Tο πιο περίεργο βιβλίο στον κόσμο έγινε 20 ετών

Το μοναδικό-αιρετικό House of Leaves κυκλοφόρησε το 2000 και είναι σαν το σπίτι το οποίο περιγράφει: Μεγαλύτερο εσωτερικά απ' ό,τι εξωτερικά 

Υπάρχουν πολλά είδη βιβλίων και υπάρχει και το House of Leaves, τo δημιούργημα του Μαρκ Ζ. Ντανιελέφσκι στο οποίο δικαιωματικά απονέμεται ο τίτλος του πιο περίεργου βιβλίου που γράφτηκε ποτέ.

Δεν χρειάζεται κάποια ιδιαίτερη ανάλυση για να καταλάβεις πόσο ξεχωριστό είναι το συγκεκριμένο βιβλίο. Στο πρώτο ξεφύλλισμα έχεις την αίσθηση ότι τα πάντα έχουν πάει λάθος στην εκτύπωση του. Δεν μπορείς να κατανοήσεις τι ακριβώς έχει συμβεί με αυτό το βιβλίο. Είναι ένα απίστευτο "οργανωμένο χάος", ένα τυπογραφικό πείραμα ή ένα ημερολόγιο 709 σελίδων με σημειώσεις κάποιας παρανοϊκής ιδιοφυίας;

Γεννημένο μέσα σε ένα λεωφορείο

Το House of Leaves αποτελεί το λογοτεχνικό ντεμπούτο του Ντανιελέφσκι ο οποίος χρειάστηκε δέκα χρόνια για να το ολοκληρώσει. Άρχισε να το γράφει ότι το 1990, όταν έμαθε ότι πατέρας του πεθαίνει. "Ο πατέρας μου ήταν διευθυντής της Σχολής Θεάτρου στο Λος Άντζελες και εγώ ζούσα στη Νέα Υόρκη. Δέχθηκα ένα τηλεφώνημα. Το τηλεφώνημα "Μαρκ ο πατέρας σου πεθαίνει". Βρισκόταν στο νοσοκομείο. Νεφρική ανεπάρκεια, καρκίνος. Μπήκα σε ένα λεωφορείο και πήγα Δυτικά. Μέσα στην πορεία τριών ημερών και νυχτών χωρίς ύπνο έγραψα ένα κομμάτι 100 συν σελίδων με τίτλο Redwood. Θυμάμαι ότι χρησιμοποιούσα μια πένα. Σχεδόν δεν είχα λεφτά να αγοράσω αναψυκτικά και σνακ στο δρόμο αλλά σκάλιζα λέξεις με αυτό το υπερβολικά ακριβό πράγμα από γυαλισμένο πλαστικό και χρυσό. Θα μου άρεσε να λέω ότι ήταν Pelikan αλλά δεν νομίζω ότι αυτό είναι σωστό. Ένα ακόμα πράγμα που θυμάμαι είναι ότι το χαρτί είχε μια ελαφριά μπλε απόχρωση. Υπήρχε επίσης κάτι στο πώς η πένα έμοιαζε να δαγκώνει το χαρτί την ίδια ώρα που δημιουργούσε αυτές τις παχιές γραμμές μελανιού. Σαν να το έκοβε. Ήταν σαν η σελίδα να αιμορραγούσε. Η πρόθεση μου ήταν να παρουσιάσω αυτό το κείμενο ως δώρο στον πατέρα μου. Όμως αυτός αντέδρασε λέγοντας μου ότι πρέπει να κυνηγήσω μια καριέρα στα ταχυδρομεία. Η απάντηση μου ήταν να σκίσω τα χαρτιά και να τα πετάξω στον σκουπιδοτενεκέ. Η αδελφή μου όμως τα πήρε, τα διέσωσε και τα κόλλησε με ταινία" λέει ο Ντανιελέφσκι για το πώς ξεκίνησε το βιβλίο του.

Έγραφε το House of Leaves ενώ παράλληλα δούλευε ως δάσκαλος, μπάρμαν ή υδραυλικός για να βγάλει τα προς το ζην. Όταν το βιβλίο ολοκληρώθηκε προσέλαβε τον νεαρό ατζέντη Γουόρεν Φρέιζιερ για να του βρει εκδοτικό οίκο. Παράλληλα ανέβασε κάποια μικρά αποσπάσματα του έργου στο διαδίκτυο. Ήταν τόσο περίεργα που μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα έγιναν ιδιαιτέρως δημοφιλή σε φόρουμ αναγνωστών. "Τυπώθηκαν και κυκλοφορούσαν σε σκοτεινά μέρη του Λος Άντζελες, του Λας Βέγκας και του Σαν Φρνασίσκο όπως στριπ-κλαμπ και στούντιο ηχογραφήσεων" λέει ο Ντανιελέφσκι.

Ο ατζέντης του πρότεινε το βιβλίο σε 33 εκδοτικούς οίκους και εισέπραξε ισάριθμες απορρίψεις. Είχε όμως "ερωτευτεί" το House of Leaves και επέμενε.

