Στις χαοτικές συνθήκες της Μόριας τα παιδιά έχοντας χάσει κάθε ελπίδα επιλέγουν να κλείσουν τα μάτια και να παραιτηθούν από τη ζωή. Αυτή είναι η ιστορία της εννιάχρονης Αΐσα
Τα πρώτα θύματα σε έναν πόλεμο είναι πάντα τα παιδιά. Ακόμα
κι αν επιζήσουν από τις βόμβες, τις σφαίρες και ένα μακρύ ταξίδι προσφυγιάς
είναι τόσο βαθιά σημαδεμένα που η ζημιά στην ψυχή τους μοιάζει ανεπανόρθωτη.
Η Αΐσα είναι μόλις εννέα ετών. Σε όλη της τη ζωή δεν γνώρισε
τίποτα άλλο εκτός από τον πόλεμο. Είδε τον αδερφό της να σκοτώνεται δίπλα της από
μια έκρηξη στο Αφγανιστάν, πέρασε το δύσκολο ταξίδι από την χώρα της ως την
Ευρώπη και πλέον βρίσκεται στον καταυλισμό της Μόριας στη Λέσβο μαζί με
χιλιάδες άλλους πρόσφυγες.
Η Αΐσα δεν μιλάει πια. Δεν ανοίγει τα μάτια της, δεν περπατά
και δεν επικοινωνεί με κανέναν τρόπο με τους γύρω της. Το μόνο που φανερώνει
ότι είναι ακόμα ζωντανή είναι το στήθος της
που κινείται μέσα έξω σε μια χαλαρή αναπνοή. Η Αΐσα δεν έχει πέσει σε κάποιου
είδους κώμα. Οι γιατροί στην κλινική των Γιατρών χωρίς Σύνορα στη Μόρια
πιστεύουν ότι βρίσκονται μπροστά στην πρώτη περίπτωση συνδρόμου παραίτησης που
έχει καταγραφεί στον συγκεκριμένο καταυλισμό.
Στη Μόρια βρέθηκε η γιατρός νευρολόγος Δρ. Τζουλς Μοντάγ και
με ένα άρθρο της στον Guardian μοιράζεται στην συγκλονιστική ιστορία της Αΐσα.
«Βρίσκομαι στη Λέσβο μελετώντας τις ψυχολογικές επιπτώσεις των
τραυμάτων σε αυτά τα παιδιά που συχνά έχουν επιβιώσει από βίαιες επιθέσεις στις
πατρίδες τους μόνο και μόνο για να φτάσουν σε ένα ελεεινό στρατόπεδο, όπου οι
συνθήκες είναι χαοτικές και απάνθρωπες. Σύντομα αντιλαμβάνομαι ότι η κατάσταση της
Αΐσα καθρεφτίζει αυτό που μπορεί να συμβεί σε ένα παιδί όταν χάνει την ελπίδα
του», αναφέρει η Μοντάγ.
Όπως τονίζει το «σύνδρομο παραίτησης αποτελεί μια κατάσταση πλήρους
αποστασιοποίησης, η οποία μπορεί να διαρκέσει για μήνες ή ακόμα και για χρόνια
και συμβαίνει συνήθως στο πλαίσιο ενός ισχυρού ψυχολογικού τραύματος». Ήδη
έχουν καταγραφεί εκατοντάδες ανάλογες περιπτώσεις σε παιδιά στα κέντρα προσφύγων
στη Σουηδία, αλλά και στην Αυστραλία.
«Αυτά τα παιδιά απλώς κλείνουν τα μάτια τους και σταματούν
να μιλούν, να τρώνε και να πίνουν, ενώ οι μύες τους αρχίζουν να ατροφούν. Παιδιά
που ήταν απόλυτα υγιή λίγες εβδομάδες πριν τώρα πρέπει να φορούν πάνες και να
τρέφονται μέσα από σωλήνες. Η πρόγνωση για την κατάστασή τους είναι αβέβαιη,
αλλά συνήθως όσα επανέρχονται το κάνουν όταν αυτά και οι οικογένειές τους βρεθούν
σε ένα σταθερό και ασφαλές μέρος», τονίζει η γιατρός.
Όπως αναφέρει στην περίπτωση της Αΐσα, το σύνδρομο
παραίτησης δεν εμφανίστηκε μόλις είδε τον εννιάχρονο αδερφό της να σκοτώνεται
από μια βόμβα στο Αφγανιστάν ούτε όταν το δεξί της πόδι σχεδόν διαλύθηκε και
αναγκάστηκε να υποβληθεί σε δύσκολες εγχειρίσεις που της άφησαν μέχρι σήμερα
ένα σιδερένιο «κλουβί» γύρω από το πόδι της. Δεν εμφανίστηκε ούτε κατά τη
διάρκεια του βασανιστικού της ταξιδιού σε μια βάρκα που την έφερε στη Μόρια. Όλο
αυτό το διάστημα συνέχιζε να τρώει και να μιλάει.
