Η απίστευτη υπόθεση του Μπεν ΜακΜάον. Πως εξηγεί η επιστήμη το γεγονός και πώς άλλαξε η ζωή του νεαρού από την Αυστραλία
Ήταν το
2012, στη Μελβούρνη της Αυστραλίας, όταν ο 22χρονος φοιτητής Μπεν ΜακMάον
βρέθηκε στο επίκεντρο ενός σοβαρού τροχαίου. Επέβαινε σε αυτοκίνητο μαζί με
συμφοιτητές του, όταν ένα άλλο όχημα παραβίασε το φανάρι και έπεσε με δύναμη
πάνω τους. Ο Μπνεν τραυματίστηκε βαριά στο κεφάλι.
Μεταφέρθηκε
εσπευσμένα στο Royal Melbourne Hospital, όπου εισήχθη στην εντατική. Οι πρώτες
ώρες θεωρήθηκαν κρίσιμες. Σύμφωνα με τη μαρτυρία του πατέρα του, Μαρκ ΜακΜάον
σε συνέντευξη στο ABC Australia, οι γιατροί δεν έδωσαν πολλές ελπίδες: «Μας
είπαν ότι έπρεπε να είμαστε προετοιμασμένοι για το χειρότερο. Οι επόμενες 24
ώρες θα ήταν καθοριστικές».
Ο Μπεν παρέμεινε
σε κώμα για περίπου μία εβδομάδα. Η οικογένειά του καθόταν δίπλα του
καθημερινά, μιλώντας του ή κρατώντας του το χέρι. Η μητέρα του, Τζούλι είπε
αργότερα πως πίστευε ότι «θα τον ξανακούσει να της λέει κάτι», αλλά τίποτα δεν
προμήνυε αυτό που θα ακολουθούσε.
Οι γιατροί
παρακολουθούσαν νευρολογικά σημάδια βελτίωσης, αλλά δεν υπήρχε σαφής ένδειξη
ότι θα ξυπνούσε σύντομα. Στο μεταξύ, οι αξονικές τομογραφίες έδειχναν διάχυτη
εγκεφαλική βλάβη στο αριστερό ημισφαίριο, το οποίο σχετίζεται με την ομιλία και
την επεξεργασία της γλώσσας.
Όταν τελικά,
ύστερα από ημέρες, άνοιξε τα μάτια του, το προσωπικό της εντατικής ειδοποίησε
αμέσως τους γονείς του. Κανείς, όμως, δεν περίμενε τι θα συνέβαινε μόλις
προσπάθησε να μιλήσει.
Ξύπνημα
στα Κινέζικα
Όταν ο Μπεν
ΜακΜάον άνοιξε τα μάτια του μετά από περίπου μία εβδομάδα σε κώμα, το προσωπικό
του νοσοκομείου θεώρησε ότι επρόκειτο απλώς για ένα πρώτο σημάδι συνείδησης.
Κανείς δεν περίμενε πως η πρώτη του φράση θα προκαλούσε τέτοιο σάλο.
Η νοσοκόμα
που βρισκόταν δίπλα του του απηύθυνε χαιρετισμό στα αγγλικά, αλλά ο Μπεν αποκρίθηκε
στα κινέζικα και μάλιστα με ευχέρεια. Είπε: «Γεια σας, νιώθω πολύ χαρούμενος»
Η φράση
άφησε άφωνους τους γιατρούς. Η νοσοκόμα, όπως ανέφερε αργότερα στο ABC News,
δεν κατάλαβε αμέσως τι συνέβαινε. Νόμιζε πως της μιλούσε κάποιος Κινέζος
ασθενής. Μόλις ενημερώθηκε η οικογένειά του, ο πατέρας του θυμάται πως «όταν
πλησίασα το κρεβάτι και του μίλησα στα αγγλικά, με κοίταξε και μου απάντησε
κάτι που δεν κατάλαβα. Ο γιατρός μού είπε: Νομίζω ότι σας μίλησε στα κινέζικα».
