Ένα σύνδρομο που πλήττει ανθρώπους που έχουν χάσει μερικώς ή ολικώς την όρασή τους προβληματίζει τους επιστήμονες που δεν μπορούν να βρουν πώς προκαλείται.
Ο Άμιτ Πατέλ ζούσε περίπου έναν μήνα χωρίς να μπορεί να δει.
Ο πρώην γιατρός της εντατικής τον Νοέμβριο του 2012 είχε υποστεί μια ξαφνική
αιμορραγία και στα δύο του μάτια, η
οποία τον είχε αφήσει τυφλό. Τον Δεκέμβριο την είδε για πρώτη φορά. Ήταν ένα κορίτσι
με μαύρα μαλλιά και λευκό φόρεμα, το οποίο όμως ήταν ποτισμένο στο αίμα, ενώ η
ίδια ήταν άσχημα χτυπημένη. Από τότε την βλέπει σχεδόν κάθε μέρα.
«Είναι τόσο ‘ζωντανή’. Μπορώ να δω τις λεπτομέρειες του
φορέματός της και το αίμα που κυλάει στο πρόσωπό της. Μπορεί να δουλεύω, να
περπατάω στο δρόμο με τα παιδιά μου και ξαφνικά θα εμφανιστεί εκεί. Μια φορά με
παρακολουθούσε καθώς άλλαζα πάνα στην κόρη μου. Την συναντώ πάντα στα τρένα»,
λέει ο ίδιος.
Πρωταγωνιστές σε
ταινίες τρόμου
Ο δρ Πατέλ δεν πάσχει από κάποιου είδους ψύχωση, αλλά από το
σύνδρομο Τσαρλς Μπονέτ, ένα σύνδρομο που επηρεάζει περίπου το 10% των ανθρώπων
που έχουν χάσει πλήρως ή μερικώς την όρασή τους. Στην Βρετανία, σύμφωνα με τον Independent, ένα εκατ.
άνθρωποι ζουν με αυτό. Οι άνθρωποι που πάσχουν από το σύνδρομο βλέπουν- πολλές
φορές σε καθημερινή βάση- πολύ έντονα οράματα που μοιάζουν απόλυτα με αληθινά
και παρουσιάζουν μάλιστα πολλές λεπτομέρειες. Μερικές φορές είναι ευχάριστα:
λουλούδια που πέφτουν από τον ουρανό, μουσικές νότες που πετούν στον αέρα ή
ουράνια τόξα.
Για πολλούς όμως και για λόγους που κανείς δεν κατανοεί, τα
οράματα είναι πιο κοντά στον τρόμο. Ταραντούλες που βγαίνουν από βιβλία,
τερατόμορφες φιγούρες που στέκονται δίπλα στους φίλους τους, ζόμπι που
περπατούν μέσα στο σπίτι. Ο δρ Πατέλ λέει ότι η κοπέλα που βλέπει μοιάζει πολύ
με την Σαμάρα από το «The Ring».
«Μου άρεσε πολύ αυτή η ταινία, αλλά όχι πια».
«Συνήθως οι ασθενείς λένε ότι νιώθουν να παίζουν σε μια
ταινία τρόμου», λέει η Τζούντιθ Ποτς, η οποία έχει ιδρύσει την φιλανθρωπική
οργάνωση Esme’s Umbrella για τους ανθρώπους
που πάσχουν από αυτό το σύνδρομο. «Οι άνθρωποι καταλαβαίνουν ότι τα οράματα δεν
είναι αληθινά, αλλά δεν μπορούν να τα διώξουν. Δεν υπάρχει θεραπεία. Δεν
μπορούν να αποδράσουν από αυτά».
