«Με εκείνο το ξυραφάκι έκοψα την αξιοπρέπεια μου»

O Ρομπέρτο Ρόχας προσπάθησε να στείλει τη Χιλή στο Μουντιάλ με ένα… ξυραφάκι. Η «κινηματογραφική» ιστορία του Χιλιανού γκολκίπερ και των όσων συνέβησαν στο Μαρακανά το 1989

Τον αποκαλούσαν «Κόνδορα» γιατί έμοιαζε να πετάει όταν «απογειωνόταν» για να μπλοκάρει ή να διώξει την μπάλα. Ο Ρομπέρτο Ρόχας ήταν ένας από τους κορυφαίους γκολκίπερ στην ιστορία του ποδοσφαίρου της Χιλής, ένας ήρωας. Όλα άλλαξαν στις 3 Σεπτεμβρίου 1989 όταν, στο θρυλικό «Μαρακανά» μπροστά σε 141.000 ανθρώπους, έγινε η ντροπή της χώρας.

Μετά από μια εκπληκτική καριέρα γεμάτη τίτλους στην Κόλο Κόλο της Χιλής ο Ρόχας είχε πάρει το 1987 μεταγραφή για τη βραζιλιάνικη Σάο Πάολο. Ήταν η βασική επιλογή κάτω από τα δοκάρια της Χιλής και είχε αγωνιστεί σε τρία συνεχόμενα Κόπα Αμέρικα.

Από την καριέρα του όμως δεν έλειπαν τα προβλήματα. Το 1979, σε ηλικία 21 ετών, ο Ρόχας ήταν ένας από εκείνους που μπήκαν με πλαστό διαβατήριο στην εθνική κάτω των 20 ετών της Χιλής. Η ομάδα ταξίδεψε στην Ουρουγουάη για το πρωτάθλημα Κ-20 και πήρε την τρίτη θέση. Η απάτη όμως είχε αποκαλυφθεί κατά τη διάρκεια του τουρνουά όταν η Χιλή, σε ένα μνημείο θράσους, κατηγόρησε την Παραγουάη ότι χρησιμοποιεί παίκτες άνω των 20 ετών. Οι Παραγουανοί απάντησαν με ανάλογη καταγγελία και τα παράνομα διαβατήρια εντοπίστηκαν.

Όταν η Κ-20 της Χιλής επέστρεψε στο Σαντιάγο συνελήφθη σύσσωμη και αργότερα ο προπονητής της καταδικάστηκε σε φυλάκιση 1084 ετών. Την απάτη είχε οργανώσει ο διευθυντής της Ποδοσφαιρικής Ομοσπονδίας, Ενρίκε Γκόρντον ο οποίος, λόγω της καλής του σχέσης με τον δικτάτορα Αουγκούστο Πινοτσέτ, μετατέθηκε στην πρεσβεία της Χιλής στη Νικαράγουα και δεν αντιμετώπισε κατηγορίες.

Το 1984 ο Ρόχας βρέθηκε θετικός σε στεροειδή μετά από ένα φιλικό της Χιλής με την Αγγλία με αποτέλεσμα να τιμωρηθεί και να μην είναι στην αποστολή για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1984. Τρία χρόνια μετά ως εκπρόσωπος των παικτών της εθνικής διεκδίκησε ένα πολύ υψηλό μπόνους για συμμετοχή στο Κόπα Αμέρικα. Ο Ρόχας ήταν αδιάλλακτος και έφτασε στο σημείο να προτείνει την αποχώρηση της ομάδας από το τουρνουά. Τελικά οι συμπαίκτες του τον αντικατέστησαν από τη θέση του εκπροσώπου.

