Εντυπωσιακό βίντεο: Πώς η Μεσόγειος μεταμορφώθηκε από μερικές αποξηραμένες λίμνες στη θάλασσα που ξέρουμε σήμερα

Η Μεσόγειος Θάλασσα δεν ήταν πάντα αυτό που γνωρίζουμε σήμερα. Στην πραγματικότητα κάποτε δεν ήταν καν θάλασσα!

Υπήρξε μια εποχή κατά την οποία η θαλάσσια λωρίδα που χωρίζει την Ευρώπη με την Αφρική, η Μεσόγειος Θάλασσα, δεν ήταν καν θάλασσα. Πριν από έξι εκατομμύρια χρόνια, η τεκτονική δραστηριότητα είχε ανυψώσει μια οροσειρά στο Στενό του Γιβραλτάρ, αποκόπτοντας τη Μεσόγειο από τον Ατλαντικό. Χωρίς συνεχή εισροή νερού, η θάλασσα εξατμιζόταν κάτω από τον καυτό ήλιο και το μόνο που απέμενε ήταν μερικές διάσπαρτες, αλμυρές λίμνες που περιβάλλονταν από χιλιόμετρα αλατιού και γύψου. Οι επιστήμονες ονομάζουν αυτήν την περίοδο «Κρίση Αλατότητας του Μεσσηνίου»: στις τελευταίες μέρες του Μειόκαινου η στάθμη της Μεσογείου ήταν πλέον πολύ χαμηλή. Στην πραγματικότητα το μεγαλύτερο μέρος της Μεσογείου είχε πεθάνει.

Ωστόσο, κάποια στιγμή πριν από περίπου 5,3 εκατομμύρια χρόνια, ξεκίνησε να συμβαίνει κάτι περίεργο: νερό άρχισε να κατεβαίνει σιγά σιγά από τα βουνά που χώριζαν τον Ατλαντικό από τις αποξηραμένες λίμνες. Τα βουνά βυθίζονταν αργά μέσα στο νερό μέχρι που οι κορυφές τους έφτασαν στο επίπεδο της επιφάνειας του Ατλαντικού Ωκεανού. Μια μέρα, τα βουνά βυθίστηκαν αρκετά ώστε μέρος του νερού να χυθεί στις άκρες τους.

Μόλις αυτό συνέβη, το νερό άρχισε να ρέει ασταμάτητα. Το ρυάκι μετατράπηκε σε χείμαρρο, ο οποίος διευρύνθηκε σε ποτάμι και σύντομα ο ωκεανός χυνόταν στην αποξηραμένη λεκάνη της Μεσογείου με τη δύναμη χιλίων ποταμών Αμαζονίου, τερματίζοντας ξαφνικά την περίοδο ξηρασίας 600.000 ετών.

Το νερό κινούνταν πάρα πολύ γρήγορα καλύπτοντας 32 μέτρα ανά δευτερόλεπτο, ή περίπου 120 χιλιόμετρα την ώρα, όταν έφτασε στις ακτές της σύγχρονης Σικελίας δημιουργώντας παράλληλα τροπικούς ανέμους με θυελλώδη δύναμη καθώς κινούνταν. Καθώς το νερό ξαναγέμιζε τη Μεσόγειο, εγκαινίασε μια νέα γεωλογική εποχή: τη Ζάγκλεια περίοδο.

«Δεν νομίζω ότι κάποιος άνθρωπος έχει δει ποτέ κάτι τέτοιο», λέει ο Άαρον Μικάλεφ, εξερευνητής του National Geographic και θαλάσσιος γεωεπιστήμονας στο Ινστιτούτο Έρευνας Ενυδρείου του Κόλπου Μοντερέι, ο οποίος μελετά αυτό το γεγονός, που ονομάζεται Ζάγκλεια μεγαπλημμύρα. Ο Μικάλεφ και οι συνάδελφοί του έχουν αφιερώσει χρόνια συναρμολογώντας τα κομμάτια του παζλ για το πώς έμοιαζε ο κατακλυσμός και τα όσα γνωρίζουμε βασίζονται σε μεγάλο βαθμό στην έρευνά τους, η οποία συνδυάζει γεωλογικά στοιχεία με υπολογιστική μοντελοποίηση.

Δείτε το βίντεο που έχουν δημιουργήσει:

Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.

Η δημοσίευση κοινοποιήθηκε από το χρήστη National Geographic (@natgeo)

Πώς σχηματίστηκε η σύγχρονη Μεσόγειος

Ο Μικάλεφ και οι συνάδελφοί του διαπίστωσαν ότι η Μεσόγειος, η οποία είχε ουσιαστικά εξαφανιστεί ως θάλασσα, μεταμορφώθηκε ξανά εντελώς από τον μεγακατακλυσμό.