Το σύνδρομο Charles Bonnet (Τσαρλς Μπόνετ) ονομάστηκε έτσι από τον Ελβετό επιστήμονα που
το περιέγραψε για πρώτη φορά το 1760. Ο παππούς του Μπονέτ, ένας εχέφρων
άνθρωπος, ο οποίος είχε χάσει την όρασή του περιέγραψε στον εγγονό του ότι
έβλεπε πουλιά να πετούν τα οποία δεν θα μπορούσαν να βρίσκονται πράγματι εκεί.
Μέχρι σήμερα οι επιστήμονες δεν έχουν καταφέρει να βρουν
ούτε πώς προκαλείται το συγκεκριμένο σύνδρομο ούτε πώς μπορούν να βοηθήσουν
τους ασθενείς. Η πιο συνηθισμένη θεωρία είναι ότι η απώλεια οπτικών
αισθητηριακών σημάτων στον εγκέφαλο, όταν ένας άνθρωπος έχει πολύ χαμηλή ή καθόλου
όραση, δεν επιτρέπει στον εγκέφαλο να εμποδίσει την υπερβολική και ανεπιθύμητη
εγκεφαλική δραστηριότητα. Αυτό οδηγεί το τμήμα του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνο
για την αίσθηση της όρασης (ο οπτικός φλοιός) να πυροδοτεί τα σήματα. Ωστόσο, η
θεωρία αυτή δεν έχει αποδειχτεί ως τώρα.
Νέα ελπίδα
Αυτό θα επιχειρήσει να κάνει μια νέα μεγάλη μελέτη που θα
διεξάγουν νευροεπιστήμονες του πανεπιστημίου της Οξφόρδης, οι οποίοι θα
προσπαθήσουν να εντοπίσουν και να επιβεβαιώσουν ποια είναι τα αίτια που
προκαλούν το σύνδρομο με την ελπίδα να ανοίξουν τον δρόμο για την εύρεση μιας
θεραπείας. Παράλληλα, θα προσπαθήσουν να απαλλάξουν τους ασθενείς από το στίγμα
που περικλείει αυτό το σύνδρομο. Πολλοί ασθενείς συχνά δεν αποκαλύπτουν τις
ψευδαισθήσεις τους καθώς φοβούνται ότι θα τους χαρακτηρίσουν «τρελούς».
«Είναι πολύ σημαντικό», αναφέρει η Ποτς. «Επηρεάζει κάθε
κομμάτι της ζωής των ανθρώπων. Αν ξυπνήσεις ένα πρωί και δεις μια τίγρη στην
πόρτα σου τόσο ζωντανή που μπορείς να δεις τα σάλια στα δόντια της- αυτό είναι
μόνο ένα παράδειγμα ενός ασθενή στον οποίο μίλησα πρόσφατα- αν το δεις αυτό,
είναι τόσο τρομακτικό που ακόμα κι αν ξέρεις ότι δεν είναι αληθινό, ο φόβος που
σου προκαλεί προσθέτει μεγάλο άγχος στη ζωή σου. Κάποιοι άνθρωποι δεν βγαίνουν
πια συχνά από το σπίτι τους, διότι δεν θέλουν να έχουν αυτά τα οράματα σε δημόσιους
χώρους, ενώ άλλοι είναι συνεχώς στρεσαρισμένοι. Μπορεί να παθαίνουν ατυχήματα. Καταλαβαίνετε
ότι μπορεί εύκολα να σου αποσπάσει την προσοχή μια οικογένεια από την
βικτοριανή εποχή που εμφανίζεται μπροστά σου καθώς περπατάς», αναφέρει η Ποτς.
Η ίδια ίδρυσε την οργάνωση Esme’s Umbrella το 2015, όταν η μητέρα της Έσμε που έπασχε από αυτό το
σύνδρομο δεν είχε πουθενά να αποταθεί. Η Έσμε, μια απόλυτα εχέφρων γυναίκα,
συνήθιζε να βλέπει τερατάκια να πηδούν κάθε μέρα στην κουζίνα της.