Ο Μπεν είχε
μάθει κινέζικα στο σχολείο και στο πανεπιστήμιο, αλλά όπως εξήγησε αργότερα,
ποτέ δεν είχε μιλήσει τη γλώσσα με ευχέρεια. Ήταν ένα τυπικό μάθημα δεύτερης
γλώσσας, χωρίς συνεχή πρακτική. Παρ’ όλα αυτά, μετά το ξύπνημά του, όχι μόνο
μιλούσε άπταιστα αλλά δεν μπορούσε να
θυμηθεί αρκετά αγγλικά για να επικοινωνήσει.
Σε
συνέντευξή του στο VICE το 2019, ο ίδιος δήλωσε: «Θυμάμαι ότι ξύπνησα, είδα μια
νοσοκόμα ασιατικής καταγωγής και απλώς ένιωσα ότι η μόνη γλώσσα που μπορούσα να
χρησιμοποιήσω ήταν τα κινέζικα. Δεν μπορούσα να σκεφτώ αγγλικές λέξεις. Ήταν
σαν το μυαλό μου να είχε αλλάξει κανάλια».
Ο Μπεν
χρειάστηκε περίπου δύο με τρεις μέρες για να αρχίσει να ξαναβρίσκει την αγγλική
του γλώσσα, ενώ οι γιατροί κατέγραφαν το φαινόμενο ως ένα εξαιρετικά σπάνιο
περιστατικό «συνδρόμου ξένης γλώσσας». Οι νευρολόγοι εξήγησαν ότι η εγκεφαλική
βλάβη ενδέχεταιανα «ενεργοποίησε» περιοχές του
εγκεφάλου που είχαν απομνημονεύσει τη δεύτερη γλώσσα, με αποτέλεσμα αυτή να
γίνει προσωρινά η κύρια.
Στην ίδια
συνέντευξη στο VICE, ο Μπεν ανέφερε ακόμη: «Είχα την αίσθηση ότι κάποιος άλλος
έπαιρνε τα ηνία της ομιλίας μου. Ήμουν εγώ, αλλά ήμουν κι ένας άλλος εαυτός,
που σκεφτόταν και αισθανόταν στα κινέζικα».
Η ανάρρωση και η ζωή μετά το ατύχημα
Μετά την αρχική
έκπληξη του ιατρικού προσωπικού και της οικογένειάς του, ο Μπεν ΜακΜάον μεταφέρθηκε
σε μονάδα αποκατάστασης στη Μελβούρνη. Εκεί, οι γιατροί παρακολουθούσαν στενά
την εξέλιξη της γλωσσικής του κατάστασης — ένα σπάνιο παράδειγμα ασθενούς που ξύπνησε
μιλώντας μια γλώσσα που γνώριζε αλλά ποτέ δεν είχε κατακτήσει πλήρως.
Τις πρώτες
ημέρες, όπως περιέγραψε αργότερα, σκεφτόταν και ονειρευόταν στα κινέζικα. Το
αγγλικό λεξιλόγιο του ερχόταν αποσπασματικά, σαν να ανήκε σε μια προηγούμενη
ζωή. Οι γιατροί σημείωσαν στα αρχεία του ότι ο Μπεν είχε «πλήρη προσανατολισμό
και διαύγεια, αλλά παρουσιάζει αναστροφή γλωσσικής κυριαρχίας».
«Ήταν σαν να
μου είχαν ξανασυστήσει το μυαλό μου. Έπρεπε να ξαναμάθω να σκέφτομαι στα
αγγλικά. Οι γονείς μου μού έφερναν περιοδικά και βιβλία, αλλά για εβδομάδες
διάβαζα πιο άνετα στα κινέζικα παρά στη μητρική μου γλώσσα» τονίζει ο ίδιος.
Καθώς η
ανάρρωση προχωρούσε, ο Μπεν άρχισε να βλέπει τη νέα του πραγματικότητα όχι ως
αναπηρία, αλλά ως δεύτερη ευκαιρία. Το φαινόμενο της παράξενης αυτής γλωσσικής
«αφύπνισης» τον ώθησε να στραφεί σε μια καριέρα που συνδύαζε τις δύο
κουλτούρες.
