που υπήρχαν εκρηκτικά ή σκηνές με ελικόπτερα. Έτσι, ο Λάντις και ένας από
τους παραγωγούς, ο Τζορτζ Φόλσι Τζ, λειτούργησαν εκτός νόμου και προσέλαβαν τα
παιδιά μέσω κοινών γνωστών ενώ δεν συμπεριέλαβαν ποτέ τα ονόματα τους στα επίσημα
χαρτιά με τη λίστα των εργαζομένων στην ταινία. Η πληρωμή τους μάλιστα είχε
κανονιστεί να γίνει με «μαύρα» χρήματα.
Οι γονείς των παιδιών, οι οποίοι ήταν παρόντες στον θάνατό τους,
υποστήριξαν αργότερα ότι δεν τους είχαν ενημερώσει ποτέ ότι ο Λε και η Τσεν θα
γυρνούσαν σκηνή με εκρηκτικά και ελικόπτερα και τους είχαν διαβεβαιώσει ότι θα
υπήρχε μόνο έντονος θόρυβος και κανένας κίνδυνος. Μάλιστα, ο πατέρας του Λε, ο
οποίος είχε ζήσει τον πόλεμο του Βιετνάμ και είχε μεταναστεύσει στις ΗΠΑ με την
γυναίκα του είπε ότι όταν ξεκίνησαν οι εκρήξεις ήταν μια φρικιαστική στιγμή γι’
αυτόν, καθώς του έφερε αναμνήσεις από τον πόλεμο.
Ο βοηθός παραγωγής Τζορτζ Φόλσεϊ είχε ζητήσει από τους γονείς
των παιδιών να μην πουν στους πυροσβέστες που ήταν παρόντες στα γυρίσματα ότι
τα παιδιά συμμετείχαν στη σκηνή -κάτι που δεν το ήξεραν ούτε οι υπεύθυνοι για
το καστ. Έτσι, τα έκρυψαν από τον υπεύθυνο πυρασφάλειας μέχρι την ώρα των
γυρισμάτων.
Ένας γραμματέας της παραγωγής θυμάται μάλιστα τον Λάντις να
αστειεύεται σχετικά με το θέμα λέγοντας ότι «όλοι θα πάμε στη φυλακή».
Αυτή η υπεροπτική συμπεριφορά του σκηνοθέτη Τζον Λάντις
κυριαρχούσε κατά τη διάρκεια όλων των γυρισμάτων σύμφωνα με πολλές μαρτυρίες. Πολλοί
εργαζόμενοι ανέφεραν ότι συχνά είχε ξεσπάσματα θυμού και σχεδόν κακοποιητική
συμπεριφορά, ενώ απέρριπτε συνεχώς τις ανησυχίες που του εξέφραζαν διάφορα μέλη
του συνεργείου σχετικά με την ασφάλεια. Σύμφωνα με ένα μάρτυρα σε μια
προηγούμενη σκηνή, ο Λάντις δεν ικανοποιήθηκε από την ανταλλαγή πυροβολισμών
που έγινε με ψεύτικα πυρά και διέταξε να χρησιμοποιηθούν αληθινές σφαίρες.
Η επικοινωνία μεταξύ του σκηνοθέτη, του συνεργείου για τα ειδικά
εφέ και του πιλότου του ελικοπτέρου ήταν σχεδόν ανύπαρκτη εκείνη τη νύχτα. Όταν
ένας κασκαντέρ παρατήρησε σε προηγούμενη σκηνή με το ελικόπτερο ότι η έκρηξη
ήταν πιο ισχυρή από ό,τι αναμενόταν, ο Λάντις φέρεται να απάντησε: «Αν νομίζεις
ότι αυτή ήταν ισχυρή, δεν έχεις δει τίποτα ακόμα».