Το αρχείο των απολιθωμάτων είναι δύσκολο να διαβαστεί με πολλές λεπτομέρειες, αλλά οι επιστήμονες πιστεύουν ότι η θάλασσα πριν στερέψει ήταν γεμάτη με κάθε είδους πλάσματα, από αρχαίους καρχαρίες και πτερυγιόποδα μέχρι ψάρια και πολύχρωμα κοράλλια. Μόνο 86 από τα περίπου 780 θαλάσσια είδη που υπήρχαν πριν από την Κρίση Αλατότητας έχουν επιβιώσει στη σύγχρονη Μεσόγειο, και το γεγονός ότι έζησαν κατά τη διάρκεια του κατακλυσμού είναι ένα μικρό θαύμα. Αυτά τα πλάσματα, μια σειρά από μαλάκια, πλαγκτόν και ένα ξεχωριστός θαλάσσιος γυμνοσάλιαγκας, πιθανότατα επέζησαν βρίσκοντας καταφύγιο στα λίγα κομμάτια νερού που είχαν απομείνει μετά την αποξήρανση της θάλασσας.

Καθώς το νερό εισέρρεε ξανά, η δυτική Μεσόγειος άρχισε να ξαναγεμίζει με τρομερό ρυθμό. Ο Μικάλεφ εκτιμά ότι το νερό έρεε με ρυθμό κάπου μεταξύ 68 και 100 εκατομμυρίων κυβικών μέτρων ανά δευτερόλεπτο, γεμίζοντας τη θάλασσα έως και δέκα μέτρα κάθε μέρα. Το βάρος των ανερχόμενων υδάτων πίεζε τον φλοιό της Γης, κάνοντάς τον να γλιστράει πάνω στον λιωμένο μανδύα που βρίσκεται από κάτω του. Αυτό, λέει ο Ντάνιελ Γκαρσία-Καστεγιάνος, γεωφυσικός στο CSIC της Βαρκελώνης και πρωτοπόρος στην έρευνα για την Ζάγκλεια μεγα-πλημμύρα, πιθανότατα προκάλεσε ισχυρούς σεισμούς που έπληξαν την περιοχή.

Καθώς το νερό προχωρούσε, κύλησε πάνω από το χείλος της Σικελίας και καθώς το ρεύμα κινούνταν ανατολικά, «έτρωγε» τη γη αφήνοντας πίσω του εκατοντάδες μακριές κορυφογραμμές. Λίγο πιο ανατολικά, το νερό χτύπησε ένα άλλο τείχος που τώρα ονομάζουμε «Γκρεμό της Μάλτας». Αυτό το φράγμα χώριζε τη Μεσόγειο στο δυτικό και ανατολικό μέρος, μετατρέποντας τη δυτική Μεσόγειο σε μια γιγάντια λεκάνη. Για να μπορέσει το νερό να κατευθυνθεί ανατολικά, έπρεπε πρώτα να γεμίσει το δυτικό μισό της λεκάνης αυτής.

Όταν η δυτική λεκάνη της Μεσογείου γέμισε αρκετά ώστε το νερό να περάσει πάνω από την κορυφή του τείχους, ανατράπηκε προς τα ανατολικά και κατέβηκε σε έναν γκρεμό βάθους περίπου 1,5 χιλιομέτρου, δημιουργώντας τον μεγαλύτερο καταρράκτη στην ιστορία του πλανήτη μας. Φανταστείτε τους καταρράκτες του Νιαγάρα, αλλά 30 φορές ψηλότερους. Η πτώση του νερού προκάλεσε περισσότερους σεισμούς και η πλημμύρα έριξε σωρούς ιζημάτων στον πυθμένα της θάλασσας καθώς όρμησε προς τα ανατολικά.

Καθώς η στάθμη του νερού άρχισε να ανεβαίνει και στα ανατολικά μέχρι που συνάντησε τα νερά της δυτικής Μεσογείου, η γη σταμάτησε να τρέμει. Ο άνεμος κόπασε. Το νερό άρχισε να καθαρίζει με τα ιζήματα να πέφτουν στον πυθμένα της θάλασσας. Κάπου μεταξύ δύο και δεκαέξι ετών αφότου τα πρώτα νερά άρχισαν να περνούν από το Στενό του Γιβραλτάρ- ένας απειροελάχιστος χρόνος για τα γεωλογικά δεδομένα- η Μεσόγειος κατέληξε να έχει την ίδια στάθμη με τον Ατλαντικό.

