Η βιομηχανία και η κατανάλωση άγριων ζώων στην Κίνα είναι μεγαλύτερη απ' όσο φανταζόμασταν, ενώ όλα συνέβαιναν με τις ευλογίες της κυβέρνησης. Ποια η σχέση τους με την επιδημία του κοροναϊού
Δυο σχεδόν μήνες αφού εμφανίστηκαν τα πρώτα κρούσματα του
κοροναϊού, πάνω από 80.000 άνθρωποι έχουν νοσήσει και 2.698 έχουν χάσει ήδη τη
ζωή τους. Το «σημείο μηδέν» της επιδημίας που έχει πλέον εξαπλωθεί σε όλον τον
κόσμο θεωρείται η υπαίθρια αγορά Χουανάν που βρίσκεται στην πόλη Ουχάν. Εκεί,
πωλούνταν κάθε είδους ζώα που προορίζονται για φαγητό ή φαρμακευτικά βότανα:
από πουλερικά, ψάρια και χοιρινό μέχρι και νυχτερίδες, φίδια, τρωκτικά, κοάλα
ακόμα και μικροί λύκοι και οι κανόνες υγιεινής ήταν σχεδόν ανύπαρκτοι.
Συγκεκριμένα, φαίνεται ο κοροναϊός που χτυπά τον άνθρωπο
είναι κατά 96.2% ίδιος με αντίστοιχους κοροναϊούς που εντοπίζονται στις
νυχτερίδες, οι οποίες με την σειρά τους μολύνουν κυρίως τα φίδια. Και τα δύο
καταναλώνονται από τους Κινέζους.
Μετά την επιδημία του κοροναϊού Covid-19 εκφράστηκαν γρήγορα οι ανησυχίες οτι αυτός συνδέεται με τις διατροφικές επιλογές στη χώρα. Εξάλλου
δεν είναι η πρώτη φορά που μια επιδημία κοροναϊού προκαλείται από αυτές. O SARS (Σοβαρό
οξύ αναπνευστικό σύνδρομο) ήταν ένας άλλος νέος κοροναϊός που από τον Νοέμβριο
του 2002 μέχρι τον Ιούλιο του 2003 σκότωσε 774 ανθρώπους κατά κύριο λόγο στη
νότια Κίνα, ενώ είχαν καταγραφεί 8.098 κρούσματα σε 37 χώρες. Το 2017, Κινέζοι
επιστήμονες ανακοίνωσαν ότι ο ιός προερχόταν από ρινολοφίδες νυχτερίδες των
σπηλαίων της επαρχίας Γιουνάν, με ενδιάμεσο ξενιστή τη μοσχογαλή, ένα ζώο που
μοιάζει με γάτα και καταναλώνεται συχνά στην Κίνα.
Με τις ευλογίες της κυβέρνησης
Αν και η κατανάλωση άγριων ζώων μοιάζει να είναι επικίνδυνη για
την ανθρώπινη υγεία και ταυτόχρονα απειλεί τους πληθυσμούς αυτών των ζώων, εδώ
και πολλά χρόνια και μέχρι λίγες εβδομάδες πριν την επιδημία η ίδια η κυβέρνηση
ενθάρρυνε τους πολίτες της ειδικά στην επαρχία να ασχοληθούν με την εκτροφή τέτοιων
ζώων. Παρουσίαζε την εκτροφή τους ως μια εύκολη μέθοδο για να κερδίσουν τα προς
το ζην συντηρώντας με αυτόν τον τρόπο μια διατροφική συνήθεια που έθετε κάθε
φορά σε κίνδυνο όποιον την επέλεγε.
Σήμερα ωστόσο με το ξέσπασμα της επιδημίας η ίδια κυβέρνηση
έχει κλείσει σχεδόν 20.000 φάρμες εκτροφής άγριων ζώων, όπου εκτρέφονταν μεταξύ
άλλων παγώνια, μοσχογαλές, σκαντζόχοιροι, τρωκτικά, φίδια, νυχτερίδες, άγριες
χήνες και αγριόχοιροι αποκαλύπτοντας με αυτόν τον τρόπο την ύπαρξη μιας
βιομηχανίας τεράστιου μεγέθους, άγνωστης μέχρι τώρα.
Στα τέλη Ιανουαρίου, η Κίνα εξέδωσε προσωρινή απαγόρευση στο
εμπόριο κρέατος άγριων ζώων και λίγο αργότερα άρχισε να κλείνει τις αντίστοιχες
φάρμες. Ήδη, οι νομοθέτες της χώρας προσπαθούν να βρουν έναν τρόπο για να
ανανεώσουν τον νόμο περί προστασίας άγριων ζώων και είναι πιθανό να ορίσουν
αυστηρές απαγορεύσεις για την κατανάλωσή τους ή για την χρήση τους σε
παραδοσιακά κινεζικά φάρμακα.
Σύμφωνα με τις περιβαλλοντικές ομάδες μέχρι στιγμής ο νόμος
ήταν άκρως προβληματικός καθώς κατά κύριο λόγο έθετε όρους για την εκμετάλλευση
της άγριας ζωής παρά για την προστασία της.