Η δικαιοσύνη απήγγειλε κατηγορίες για το κακούργημα της ανθρωποκτονίας
από αμέλεια κατά του σκηνοθέτη Τζον Λάντις, του βοηθού παραγωγής Τζορτζ Φόλσεϊ,
του πιλότου του ελικοπτέρου Ντόρσι Γουίνγκο, του υπευθύνου για τις εκρήξεις,
Πολ Στιούαρτ και του υπεύθυνου παραγωγής, Νταν Άλινγχαμ. Μάλιστα, η απαγγελία
των κατηγοριών έγινε την ίδια μέρα με την πρεμιέρα της ταινίας στον κινηματογράφο,
η οποία κυκλοφόρησε κανονικά με την ιστορία του Λάντις, αλλά χωρίς τη σκηνή με
το ελικόπτερο και διαφορετικό τέλος.
Χρειάστηκαν άλλα τρία χρόνια, για να ξεκινήσει η δίκη της υπόθεσης,
η οποία έγινε πρωτοσέλιδο σε όλα τα μέσα ενημέρωσης της εποχής. Ωστόσο, οι
κατηγορούμενοι αθωώθηκαν για όλες τις κατηγορίες, εξαιτίας κυρίως της κάπως
ελλιπούς παρουσίασης της υπόθεσης από την εισαγγελία και από τους ενόρκους που
έμοιαζαν εντυπωσιασμένοι από τους ανθρώπους του Χόλιγουντ που είχαν μπροστά
τους.
Παρόλο που κανείς δεν κρίθηκε ένοχος για τους θανάτους των
τριών ανθρώπων, η Warner Bros πλήρωσε αρκετά υψηλά πρόστιμα για εργατικές
παραβάσεις, ενώ ήρθε σε συμβιβασμό εξωδικαστικά τόσο με την οικογένεια του
Μόροου όσο και με τις οικογένειες των δύο παιδιών πληρώνοντας ως αποζημίωση
κάποια εκατομμύρια δολάρια.
Πάντως, παρά τους τραγικούς θανάτους στο πλατό του Twilight Zone και τις ανησυχητικές
ιστορίες για τη συμπεριφορά του και τις αποφάσεις του που οδήγησαν στο
δυστύχημα, η βιομηχανία του κινηματογράφου φαίνεται να συσπειρώθηκε στο πλευρό
του Λάντις. Δεκαέξι σημαντικοί σκηνοθέτες — συμπεριλαμβανομένων των Φράνσις
Φορντ Κόπολα, Ρον Χάουαρντ, Τζον Χιούστον, Τζορτζ Λούκας, Σίντνεϊ Λούμετ και
Μπίλι Γουάιλντερ — υπέγραψαν μια ανοιχτή επιστολή υποστήριξης προς τον
σκηνοθέτη. Αρκετοί φίλοι σκηνοθέτες εμφανίστηκαν επίσης σε cameo σε
επόμενες ταινίες του, όπως τα «Into the Night» και «Spies Like Us».
Διαφορετική στάση κράτησε ο φίλος του, Στίβεν Σπίλμπεργκ, ο
οποίος ήταν συμπαραγωγός της ταινίας και είχε σκηνοθετήσει μια από τις ιστορίες.
Η φιλία τους φαίνεται ότι πέρασε από ένα ισχυρό πλήγμα και ο Σπίλμπεργκ
αργότερα δήλωσε ότι «το δυστύχημα με έκανε να ωριμάσω λίγο» και έκανε όσους δούλεψαν
στην ταινία να νιώθουν «άρρωστοι στα βάθη της ψυχής τους».
«Καμία ταινία δεν αξίζει να πεθάνεις γι’ αυτή. Νομίζω ότι
τώρα περισσότερο από ποτέ οι άνθρωποι στέκονται απέναντι από τους παραγωγούς
και τους σκηνοθέτες, όταν τους ζητάνε περισσότερα απ’ όσα πρέπει. Αν κάτι δεν
είναι ασφαλές, είναι το δικαίωμα και η ευθύνη κάθε ηθοποιού ή μέλους του
συνεργείου να φωνάξει ‘Στοπ’», ανέφερε ο Σπίλμπεργκ.
Ο Λάντις μιλώντας σε μια συνέντευξή του για το δυστύχημα πολλά
χρόνιά μετά, το 1996, ανέφερε: «Δεν υπάρχει καμία καλή πλευρά γύρω από όλη αυτή
την ιστορία. Η τραγωδία, την οποία σκέφτομαι κάθε μέρα, είχε ένα τεράστιο
αντίκτυπο στην καριέρα μου από τον οποίο ίσως να μην επανέλθω ποτέ».