O Κόνδορας, ένα μοντέλο και ένα καπνογόνο

Στις 3 Σεπτεμβρίου 1989 η Χιλή πήγε στο Μαρακάνα για να αντιμετωπίσει τη Βραζιλία στο παιχνίδι που θα έκρινε την πρόκριση στο Μουντιάλ του 1990. Οι δύο ομάδες αγωνίζονταν στον 3^ο όμιλο και είχαν από δύο νίκες (είχαν επικρατήσει εντός και εκτός της τρίτης του ομίλου Βενεζουέλας) ενώ το μεταξύ τους ματς στη Χιλή είχε λήξει ισόπαλο 1-1. Το συγκεκριμένο παιχνίδι είχε σημαδέψει ο καβγάς, πριν τη σέντρα, του νεαρού τότε Ρομάριο με τον προπονητή των Χιλιανών Ορλάνδο Αραβένα. Ο Ρομάριο είχε δει κίτρινη πριν ξεκινήσει το ματς και πήρε δεύτερη τρία λεπτά αφότου η μπάλα κύλησε στο χορτάρι με αποτέλεσμα να αποβληθεί.  

Σε εκείνο το ματς είχε αποβληθεί και ο μέσος της Χιλής, Ραούλ Ορμένο αλλά και ο προπονητής της ομάδας. «Αυτό δεν ήταν παιχνίδι, αυτό ήταν πόλεμος» θα γράψει την επόμενη μέρα η εφημερίδα της Χιλής Futbol Total.

Το κλίμα λοιπόν ήταν ηλεκτρισμένο και η Χιλή ήθελε μόνο νίκη για να δώσει το παρών στα γήπεδα της Ιταλίας στο Παγκόσμιο Κύπελλο του 1990. Στο πρώτο μέρος ο Ρόχας ήταν εξαιρετικός και με τις επεμβάσεις του κράτησε το 0-0. Νωρίς στην επανάληψη όμως ο Καρέκα έβαλε «φωτιά» στο Μαρακανά. Μπήκε στην περιοχή και έκανε το συρτό σουτ, ο Ρόχας βρήκε την μπάλα αλλά δεν κατάφερε να ανακόψει την πορεία της προς τα δίχτυα. Το 1-0 σφράγιζε την πρωτιά και την πρόκριση της Βραζιλίας.

Στο 67^ο λεπτό ο γκολκιπερ της «σελεσάο» Κλαούντιο Ταφαρέλ εκτέλεσε ελεύθερο στέλνοντας την μπάλα μεταξύ κέντρου και μεγάλης περιοχής της Χιλής. Η τηλεοπτική μετάδοση δεν έδειχνε τι συνέβαινε μπροστά στην εστία των Χιλιανών αλλά το ξαφνικό βουητό, που… αναδύθηκε από τις κερκίδες του Μαρακαν,  χτύπησε «συναγερμό».

Ένα καπνογόνο είχε εκτοξευθεί από την εξέδρα πίσω από το τέρμα των Χιλιανών και είχε προσγειωθεί δίπλα στον Ρόχας. O γκολκίπερ της Χιλής έπεσε στο χορτάρι σφαδάζοντας και ακολούθησε το απόλυτο χάος.

Ο φυσιοθεραπευτής της Χιλής, Αλεχάνδρο Κοτς έτρεξε πάνω από τον Ρόχας και οι συμπαίκτες του τον «περικύκλωσαν». Ο Πατρίσιο Γιάνες γύρισε προς την κερκίδα και έκανε μια χειρονομία η οποία πλέον στην Λατινική Αμερική είναι γνωστή ως «έκανε ένα Πάτο Γιάνες».

Όταν ο καπνός καθάρισε και η κάμερα εστίασε στον Ρόχας η εικόνα ήταν σοκαριστική. Ο Χιλιανός γκολκίπερ ήταν γεμάτος αίματα στο πρόσωπο. Οι συμπαίκτες του τον πήραν στα χέρια και έφυγαν από τον αγωνιστικό χώρο. Κλείστηκαν στα αποδυτήρια όπου κατέθεσαν επίσημη καταγγελία στην FIFA. Ζητούσαν να τους κατοχυρωθεί το ματς με 2-0 κάτι που θα τους έστελνε ουσιαστικά στο Μουντιάλ.