Μέχρι τώρα, η κυβέρνηση της Κίνας προωθούσε έντονα την «εξημέρωση
της άγριας φύσης» ως το κλειδί για την ανάπτυξη στις επαρχίες, την προώθηση του
οικοτουρισμού και την ανακούφιση από την φτώχεια. Μάλιστα, σε μια κρατική
αναφορά του 2017 σχετικά με την εκτροφή άγριων ζώων αναφερόταν ότι αυτή
αποδίδει περίπου 70 δισ. ευρώ ετησίως (520 δισ. γουάν).
Λίγες μόλις εβδομάδες πριν από το ξέσπασμα της επιδημίας, το
Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης της Κίνας ενθάρρυνε ενεργά τους πολίτες να
ασχοληθούν με την εκτροφή άγριων ζώων. Το Υπουργείο επέτρεπε τόσο την εκτροφή
όσο και την διακίνηση άγριων ζώων και των παραγώγων τους όχι μόνο για την κατανάλωσή
τους, αλλά και για την χρήση τους στην παραδοσιακή κινεζική φαρμακευτική.
Στην κρατική κινεζική τηλεόραση από το 2001 προβάλλεται μια
δημοφιλής σειρά με τίτλο «Μυστικά για να γίνετε πλούσιοι», όπου συχνά
προβάλλονται φάρμες εκτροφής άγριων ζώων, όπως τρωκτικά, φίδια, βατράχια,
σκαντζόχοιροι και σκίουροι.
«Γιατί ενθάρρυναν ακόμα να τρώνε την μοσχογαλή ύστερα από
την επιδημία του SARS
το 2003; Είναι επειδή οι κυνηγοί, οι παραδοσιακοί φαρμακοποιοί και οι
ιδιοκτήτες φάρμας το ήθελαν. Και πώς το πέτυχαν; Πείθοντας την κυβέρνηση να τους
στηρίξουν με το πρόσχημα της οικονομικής ανάπτυξης», αναφέρει ο Τζινφενγκ Ζου, της
οργάνωσης China Biodiversity Conservation and Green Development Foundation
(CBCGDF) , στον Guardian ο
οποίος παρουσιάζει ένα εκτεταμένο ρεπορτάζ σχετικά με το θέμα.
Τεράστια έκταση της βιομηχανίας
Ενώ τα περισσότερα από αυτά ήταν λίγο πολύ γνωστά κανείς δεν
γνώριζε τον βαθμό στον οποίο είχε επεκταθεί η βιομηχανία εκτροφής άγριων ζώων. Σύμφωνα
με μια αναφορά που αποκάλυψε το κρατικό πρακτορείο ειδήσεων Xinhua στις 17
Φεβρουαρίου από το 2005-2013 είχαν δοθεί άδειες μόνο σε 3.725 τέτοιες φάρμες σε
όλη τη χώρα.
Ωστόσο από το ξέσπασμα της επιδημίας έχουν κλείσει τουλάχιστον
19.000 φάρμες, από τις οποίες οι 4.600 βρίσκονταν στην επαρχία Τζιλίν, η οποία
αποτελεί το κέντρο της κινεζικής παραδοσιακής φαρμακευτικής. Ακόμα 3.900 φάρμες
έχουν κλείσει στην επαρχία Χουνάν, 2.900 στην Σετσουάν, 2.300 στην Γιουνάν,
2.000 στη Λιαονίνγκ και 1.000 στην Σαανσί.
Την ίδια στιγμή υπάρχουν λίγα στοιχεία σχετικά με όλα τα ζώα
που εκτρέφονται στη χώρα, ωστόσο αναφορές κάνουν λόγο για μοσχογαλές, τρωκτικά,
στρουθοκάμηλους, αγριόχοιρους, ελάφια σίκα, αλεπούδες, παγώνια, ορτύκια,
φραγκόκοτες, πάπιες και χήνες, περιστέρια και φασιανούς.
«Όλα τα ζώα και τα μέρη του σώματός τους που προορίζονται
για κατανάλωση υποτίθεται ότι πρέπει να περνούν από συνεχείς ελέγχους, αλλά δεν
νομίζω ότι οι πωλητές ενδιαφέρονταν γι’ αυτό. Τα περισσότερα πωλούνταν χωρίς
κανέναν έλεγχο», αναφέρει η Ντέμπορα Κάο, καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Γκρίφιθ της
Αυστραλίας.
Παράλληλα , άγνωστο παραμένει το τι συμβαίνει με αυτά τα ζώα
μετά το αναγκαστικό κλείσιμο της κάθε φάρμας, αν και πιθανότατα δεν
θανατώνονται καθώς οι ιδιοκτήτες ελπίζουν σε αποζημίωση.