Η καριέρα του Λάντις άρχισε όντως μετά από κάποια χρόνια να
φθίνει, όμως όχι λόγω του δυστυχήματος αλλά επειδή οι ταινίες του έπαψαν να
βγάζουν χρήματα.
Η τραγωδία ωστόσο που σημειώθηκε στα γυρίσματα της ταινίας
ώθησε το Σωματείο Σκηνοθετών της Αμερικής να εκδώσει επίσημες, αυστηρότερες
κατευθυντήριες γραμμές για την ασφάλεια κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων. Μάλιστα,
όρισε ποινές για όσα μέλη της δεν φρόντιζαν να διασφαλίζουν ασφαλείς συνθήκες. Τα
ατυχήματα στα γυρίσματα μεταξύ του 1982 και 1986 έπεσαν κατά 69,6%, ωστόσο και
πάλι σημειώθηκαν έξι θάνατοι σε σετ.
Παρά τα μέτρα, οι περικοπές στο μπάτζετ των ταινιών συνέχισε
να θέτει σε κίνδυνο τη ζωή των ηθοποιών και των μελών του συνεργείου. Την ίδια
μέρα που εκδόθηκε η ετυμηγορία για το δυστύχημα στο «Twilight Zone», μια συντριβή
ελικοπτέρου στα γυρίσματα της ταινίας «Braddock: Missing in Action III» στη
Μανίλα σκότωσε τέσσερις Φιλιππινέζους στρατιώτες. Η βοηθός κάμερας Σάρα Τζόουνς
σκοτώθηκε από ένα φορτηγό τρένο ενώ δούλευε στην ταινία χαμηλού προϋπολογισμού «Midnight
Rider» το 2014. Η προφανής αμέλεια κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων είχε ως
αποτέλεσμα τον θάνατο του ηθοποιού Μπράντον Λι κατά την παραγωγή του «The Crow»
στο 1993, αλλά και προσφάτως της κινηματογραφίστριας Χαλίνα Χάτσκινς στα
γυρίσματα της ταινίας «Rust» το 2021.
Η επιθυμία για αληθοφάνεια εις βάρος της ασφάλειας των
συμμετεχόντων στις ταινίες δεν φαίνεται να έχει αλλάξει πλήρως 40 χρόνια μετά
την κυκλοφορία του «Twilight Zone:
The Movie».
«Είχα πάντα ένα
προαίσθημα ότι θα πέθαινα σε συντριβή ελικοπτέρου»
Όταν η τραγωδία έγινε γνωστή και τα μέσα ενημέρωσης άρχισαν
να αναζητούν περισσότερες πληροφορίες έπεσαν πάνω σε μια δήλωση του Βικ Μόροου
που μοιάζει τουλάχιστον προφητική.
Χρόνια πριν σκοτωθεί στη σκηνή με το ελικόπτερο, ο ηθοποιός
είχε εκφράσει την φοβία που είχε ότι θα εμπλεκόταν σε δυστύχημα με ελικόπτερο.
Συγκεκριμένα, το 1973, στα γυρίσματα του
«Dirty
Mary Crazy Larry»
είχε επίσης μια σκηνή με ελικόπτερο. Τότε, είχε επιμείνει να του κάνουν συμβόλαιο
ζωής ύψους ενός εκατομμυρίου δολαρίων πριν γυρίσει τις σκηνές με το ελικόπτερο.
Όταν τον ρώτησαν σχετικά με αυτή την επιμονή του, ο Μόροου απαντούσε:
«Είχα πάντα ένα προαίσθημα ότι θα πέθαινα σε συντριβή
ελικοπτέρου».
Μάλιστα, λίγο πριν από το γύρισμα της σκηνής στο Twilight Zone σύμφωνα ένας βοηθός της παραγωγής
ανέφερε ότι γύρισε και του είπε: «Πρέπει να είμαι τρελός που θα κάνω αυτή τη
σκηνή. Έπρεπε να έχω ζητήσει έναν κασκαντέρ να με αντικαταστήσει. Τι μπορούν να
κάνουν; Το πολύ πολύ να με σκοτώσουν, σωστά;».