Οι φωτογραφίες του Αλφιέρι 

Στο γήπεδο  όμως βρισκόταν ο Αργεντίνος φωτογράφος Ρικάρντο Αλφιέρι που είχε καταγράψει το γεγονός. «Σε εκείνο το ματς δούλευα για ένα Ιαπωνικό περιοδικό. Τράβηξα μια σειρά από 14-15 φωτογραφίες από τη στιγμή που έπεφτε το καπνογόνο, την προσγείωση του και την πτώση του Ρόχας. Ήταν στο χορτάρι μέσα στον καπνό και στο επόμενο κλικ ήταν γεμάτος αίματος. Είχα από την αρχή την εντύπωση ότι δεν τον χτύπησε όμως αυτό ήταν αντιφατικό. Δεν τον χτύπησε αλλά αιμορραγούσε. Δεν έβγαζε νόημα γιατί δεν μπορούσε να φανταστώ τι είχε κάνει ο Ρόχας» θα πει ο Αλφιέρι.

Οι Βραζιλιάνοι πανικοβλήθηκαν γιατί πίστεψαν ότι θα τιμωρηθούν και θα χάσουν το παιχνίδι. «Ήμουν τρομοκρατημένος. Σκέφτηκα αμέσως ότι χάσαμε την ευκαιρία να παίξουμε στο Μουντιάλ. Ήταν κάτι πολύ άσχημο για εμάς. Σκεφτείτε ότι τότε δεν είχαμε τόσες κάμερες και κινητά» τονίζει ο τότε αρχηγός της Βραζιλίας, Ρικάνρτο Γκόμες.

Fogueteira do Maracanã

Οι αρχές εντόπισαν το άτομο που είχε ρίξει το καπνογόνο. Ήταν η 24χρονη Ροζενάρι Μέλο, ένα μοντέλο που από τότε θα έμενε για πάντα γνωστή ως «Fogueteira do Maracanã» (αυτή που έριξε το καπνογόνο στο Μαρακανά). Περικυκλωμένη από μικρόφωνα δεχόταν έναν βομβαρδισμό ερωτήσεων και έτοιμη να βάλει τα κλάματα προσπαθούσε να εξηγήσει τι είχε συμβεί. «Δεν τον πέτυχε. Έπεσε δίπλα του» επαναλάμβανε.

Ο θρυλικός πρόεδρος της Ομοσπονδίας της Βραζιλίας, Ρικάρντο Τεϊσέιρα έμαθε ότι ο Αλφιέρι είχε καταγράψει με τη μηχανή του το περιστατικό. «Καθόμουν δίπλα στον αγωνιστικό χώρο και εμφανίστηκαν τρεις άντρες. Ήταν τεράστιοι σαν παίκτες του μπάσκετ και με έψαχναν. Με πήγαν στα VIP του γηπέδου. Τους είπα τι είχα δει έπρεπε όμως να εμφανίσουμε το φιλμ. Αυτό μπορούσε να γίνει μόνο σε επαγγελματικό στούντιο. Μου ζήτησαν να το εμφανίσω αλλά εγώ το μόνο που ήθελα ήταν να γυρίσω στο Μπουένος Άιρες. Είχα βρεθεί σε μια πολύ δύσκολη κατάσταση χωρίς να φταίω. Τελικά πήραν επίσημη άδεια και πήγαμε να εμφανίσουμε το φιλμ. Οι φωτογραφίες με το καπνογόνο ήταν εκεί. Μέχρι να εμφανιστεί το φιλμ η Χιλή ήταν στο Μουντιάλ» τονίζει ο Αλφιέρι.

«Έκοψα το κεφάλι μου…»

Από τις φωτογραφίες του ήταν φανερό ότι το καπνογόνο δεν είχε χτυπήσει τον Ρόχας. Τι είχε όμως συμβεί και αιμορραγούσε; Μιλώντας στην εφημερίδα La Tercera ο «Κόνδορας» θα αποκάλυπτε τα πάντα. «Είμαι ένοχος. Έκοψα το κεφάλι μου με ένα ξυραφάκι και η απάτη αποκαλύφθηκε. Με εκείνο το ξυραφάκι έκοψα και την αξιοπρέπεια μου. Το έκανα λόγω του πάθους μου για τη Χιλή, ήθελα να έχει μια ευκαιρία να περάσει στο Μουντιάλ» θα πει ο Ρόχας και θα αποκαλύψει ότι με συνεργό τον φυσιοθεραπευτή της ομάδας είχε κρύψει το ξυραφάκι μέσα στα γάντια του.