«Και τώρα πώς θα
ζήσουμε;»
Η κυβέρνηση αργά ή γρήγορα θα βρεθεί αντιμέτωπη με μια ακόμα
σοβαρή κατάσταση που η ίδια έθρεψε σε ένα μεγάλο βαθμό. Οι φάρμες άγριων ζώων
έχουν ήδη κλείσει προσωρινά και οι ιδιοκτήτες τους που επένδυσαν σε αυτές ώστε
να μπορέσουν να «ξεφύγουν από τη φτώχεια», όπως τους προέτρεπε η κυβέρνηση,
φοβούνται ότι θα βυθιστούν ξανά σε αυτή.
Η Τσεν Χονγκ, μια εκτροφέας παγωνιών στην Λιουγιάνγκ της Χουνάν,
λέει στον Guardian πως ανησυχεί πολύ ύστερα από το κλείσιμο της φάρμας της στις
24 Ιανουαρίου και δεν ξέρει αν θα αποζημιωθεί.
«Πλέον δεν επιτρέπεται να πουλάμε ζώα, να τα μεταφέρουμε ή
να αφήνουμε τον οποιοδήποτε να τα πλησιάσει. Πρέπει να απολυμαίνουμε την φάρμα
μια φορά την ημέρα. Συνήθως αυτήν την εποχή του χρόνου, η φάρμα μας ήταν γεμάτη
από πελάτες και επισκέπτες. Δεν έχουμε καμία ενημέρωση για το τι θα κάνουμε και
τα παγώνια είναι ακόμα εδώ και πιθανότατα δεν θα ξέρουμε τι να κάνουμε με αυτά
μέχρι να περιοριστεί η επιδημία», τονίζει.
«Ανησυχούμε πολύ για το μέλλον της φάρμας. Έχουμε χάσει ήδη
400.000-500.000 γουάν (55.000-65.000 ευρώ) από τις πωλήσεις μας μετά το
κλείσιμο και αν η κυβέρνηση αποφασίσει να απαγορεύσει την εκτροφή παγωνιών θα
χάσουμε ακόμα περισσότερα, περίπου ένα εκατ. γουάν (130.000 ευρώ)», αναφέρει η
Χονγκ με έκδηλη ανησυχία.
Τα επόμενα βήματα
Η κατανάλωση άγριων ζώων και η χρήση τους για την κατασκευή
φαρμάκων της παραδοσιακής κινεζικής ιατρικής είναι δύσκολο να σταματήσει, από
τη στιγμή μάλιστα που συνέβαινε με την συναίνεση της κυβέρνησης. Ωστόσο ύστερα
από ένα τόσο υψηλό τίμημα σε ανθρώπινες ζωές, η κινεζική κυβέρνηση πιέζεται να
δράσει.
«Η επιδημία του κοροναϊού ωθεί την Κίνα να επανεκτιμήσει τις
σχέσεις της με την άγρια ζωή. Υπάρχει πολύ υψηλό επίπεδο ρίσκου από αυτές τις
φάρμες εκτροφής άγριων ζώων τόσο για την ανθρώπινη υγεία, όσο και για τον
αντίκτυπό τους στους πληθυσμούς αυτών των ζώων στη φύση», δηλώνει ο Στιβς
Μπλέικ της οργάνωσης WildAid στον Guardian.
Ήδη υπάρχουν πιέσεις για ρυθμιστικές αναδιαρθρώσεις, για
αφαίρεση ορισμένων αρμοδιοτήτων από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης, οι οποίες
μοιάζουν αντικρουόμενες, και για πλήρη αλλαγή της πολιτικής της κυβέρνησης από
την προβολή της άγριας φύσης ως μέσο εκμετάλλευσης στην προβολή της προστασίας της.
Έχουν ακόμα υπάρξει προτάσεις για πλήρη απαγόρευση της πώλησης
άγριων ζώων που προστατεύονται ή βρίσκονται σε κίνδυνο εξαφάνισης εντός ή εκτός
της Κίνας, αλλά και εισαγωγή περιορισμών στην εκτροφή και πώληση κρέατος ζώων
που είναι γνωστό ότι μεταφέρουν ασθένειες που μπορούν να επηρεάσουν τους ανθρώπους,
όπως η μοσχογαλή, η νυχτερίδα και τα τρωκτικά.
Ωστόσο, υπάρχουν φόβοι ότι τα μέτρα θα πάνε ακόμα πιο
μακριά. Ήδη έχουν υπάρξει προτάσεις για την θέσπιση «επιλεκτικής εκκαθάρισης»
με την σφαγή ζώων που συχνά κουβαλούν ασθένειες, όπως οι παγκολίνοι, οι
νυχτερίδες, οι σκαντζόχοιροι, τα φίδια και κάποια έντομα.
«Θεωρώ ότι οι νομοθέτες θα πρέπει να μάθουν περισσότερα για
την βιοποικιλότητα πριν αποφασίσουν αλλαγές στο νόμο, διότι διαφορετικά θα
φέρουν την καταστροφή», αναφέρει ο Ζίνφενγκ Ζου,της οργάνωσης για την
βιοποικιλότητα στην Κίνα, CBCGDF.