Όταν μίλησε με τις εκδόσεις Pantheon περίμενε την 34η απόρριψη αλλά αυτοί έδειξαν ενδιαφέρον.

O Ντανιελέφκσι ταξίδεψε στη Νέα Υόρκη, όπου βρισκόταν ο εκδοτικός οίκος, και έδωσε τις οδηγίες για το πώς πρέπει να τυπωθεί το βιβλίο. Δεν επέτρεψε σε κανέναν να παρέμβει καθώς όπως τόνιζε "δεν εμπιστευόταν κανέναν άλλο για να παρουσιάσει όπως πρέπει το όραμα του".

Κυκλοφόρησε σε λίγα σκληρόδετα αντίτυπα στις 29 Φεβρουαρίου 2000 και λίγες μέρες μετά στις 7 Μαρτίου πιο μαζικά και σε χαρτόδετη έκδοση.

Η... αρχιτεκτονική

Αυτό που ξεχωρίζει με τις πρώτες ματιές στο House of Leaves είναι η αλλόκοτη "αρχιτεκτονική" που έχει χρησιμοποιηθεί στην τύπωση του. Σελίδες που διαβάζονται ανάποδα, πλάγια ή μόνο με καθρέφτη. Σελίδες με ένθετες σημειώσεις και σελίδες με ελάχιστες ή μόνο μια λέξη. Διαφορετικές γραμματοσειρές και διαφορετικά χρώματα. Σε πολλές περιπτώσεις η σελιδοποίηση θυμίζει εφημερίδα και σε άλλες πίνακα ανακοινώσεων με χαρτάκια καρφιτσωμένα πάνω του. Κάποιοι θα σκεφτούν πως η τυπογραφική αυτή αρχιτεκτονική είναι ένας έξυπνος τρόπος να κάνει de facto ιδιαίτερο το βιβλίο εις βάρος της ουσίας. Στην περίπτωση όμως του House of Leaves αυτό δεν ισχύει.

Η "αρχιτεκτονική" του είναι βασισμένη πάνω στους χαρακτήρες, πάνω στην πλοκή, ακόμα και πάνω στους χώρους που βρίσκονται οι πρωταγωνιστές και τη συναισθηματική τους κατάσταση. Το βιβλίο μοιάζει με το νέο σπίτι της οικογένειας Νάβιντσον: είναι πολύ μεγαλύτερο εσωτερικά απ' ό,τι εξωτερικά.

Μέσω της αλλόκοτης σελιδοποίησης ο Ντανιελέφσκι καταφέρνει κάτι μοναδικό. Βάζει τον αναγνώστη μέσα στον απέραντο λαβύρινθο του σπιτιού, νιώθεις την κλειστοφοβία και σε πολλές περιπτώσεις την παράνοια που προκαλεί. Συμπάσχεις με τους ήρωες καθώς μέσα η τυπογραφική αρχιτεκτονική λειτουργεί ως πομπός των συναισθημάτων τους.

Η πλοκή

Η ιστορία του Σπιτιού από Φύλλα είναι πολυεπίπεδη. Το οπισθόφυλλο της ελληνικής έκδοσης αναφέρει: "Μια νεαρή οικογένεια μετακομίζει σ’ ένα μικρό σπίτι όπου διαπιστώνει κάτι τερατώδες: το εσωτερικό του σπιτιού τους είναι μεγαλύτερο από το εξωτερικό του. Βέβαια, ούτε ο βραβευμένος με Πούλιτζερ φωτορεπόρτερ Γουίλ Νάβιντσον ούτε η σύντροφός του Κάρεν Γκρην, ήταν προετοιμασμένοι ν’ αντιμετωπίσουν αυτή την παραδοξότητα, ως την ημέρα που οι φωνές των δυο μικρών παιδιών τους άρχισαν να διηγούνται μιαν άλλη ιστορία – μια ιστορία με απτό σκοτάδι, με μιαν άβυσσο που μεγαλώνει αενάως πίσω από την πόρτα μιας ντουλάπας, και για εκείνο το ανόσιο βουητό που δεν θ’ αργήσει να γκρεμίσει τους τοίχους τους και να κατασπαράξει όλα τους τα όνειρα".
 

Κεντρικός αφηγητής είναι ο Τζον Τρούαντ, ένας περιθωριακός νεαρός που δουλεύει σε μαγαζί με τατουάζ και μας μιλάει για την μίζερη ζωή του, τα ναρκωτικά και τον έρωτα του με μια στρίπερ.

Στο διαμέρισμα του νεκρού γείτονά του, ενός τυφλού γέροντα ονόματι Ζαμπανό, βρίσκει ένα μυστηριώδες χειρόγραφο, το οποίο αποτελεί ανάλυση ενός αμφιλεγόμενου ντοκιμαντέρ, που ονομάζεται "Αρχείο Νάβιντσον". Πρόκειται για μια συρραφή από βίντεο που τράβηξε στο νέο του σπίτι ο βραβευμένος με Πούλιτζερ φωτογράφος Γουίλ Νάβιντσον.