Παρόλο που ένα αρκετά μεγάλο ποσοστό πάσχει από το
συγκεκριμένο σύνδρομο (ο νευροεπιστήμονας Ντομινίκ Φφίτσε του King’s College του Λονδίνου εκτιμά ότι στην Βρετανία πάσχουν οι μισοί
ασθενείς με σοβαρά προβλήματα όρασης) πολλοί λίγοι γνωρίζουν ότι τα οράματά
τους οφείλονται σε αυτό. Οι περισσότεροι δεν έχουν ακούσει την ύπαρξή του
μέχρις ότου διαγιγνώσκονται με αυτό. Μάλιστα μόλις πριν από τέσσερα χρόνια το Royal
College of Ophthalmologists, το εθνικό πανεπιστήμιο Οφθαλμολογίας της Βρετανίας,
άρχισε να συμβουλεύει τους οφθαλμίατρους να ρωτούν τους ασθενείς τους στα
πλαίσια της εξέτασης ρουτίνας αν έχουν οράματα.
Το γεγονός ότι τα οράματα χαρακτηρίζονται τόσο συχνά
τρομακτικά είναι «εκτός των παρόντων ορίων της επιστημονικής κατανόησης»
σύμφωνα με τα όσα ανέφερε ένας ειδικός στον Independent.
Ορισμένοι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι το άγχος, η απομόνωση
και το στρες μπορεί να πυροδοτούν αυτά τα οράματα, ωστόσο από την άλλη τα ίδια
τα οράματα αυξάνουν το άγχος στους ασθενείς οπότε δεν είναι ξεκάθαρο ποιο
προκαλεί τι.
«Την πρώτη φορά που συνέβη νόμιζα ότι έχανα το μυαλό μου»,
αναφέρει στον Independent ο 71χρονος Άρθουρ Άνστον, ένας συνταξιούχος διευθυντής
πωλήσεων, περιγράφοντας ένα άγνωστο πρόσωπο που εμφανίστηκε ξαφνικά μέσα στο
αυτοκίνητο όπου βρισκόταν με την γυναίκα του.
«Τα πρόσωπα αρχικά έμοιαζαν σύγχρονα, αλλά στη συνέχεια
άρχισαν να είναι παλιότερων εποχών, ρωμαϊκά, βικτοριανά. Τελικά, εμφανίστηκε
ένας προϊστορικός άντρας μπροστά μου», περιγράφει.
Ο Άνστον τρόμαξε τόσο πολύ που ο γαμπρός του τον πήγε αμέσως
στο νοσοκομείο. «Όταν άρχισα να χάνω την όρασή μου κανείς δεν μου είχε πει ότι
μπορεί να συμβεί αυτό. Ποτέ δεν είχα ακούσει το Σύνδρομο Τσαρλς Μπονέτ. Το μόνο
που ήξερα ήταν ότι έβλεπα κάτι που κανείς άλλος δεν έβλεπε. Ήταν πολύ
ενοχλητικό», αναφέρει ο ίδιος.
Η Νίνα Τσέσγουορθ είδε για πρώτη φορά οράματα λίγες μέρες
αφού έχασε την όρασή της ύστερα από ένα ατύχημα το 2018. Ενώ ακόμα βρισκόταν
ξαπλωμένη στο κρεβάτι του νοσοκομείου είδε μπροστά της καλειδοσκοπικά ουράνια
τόξα και χρωματιστά μοτίβα. Μέσα σε λίγες εβδομάδες τα σχέδια είχαν εξελιχθεί
σε μονόκερους.
«Είμαι γραφίστρια, οπότε μου φάνηκε ενδιαφέρον. Μπορούσα να
παρατηρώ τα χρώματα και τα σχέδια. Βρήκα παρηγοριά σε αυτά κατά κάποιο τρόπο.
Ακόμα βρίσκω μερικές φορές», αναφέρει η 38χρονη. Ωστόσο κάποια στιγμή
εμφανίστηκαν τα ζόμπι και τα τερατώδη σκυλιά.
