Όλοι οι ανθρώπινοι πληθυσμοί αρχικά ήταν σκουρόχρωμοι. Πώς φτάσαμε όμως στο σημείο να προκύψουν άνθρωποι με τόσο ανοιχτόχρωμα χαρακτηριστικά; Οι επιστήμονες απαντούν
Οι λόγοι που διαμορφώθηκε το χρώμα των ματιών, των μαλλιών
και του δέρματος μεταξύ των κατοίκων της Ευρασίας και της Αφρικής δεν είναι
πλέον μυστήριο. Σύμφωνα με την προδημοσίευση μιας νέας μελέτης, η ανθρωπότητα στην
περιοχή της Ευρασίας εξελίχτηκε από τα πιο σκούρα χαρακτηριστικά – τα οποία
υπήρχαν αρχικά σε όλους τους ανθρώπους- στα πιο ανοιχτά κατά τη διάρκεια
χιλιάδων ετών, κάτι που επηρεάστηκε από τη φυσική επιλογή γονιδίων και τη
σύνθετη μετανάστευση.
Ερευνητές από το Πανεπιστήμιο της Φεράρα, Ιταλία,
χρησιμοποίησαν αρχαία στοιχεία DNA
για να κατανοήσουν το φυσικό χρώμα του δέρματος, των ματιών και των μαλλιών σε
ανθρώπους από την Ευρασία. Η μελέτη ανέλυσε δείγματα DNA ηλικίας από 45.000 έως 1.700 ετών,
που αντιπροσωπεύουν περίπου 34 χώρες.
«Η στροφή προς τα πιο ανοιχτά χαρακτηριστικά αποδείχθηκε πιο
αργή από το αναμενόμενο, με τα μισά άτομα να παρουσιάζουν σκούρα ή ενδιάμεσα
χρώματα δέρματος κατά την Εποχή του Χαλκού και του Σιδήρου», έγραψαν οι
ερευνητές στη μελέτη.
Τα αρχαία δείγματα DNA είναι συχνά ημιτελή, δυσκολεύοντας τις ακριβείς προβλέψεις.
Προηγούμενες μελέτες που ανίχνευσαν την εξέλιξη του χρώματος του δέρματος
βασίστηκαν στο σύστημα HIrisPlex-S. Αυτό το σύστημα μελετά το DNA για να προβλέψει το χρώμα
των ματιών, του δέρματος και των μαλλιών. Αν και λειτουργεί καλά για τον
ευρωπαϊκό πληθυσμό, η ακρίβειά του είναι χαμηλότερη για άτομα με μικτές
καταβολές.
Αυτός ο μεθοδολογικός περιορισμός αντιμετωπίστηκε σε αυτή τη
μελέτη, με τους ερευνητές να κάνουν προβλέψεις χρησιμοποιώντας μια πιθανολογική
μέθοδο. Σε αυτή τη μέθοδο, τα προφίλ DNA συνήχθησαν χρησιμοποιώντας στατιστικά στοιχεία και με τη
βοήθεια των αλγορίθμων από υπολογιστές. Αυτή η προσέγγιση δοκιμάστηκε σε δύο
καλά διατηρημένα δείγματα αρχαίου ανθρώπινου DNA, γνωστά ως Ust'-Ishim από τη Ρωσία και SF12 από τη Σουηδία.
Οι ερευνητές υπογράμμισαν ότι το χρώμα του δέρματος, των
ματιών και των μαλλιών εξαρτώνται από διαφορετικές ποσότητες, τύπους και
κατανομή δύο χρωστικών: της ευμελανίνης-υπεύθυνης για τις καφέ και κόκκινες
αποχρώσεις- και της φαιομελανίνης, υπεύθυνη για τις καφέ και κίτρινες
αποχρώσεις.
Αυτοί είναι οι κύριοι τύποι χρωστικών μελανίνης που
καθορίζουν την ανθρώπινη εμφάνιση και προσφέρουν προστασία από την υπεριώδη
ακτινοβολία. Παράλληλα, αυτές οι χρωστικές παίζουν καθοριστικό ρόλο στην
προστασία του δέρματος από τις βλαβερές ακτίνες του ήλιου, ενώ επηρεάζουν
επίσης τα φυσικά χαρακτηριστικά.