Έγινε
τηλεοπτικός παρουσιαστής και ξεναγός για Κινέζους τουρίστες στην Αυστραλία,
εμφανίστηκε στην κινεζική τηλεόραση σε talk shows, ενώ εργάστηκε και σε
προγράμματα προώθησης του αυστραλιανού τουρισμού στην Ασία. Σε ομιλία του θα
πει: «Αν δεν είχα αυτό το ατύχημα, ίσως να μην είχα ποτέ ανακαλύψει πόσο βαθιά
με συνδέει η γλώσσα με έναν ολόκληρο κόσμο ανθρώπων που μέχρι τότε ήταν μακριά
μου».
Οι νευρολόγοι
που μελέτησαν την περίπτωσή του δημοσίευσαν σημειώσεις σε επιστημονικά
περιοδικά, επισημαίνοντας ότι πρόκειται για μία από τις ελάχιστες τεκμηριωμένες
περιπτώσεις επιλεκτικής επανενεργοποίησης μίας γνωστής, αλλά μη κυρίαρχης, γλώσσας μετά
από τραύμα.
Σήμερα ο
Μπεν ΜακΜάον ζει στη Μελβούρνη και συνεχίζει να μιλά με άνεση και στις δύο
γλώσσες. Όπως λέει ο ίδιος «δεν ξέρω γιατί συνέβη αυτό. Ίσως ο εγκέφαλος να
ξέρει πράγματα που εμείς δεν κατανοούμε ακόμη. Το μόνο που ξέρω είναι ότι η ζωή
μου άλλαξε εντελώς και προς το καλύτερο».
Επίλογος
Η ιστορία
του Ben McMahon παραμένει ένα από τα πιο παράξενα και γοητευτικά παραδείγματα
του πώς ο ανθρώπινος εγκέφαλος μπορεί να αναδιαμορφωθεί μετά από ένα σοβαρό
τραύμα. Οι νευροεπιστήμονες που μελέτησαν την περίπτωσή του δεν μίλησαν ποτέ
για «θαύμα», αλλά για ένα νευρολογικό φαινόμενο που αποκαλύπτει πόσο λίγα
γνωρίζουμε ακόμη για τη μνήμη, τη γλώσσα και τη συνείδηση.
Μια πιθανή
εξήγηση είναι ότι ο Ben είχε αποθηκευμένες γλωσσικές συνδέσεις από τα χρόνια
εκμάθησης των κινέζικων, οι οποίες, μετά τον τραυματισμό, αναδιοργανώθηκαν και
κατέλαβαν το ρόλο της κυρίαρχης γλωσσικής λειτουργίας. Άλλη θεωρία υποστηρίζει
ότι ο εγκέφαλος, προσπαθώντας να ανακάμψει, «επανενεργοποίησε» περιοχές που
σχετίζονταν με την πιο πρόσφατα ενεργή γλωσσική εμπειρία, εκείνη των μαθημάτων κινέζικων.
«Δεν
πρόκειται για θαύμα, αλλά για μια υπενθύμιση της πολυπλοκότητας του εγκεφάλου.
Οι αναμνήσεις, οι δεξιότητες και οι ταυτότητες μας δεν είναι απομονωμένες αλληλεπιδρούν
με τρόπους που δεν κατανοούμε ακόμη πλήρως» αναφέρει ο νευρολόγος δρ. Μαρκ Φιν
ο οποίος μελέτησε την περίπτωση του Μπεν.
Ο ίδιος ο
Μπεν ΜακΜάον αντιμετωπίζει την εμπειρία ως ένα νέο ταξίδι: «Δεν ξύπνησα ως
άλλος άνθρωπος, απλώς ξύπνησα διαφορετικός. Το μυαλό μου βρήκε έναν καινούριο
τρόπο να επικοινωνεί με τον κόσμο».