«Καθόμουν στον καναπέ του σπιτιού μου για πρώτη φορά, όταν
τα είδα. Ήμουν τόσο τρομαγμένη που δεν μπορούσα να κουνηθώ για ώρες. Δεν μπορείς να κλείσεις τα μάτια και να
σταματήσεις να τα βλέπεις. Μένουν πάντα εκεί μπροστά σου», αναφέρει.
Τώρα πλέον έχει συνηθίσει τους περίεργους «επισκέπτες» και
δεν αγχώνεται τόσο πολύ, ενώ όπως λέει κάποιες φορές μπορεί να κάτσει και να
τους παρακολουθεί. Ωστόσο, συχνά της έχουν προκαλέσει ατυχήματα ή έχει
αναγκαστεί να ακυρώσει σχέδια εξαιτίας τους.
«Ως τυφλό άτομο βασίζεσαι πολύ σε όλες τις άλλες αισθήσεις
σου, αλλά όταν εμφανίζονται τα οράματα καταλαμβάνουν τα πάντα. Σε αποδυναμώνουν
ακόμα και αν δεν είναι αποκρουστικά αυτά που βλέπεις», αναφέρει η Τσέσγουορθ.
Γι’ αυτούς τους λόγους είναι πολύ σημαντικό πλέον οι
επιστήμονες να βρουν έναν τρόπο να βοηθήσουν αυτούς τους ανθρώπους. «Πρέπει να
γίνουν πολύ περισσότερα για να κατανοήσουμε το σύνδρομο. Κατανοώντας τα αίτιά
του, θα είμαστε ένα βήμα πιο κοντά για να διαμορφώσουμε μια αγωγή και μια θεραπεία»,
αναφέρει η Σερίν Κράους, επικεφαλής της οργάνωσης Fight For Sight, η οποία χρηματοδοτεί
την έρευνα της Οξφόρδης.
Η έρευνα θα μελετήσει 20 ασθενείς – 10 που παρουσιάζουν το
σύνδρομο και 10 που δεν το παρουσιάζουν- μετρώντας συγκεκριμένες χημικές διεργασίες
στους εγκεφάλους τους και παρατηρώντας τους για ένα συγκεκριμένο χρονικό
διάστημα.
«Εξετάζοντας αυτά τα στοιχεία μπορούμε να διαπιστώσουμε αν
υπάρχει κάποια ανισορροπία στη χημεία του οπτικού συστήματος που μπορεί να
προκαλεί αυτά τα περίεργα οράματα», αναφέρει η επικεφαλής της έρευνας, Χόλι
Μπριτζ. «Αν μπορούμε να το εντοπίσουμε αυτό, τότε είναι πιθανό να διαμορφώσουμε
μια θεραπεία για να αλλάξουμε αυτή τη χημική ισορροπία. Μακροπρόθεσμα θα
μπορούσε να διαμορφωθεί ένα κατάλληλο φάρμακο ώστε να κρατά αυτά τα χημικά
στοιχεία στα επίπεδα που πρέπει», καταλήγει.
Τα πρώτα στοιχεία θα είναι διαθέσιμα σε 12 μήνες από την
έναρξη της έρευνας, ενώ η τελική μελέτη αναμένεται να δημοσιευτεί σε 18 μήνες.
Φυσικά, μια ενδεχόμενη θεραπεία θα καθυστερούσε αρκετά χρόνια ακόμα.
Στο Λονδίνο, ο δρ Πατέλ ανυπομονεί για την στιγμή που θα
μπορεί να πάει βόλτα με τον σκύλο του χωρίς να έχει μαζί του το κορίτσι από το The Ring. Μπορεί να πει με
σιγουριά ότι δεν θα του λείψει! 0«Σκεφτόμουν τις προάλλες ότι υπάρχει στη ζωή μου
περισσότερο από τα παιδιά μου. Θα ήταν πολύ ωραίο να την ξεφορτωθώ».