Η ζωή στο τέλος νικά

Καθώς περνούσε ο καιρός, η επιφάνεια άρχισε να καθαρίζει πλήρως και όλα τα σημάδια της κοσμοϊστορικής αναταραχής εξαφανίστηκαν. Ο Ατλαντικός έρεε νωχελικά στη επαναδημιουργημένη Μεσόγειο, η οποία ήταν πλέον απαλλαγμένη από ορμητικά νερά ή καταρράκτες. Αυτή η θάλασσα με τα σχετικά ήπια νερά της, άρχισε να μοιάζει πολύ με αυτή στην οποία έπλεαν αργότερα οι αρχαίοι Έλληνες έμποροι και ναυτικοί.

Όμως θα χρειαζόταν εκπληκτικά πολύς χρόνος για να γίνει η Μεσόγειος ξανά το σπίτι για οποιαδήποτε νέα θαλάσσια πλάσματα.

«Υπό γεωλογικούς όρους, θα έπρεπε να δούμε αμέσως νέα θαλάσσια πανίδα, αλλά αυτό δεν συνέβη», δήλωσε η Κωνσταντίνα Αγιάδη, γεωλόγος στο Πανεπιστήμιο της Βιέννης, η οποία συνυπέγραψε μια εργασία σχετικά με τον αντίκτυπο της Κρίσης Αλατότητας και των πλημμυρών στη θαλάσσια βιοποικιλότητα. Το νερό αμέσως μετά τις πλημμύρες θα είχε δημιουργήσει ένα φτωχό «σπίτι» για τα περισσότερα πλάσματα χωρίς θρεπτικά συστατικά και πολύ αλμυρό. Αυτά που υπήρχαν στη θάλασσα πριν από τον κατακλυσμό πάλευαν για μερικές χιλιετίες πριν το νερό γίνει αρκετά φιλόξενο και για νέα ζωή. Είναι ενδεικτικό ότι ακόμη και σήμερα η Μεσόγειος είναι σημαντικά πιο αλμυρή από τον Ατλαντικό. «Χρειάστηκε πολύς χρόνος για να ηρεμήσει η κατάσταση αρκετά ώστε οι οργανισμοί που έρχονταν από τον Ατλαντικό να δημιουργήσουν υγιείς πληθυσμούς και να αναπτυχθούν», είπε η Αγιάδη. Σήμερα, η θάλασσα είναι γεμάτη με κάθε είδους θαλάσσια πλάσματα, ένα πραγματικό… hotspot βιοποικιλότητας

Παρόλο που ο κατακλυσμός συνέβη πριν από εκατομμύρια χρόνια, σύμφωνα με τον Μικάλεφ, κρύβει σημαντικές ενδείξεις για το μέλλον του πλανήτη μας. Η κλιματική αλλαγή κάνει τις πλημμύρες από το λιώσιμο των παγετώνων πιο συχνές, και η κατανόηση της δυναμικής του μεγακατακλυσμού της Ζαγκλείας περιόδου - παρόλο που ήταν πολύ μεγαλύτερος από οτιδήποτε έχουμε δει μέχρι στιγμής από παγετώνες - μπορεί να μας βοηθήσει να μοντελοποιήσουμε πώς θα μοιάζουν οι μελλοντικές πλημμύρες, χαρτογραφώντας τόσο τη ροή του νερού όσο και την επίδρασή του στο τοπίο γύρω από αυτό.

Σύμφωνα με την Αγιάδη, υπάρχει και ένα άλλο σημαντικό μάθημα: Ο κόσμος μεταμορφώθηκε όταν συνέβη η Μεσσηνιακή Κρίση Αλατότητας και ο μεγακατακλυσμός της Ζαγκλείας περιόδου, και δεν υπήρχε γυρισμός. Τα πλάσματα που ζουν τώρα στη Μεσόγειο, όσο υπέροχα κι αν είναι, δεν έχουν καμία σχέση με αυτά που ζούσαν εκεί πριν αποξηρανθεί. Αυτό ισχύει και για την κλιματική αλλαγή.

«Η πλημμύρα είναι κάτι σαν ένα φυσικό πείραμα», λέει η Αγιάδη. «Η Μεσόγειος, μετά τις πλημμύρες, τελικά έγινε μια θαλάσσια λεκάνη που σήμερα αποτελεί σημείο αναφοράς για τη βιοποικιλότητα. Αλλά ποτέ δεν έγινε, ακόμη και μετά από εκατομμύρια χρόνια, αυτό που ήταν πριν. Επομένως, είναι ένα είδος φυσικής δοκιμασίας για το αν μπορούμε να διορθώσουμε τα πράγματα. Αν προσπαθήσετε να επαναφέρετε ένα είδος χωρίς να διορθώσετε τα υποκείμενα προβλήματα, δεν θα είναι ποτέ εντάξει. Αλλά μπορεί να είναι κάτι διαφορετικό».