Αυτή η μελέτη διευρύνει την κατανόηση των «εξελικτικών και
δημογραφικών δυνάμεων που διαμόρφωσαν τα στοιχεία του σύγχρονου ανθρώπινου
φαινοτύπου»—εξηγώντας πώς και γιατί οι άνθρωποι αναπτύσσουν διαφορετικά χρώματα
δέρματος, μαλλιών και ματιών.
Η εξέλιξη του χρώματος του δέρματος
Οι επιστήμονες ανακάλυψαν ότι οι πρώτοι άνθρωποι στην
Ευρασία ήταν σκουρόχρωμοι και μελαχρινοί, προερχόμενοι από θερμά κλίματα. Αυτοί
οι άνθρωποι με το πιο σκουρόχρωμο δέρμα είχαν περισσότερη μελανίνη - μια
χρωστική ουσία που μπλοκάρει τις ακτίνες UV που χρησιμοποιεί το σώμα για να παράγει βιταμίνη D - σε σύγκριση με τους πιο
ανοιχτόχρωμους συγγενείς τους στον εξελικτικό κύκλο.
Η βιταμίνη D,
με τη σειρά της, είναι ζωτικής σημασίας για την υγεία των οστών και την
ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος, καθώς επίσης βοηθά στην απορρόφηση του
ασβεστίου και στη λειτουργία των μυών.
Την Εποχή του Σιδήρου (1200 π.Χ. έως το 500 π.Χ.), οι
ανοιχτόχρωμοι άνθρωποι έγιναν εξίσου συνηθισμένοι με τους σκουρόχρωμους, με την
ανταλλαγή των γονιδίων να είναι ο βασικός λόγος της αλλαγής, κάτι που εντάθηκε
την εποχή αυτή εξαιτίας της μετανάστευσης, όπως σημειώθηκε από τους ερευνητές
στη μελέτη.
Οι νεολιθικοί αγρότες που εμφανίστηκαν στην Ανατολία, τη
σημερινή Τουρκία, «άλλαξαν βαθιά τη γενετική σύνθεση των πληθυσμών», γράφουν οι
ερευνητές, οδηγώντας σε διαφοροποίηση του πληθυσμού στις περιοχές που
εγκαθίσταντο.
Αυτοί οι αγρότες είχαν δύο βασικά πλεονεκτήματα σε σχέση με
τους ντόπιους κυνηγούς-τροφοσυλλέκτες: μια σταθερή παροχή τροφής που
εξασφαλίζεται από τη γεωργία και την κτηνοτροφία ζώων και έναν πιο ανοιχτό τόνο
δέρματος. Ένας ανοιχτότερος τόνος δέρματος προσαρμόζεται καλύτερα στις βόρειες
περιοχές όπου η ένταση των ακτίνων UV είναι χαμηλή, καθώς η χαμηλή περιεκτικότητα σε μελανίνη που
υπάρχει στο πιο ανοιχτόχρωμο δέρμα βοηθά στην παραγωγή περισσότερης βιταμίνης D για τον οργανισμό.
Αυτά τα πλεονεκτήματα επέτρεψαν στον πληθυσμό των αγροτών να
αυξηθεί με ταχύτερο ρυθμό από τους ντόπιους κυνηγούς-τροφοσυλλέκτες,
προκαλώντας μια σημαντική αλλαγή στην εμφάνιση των Ευρωπαίων και καθιστώντας
αυτόν τον πληθυσμό κυρίαρχο.
Ωστόσο, η μετανάστευση των γεωργών της νεολιθικής εποχής δεν
ήταν η μοναδική αιτία της αλλαγής του χρώματος του δέρματος στην Ευρώπη. Την
ίδια στιγμή, οι ερευνητές απέδωσαν αυτόν τον μετασχηματισμό σε μια τοπική
διαδικασία μετανάστευσης και διασταύρωσης διαφορετικών απομονωμένων πληθυσμών.