Η προβληματική οικογένεια του Νάβιντσον έχει μετακομίσει στο νέο σπίτι της και ο φωτογράφος διαπιστώνει μία μικρή απόκλιση στις εσωτερικές και εξωτερικές διαστάσεις του σπιτιού, και όσο τη μελετούν η απόκλιση μεγαλώνει και μία πόρτα εμφανίζεται από το πουθενά. Όταν θα περάσει την πόρτα ο χώρος και χρόνος θα χάσουν την συνοχή τους και μαζί και η σελιδοποίηση του βιβλίου.

Παράλληλα με την ιστορία του Νάβιντσον ο Τρούαντ αφηγείται τις δικές του περιπέτειες ενώ υπάρχουν εκατοντάδες αναφορές σε βιβλία και ταινίες (υπαρκτών και όχι) και δηλώσεις ειδικών που αναλύουν το "Αρχείο Νάβιντσον" και τι κρύβεται πίσω από αυτό.

Τελικά τι είναι;

Το House of Leaves θεωρείται βιβλίο τρόμου αλλά κανείς δεν μπορεί να πει με σιγουριά ότι ανήκει σε ένα συγκεκριμένο είδος. "Κάποτε σε ένα βιβλιοπωλείο μια γυναίκα ήρθε και μου είπε: Ξέρετε όλοι μου είπαν ότι είναι ένα βιβλίο τρόμου αλλά μόλις το τελείωσα κατάλαβα ότι είναι μια ιστορία αγάπης. Είχε απόλυτο δίκιο. Κατά κάποιο τρόπος η κατηγοριοποίηση ενός βιβλίου είναι ένα εργαλείο εμπορευματοποίησης" αναφέρει ο Ντανιελέφσκι (φωτό).

Ουσιαστικά το House of Leaves είναι τελικά αυτό που σε κάνει να νιώθεις όταν το ολοκληρώσεις. "Είναι ένα ζωντανό πράγμα που αναπνέει. Είναι ένα από εκείνα τα πράγματα που δεν μπορείς να ηρεμήσεις αν δεν τα συζητήσεις με κάποιον. Το House of Leaves δεν συνδέεται απλά με τον κόσμο αλλά συνδέει και τον κόσμο" τονίζει ο Ντριμπς Θορνχιλ, ο διαχειριστής ιστοσελίδας αφιερωμένη στο βιβλίο.

Ο Μπέντζαμιν Μούιρ που κάνει το διδακτορικό του στο Πανεπιστήμιο του Σίδνεϊ, τονίζει ότι το βιβλίο του άλλαξε την πορεία της ζωής του. "Το ψυχολογικό τραύμα και η θλίψη είναι τα θέματα που κυριαρχούν σε αυτό. Το κατάλαβα όταν έμαθα ότι ο Μαρκ το έγραφε ενώ αντιμετώπιζε τη θλίψη του να έχει τον πατέρα του στο νεκροκρέβατο. Πολλοί άνθρωποι θα βρουν κάτι πολύτιμο μέσα στο βιβλίο αναφορικά με το πώς μπορείς να αντιμετωπίσεις τη θλίψη και το τραύμα" υποστηρίζει.

Το House of Leaves έχει χιλιάδες φανατικούς παγκοσμίως και έχει μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες. Ο Ντανιελέφσκι μιλώντας για τη δική του σχέση με το βιβλίο μετά από 20 χρόνια τονίζει: "Δείτε το με αυτό τον τρόπο. Είναι ένα παιδί και εγώ είμαι ο πατέρας του. Τώρα όμως το παιδί μου έχει κάνει πολλούς φίλους, έχει δημιουργήσει ισχυρούς δεσμούς και έχει προσωπικές σχέσεις για τις οποίες δεν γνωρίζω τίποτα. Κάποιες φορές οι φίλοι του παιδιού μου θέλουν να συναντήσουν τον πατέρα του αλλά όχι να μείνει για πολύ κοντά τους. Είναι φίλοι με το παιδί μου, όχι με εμένα.

Πρόσφατα επισκέφθηκα πάλι το παιδί μου και τον λαβύρινθο. Το διάβασα ολόκληρο και ένιωσα περήφανος, ταπεινός, έκπληκτος, ταραγμένος. Στο τέλος έκλαψα με αναφιλητά".

Χαμένο στο... λαβύρινθο

Το House of Leaves κυκλοφόρησε και στα ελληνικά από τις εκδόσεις Πόλις με τίτλο
"Σπίτι από Φύλλα". Είναι όμως πλέον εξαντλημένο και γενικότερα, στη χώρα μας, πολύ δύσκολα βρίσκεις ακόμα και την αγγλική του έκδοση. Αντίστοιχη είναι η εικόνα και στο εξωτερικό. Στο διαδίκτυο αντίτυπα πωλούνται σε πολύ υψηλές τιμές καθώς γύρω από το βιβλίο έχει δημιουργηθεί μια ολόκληρη κοινότητα φανατικών. Είναι ένα βιβλίο δύσκολο στην ανάγνωση, περίεργο, ιδιαίτερο που αφήνει πολλά πράγματα να αιωρούνται. Στο ερώτημα όμως αν αξίζει να το διαβάσετε η απάντηση είναι "σίγουρα ναι".