Όταν το καπνογόνο έπεσε δίπλα του και με το σκορ στο 1-0 υπέρ της Βραζιλίας ο Ρόχας θεώρησε πως ήταν η ευκαιρία που έψαχνε. Έπεσε στο χορτάρι και έκοψε το μέτωπο του.

Η FIFA κατοχύρωσε το παιχνίδι στη Βραζιλία με 2-0 και τιμώρησε δια βίου τον Ρόχας, τον προπονητή της Χιλής, τον δεύτερη αρχηγό, τον φυσιοθεραπευτή και μέλη της Ομοσπονδίας. Επιπλέον η Χιλή έχασε το δικαίωμα να διεκδικήσει στα προκριματικά τη συμμετοχή της στο Παγκόσμιο Κύπελλο του 1994.

Η «Fogueteira do Maracanã» έγινε διάσημη στη Βραζιλία και τον Νοέμβριο του 1989 πόζαρε στο εξώφυλλο του Playboy της χώρας. Γρήγορα όμως ξεχάστηκε. Αναγκάστηκε να μείνει με τον αδελφό της και κατά μια πληροφορία ζούσε πουλώντας καπνογόνα. Πέθανε το 2011 από ανεύρυσμα σε ηλικία 45 ετών.

Ποδοσφαιρικός πατέρας ενός μύθου

Μετά την τιμωρία ο Ρόχας αναγκάστηκε να αποσυρθεί από την ενεργό δράση σε ηλικία 32 ετών. Παρότι η απάτη του ήταν εις βάρος της Βραζιλίας η Σάο Πάολο του έδωσε και πάλι δουλειά. Το 1994 τον προσέλαβε ως προπονητή τερματοφυλάκων. Πήρε υπό την προστασία του ένα νεαρό παιδί που θα γινόταν ένας μύθος.  Ήταν ο Ροτζέριο Σένι ο γκολκίπερ που έχει πετύχει τα περισσότερο γκολ στην ιστορία του ποδοσφαίρου και μια θρυλική μορφή του αθλήματος. Ο Σένι θεωρείται «παιδί» του Ρόχας με τον οποίο δούλεψε για πάνω από μια δεκαετία. «Πάντα που έλεγε ότι δεν φτάνει να αποκρούω την μπάλα. Επέμενε να δουλέψω με τα πόδια μου. Μου τόνιζε ότι πρέπει να είμαι πολύ καλός και με τα πόδια. Έπαιξα πάνω από 400 παιχνίδια υπό τις οδηγίες του. Είναι ένα άτομο που έπαιξε τεράστιο ρόλο στην εξέλιξη μου» θα πει ο Σένι για τον «Κόνδορα».

«Λυπήθηκα για τον Ρόχας γιατί ήταν ένα εκπληκτικός τερματοφύλακας, ένας μεγάλος γκολκίπερ. Τιμωρήθηκε από μια φωτογραφία αλλά εγώ απλά έκανα τη δουλειά μου. Ευτυχώς για εμένα, δυστυχώς για τη Χιλή έβγαλα αυτή τη φωτογραφία. Αν δεν το είχα κάνει η Βραζιλία δεν θα είχε πάει στο Μουντιάλ» λέει ο Αλφιέρι.

Ο Ρομπέρτο Ρόχας δούλεψε ως προπονητής τερματοφυλάκων στη Ρεσίφε και μετά κάθισε στους πάγκους ως κανονικός προπονητής στη Βραζιλία και την Παραγουάη. Στη συνέχεια εργάστηκε ως σχολιαστής στην τηλεόραση. Το 2013 διαγνώστηκε με ηπατίτιδα c και νοσηλεύθηκε σε σοβαρή κατάσταση. Δύο χρόνια μετά υποβλήθηκε σε μεταμόσχευση συκωτιού και ξεπέρασε το πρόβλημα. «Το όνειρο μου είναι να δουλέψω και πάλι» τόνισε σε μια πρόσφατη συνέντευξη του.

Το 2001 η FIFA έκανε αποδεκτή την αίτηση χάριτος που είχε καταθέσει.