Η κατάστασή της πυροδοτήθηκε πριν λίγες εβδομάδες όταν ένα
έφηβο παιδί μαχαιρώθηκε μέχρι θανάτου σε μια διπλανή σκηνή από τη δική τους,
αναφέρει ο πατέρας της.
«Υπήρχε παντού αίμα και πολλές σειρήνες. Όλοι φώναζαν και η
Αΐσα άρχισε να ουρλιάζει. Ξαφνικά όμως σταμάτησε και πια δεν έλεγε τίποτα»,
περιγράφει ο πατέρας της. Όπως λέει πριν φύγουν από το Αφγανιστάν, η Αΐσα ήταν
πολύ γλυκιά και άτακτη. Έπαιζε με τις κούκλες, της άρεσε να πηγαίνει στο πάρκο
και να βλέπει αξιοθέατα. Τώρα κάθε πρωί κρύβει το πρόσωπό της με τα χέρια της και
δεν λέει τίποτα.
Η παιδοψυχολόγος των Γιατρών Χωρίς Σύνορα που βρίσκεται στη
Λέσβο, Κατρίν Γκλατζ Μπρούμπακ, αναφέρει ότι τα παιδιά στη Μόρια που είναι τραυματισμένα
ψυχολογικά συνήθως τείνουν να συμπεριφέρονται με δύο τρόπους: είτε κλείνονται
στον εαυτό τους όπως η Αΐσα, είτε δρουν υπερβολικά έντονα.
«Τα παιδιά αυτά έρχονται εδώ και περιμένουν να βρουν
ασφάλεια, κάτι που δεν συμβαίνει. Αντιλαμβάνονται τον κόσμο σαν ένα άσχημο
μέρος και αποσύρονται από αυτόν», αναφέρει η Μπρούμπακ για τα παιδιά όπως η
Αΐσα. Από την άλλη πλευρά ωστόσο υπάρχουν τα παιδιά που δαγκώνουν και γδέρνουν
τα σώματά τους ή χτυπούν το κεφάλι τους στον τοίχο μέχρι να ματώσουν, όπως ένα
δίχρονο αγοράκι που παρακολουθεί η Μπρούμπακ.
«Όλα όσα έχουν ζήσει τα παιδιά αυτά στις πατρίδες τους γιγαντώνεται
όταν συναντούν τις απάνθρωπες συνθήκες των προσφυγικών κέντρων. Συχνά υπάρχει
έλλειψη φαγητού και καταφυγίου, τα παιδιά δεν πάνε σχολείο και πολλές φορές είναι
μόνα τους χωρίς τις οικογένειες τους», αναφέρει η Μοντάγ. Αυτή τη στιγμή πάνω
από 1.000 προσφυγόπουλα βρίσκονται στην Ελλάδα ασυνόδευτα.
Η Μοντάγ αναφέρει ότι έμεινε στη Μόρια μια εβδομάδα μιλώντας
με ασθενείς και τις οικογένειές τους και ήταν ξεκάθαρο ότι οι άνθρωποι αυτοί έχουν
πολύ λίγες ελπίδες να θεραπεύσουν τις πληγές τους σε ένα μέρος όπως η Μόρια ή
τα άλλα κέντρα προσφύγων στα ελληνικά νησιά.
«Αυτή τη στιγμή στη Μόρια ζουν 13.500 άνθρωποι σε ένα μέρος
που είναι σχεδιασμένο για 3.000. Κάθε μέρα περιμένουν για ώρες στην ουρά για να
πάρουν βασικά τρόφιμα. Οι σεξουαλικές επιθέσεις είναι συχνές, ακόμα και στα
παιδιά. Η Oxfam ανέφερε
πέρυσι ότι οι γυναίκες συχνά φορούν πάνες τα βράδια, ώστε να μην αναγκάζονται
να πάνε στην τουαλέτα μόνες τους», αναφέρει η Μοντάγ για την κατάσταση στη
Μόρια.
«Μέχρι η Αΐσα και η οικογένειά της βρουν ένα μέρος
σταθερότητας, είναι πιθανό να παραμείνει αποτραβηγμένη από τον κόσμο. Και όσο
οι συνθήκες στη Μόρια παραμένουν όπως είναι τώρα, πιστεύω ότι είναι αναπόφευκτο
και άλλα παιδιά να βρεθούν στην ίδια κατάσταση όπως η Αΐσα», καταλήγει η
Μοντάγ.