Κλεοπάτρα, μύθοι και πραγματικότητα

Τα ιστορικά στοιχεία δείχνουν ότι η πραγματική Κλεοπάτρα δεν έχει καμία σχέση με την... κινηματογραφική. Η τελευταία Φαραώ ήταν πολλά περισσότερα από μια όμορφη γυναίκα που χρησιμοποιούσε τη σεξουαλικότητα της.

Πανέμορφη, πανέξυπνη και πανούργα. Χρησιμοποιούσε τη σεξουαλικότητα της για να πετύχει τους στόχους της και έμοιαζε με την Λιζ Τέιλορ. Αυτή είναι η εικόνα που επικρατεί για την Κλεοπάτρα, η εικόνα που «έχτισε» το Χόλιγουντ για τη βασίλισσα της Αιγύπτου. Τα ιστορικά στοιχεία όμως λένε μια διαφορετική ιστορία για την τελευταία Φαραώ. Η πραγματική Κλεοπάτρα δεν είχε καμία σχέση με την κινηματογραφική. Ήταν πολλά περισσότερα... 

Η Κλεοπάτρα δεν ήταν Αιγύπτια

Η Κλεοπάτρα Ζ΄ Φιλοπάτωρ γεννήθηκε το 69π.χ. στην Αίγυπτο αλλά ήταν ελληνικής καταγωγής. Ήταν κόρη του βασιλιά της Αιγύπτου Πτολεμαίου ΙΒ΄ Αυλητή και της Κλεοπάτρας Ε΄ Τρύφαινας. Η οικογένεια της ήταν από τη Μακεδονία και είχε ρίζες στον στρατηγό του Μεγάλου Αλεξάνδρου, Πτολεμαίο τον Α' γνωστό ως Σωτήρ. Ήταν αυτός που ανέλαβε το βασίλειο της Αιγύπτου μετά τον θάνατο του Αλεξάνδρου. Με δεδομένη την καταγωγή της η Κλεοπάτρα είχε λευκό δέρμα και  χαρακτηριστικά αρχαίας Ελληνίδας. Μάλιστα οι ιστορικοί τονίζουν ότι με δεδομένο ότι η Κλεοπάτρα έμενε πολλές ώρες μέσα στο παλάτι της η απόχρωση του δέρματος της ήταν ιδιαιτέρως λευκή. Εξωτερικά λοιπόν δεν είχε καμία σχέση με Αιγύπτια ή Αφρικανή.

Η Κλεοπάτρα μεγάλωσε μιλώντας ελληνικά αλλά είχε μια μεγάλη ικανότητα να μαθαίνει εύκολα κι άλλες γλώσσες. Ήταν ίσως η μοναδική ηγέτιδα της  ελληνιστικής περιόδου στην Αίγυπτο που μιλούσε άπταιστα αιγυπτιακά. Αναφορές τονίζουν ότι μιλούσε επίσης Αραμαϊκά, Αραβικά, Περσικά και Αιθιοπικά. Γνώριζε επίσης μαθηματικά, φιλοσοφία και αστρονομία ενώ έκανε συχνά συζητήσεις με λόγιους της εποχής.

Ήταν παιδί αιμομιξίας

Στη δυναστεία των Πτολεμαίων (και όχι μόνο) αποτελούσαν ισχυρή παράδοση οι ενδοοικογενειακοί γάμοι για να διατηρεί η καθαρότητα του αίματος. Πρόγονοι της Κλεοπάτρας είχαν παντρευτεί αδέλφια ή πολύ κοντινά ξαδέλφια. Είναι πιθανό ακόμα και οι γονείς της να ήταν αδέλφια. Η ίδια η Κλεοπάτρα παντρεύτηκε και τα δύο μικρότερα αδέλφια της τα οποία μάλιστα δεν είχαν μόνο τυπικό ρόλο κατά τη διάρκεια της βασιλείας της.  


Η ομορφιά της είναι κάτι σχετικό

Η ιστορία για την εκπληκτική ομορφιά της βασίλισσας της Αιγύπτου ξεκίνησε από τους Ρωμαίους. Την παρουσίαζαν ως μια εντυπωσιακή γυναίκα που χρησιμοποιούσε την εικόνα της και το σεξ ως πολιτικό όπλο. Οι περιγραφές ήταν περισσότερο προϊόν προπαγάνδας παρά πραγματικότητα.

Στο ένα πορτρέτο της που είναι χαραγμένο στα νομίσματα της εποχής αλλά και μια προτομή που βρέθηκε στη Ρώμη η Κλεοπάτρα παρουσιάζεται ως μια γυναίκα με έντονα χαρακτηριστικά. Πρέπει να είχε μεγάλο μέτωπο, γαμψή μύτη, μεγάλα μάτια, χείλη σαρκώδη, προτεταμένο πιγούνι.

Αυτό που πρέπει να γοήτευε τους άντρες είναι η προσωπικότητα της. Ο Πλούταρχος αναφέρει ότι ο τρόπος που μιλούσε και φερόταν ήταν αυτό που την έκανε τόσο ποθητή. Όλα συνηγορούν ότι ήταν η προσωπικότητα της που κέρδισε τους ισχυρούς άντρες παρά η εξωτερική της εμφάνιση.

Έπαιξε ρόλο στο θάνατο τριών από τα αδέλφια της

Στη Δυναστεία των Πτολεμαίων οι ενδοοικογενειακοί φόνοι και τα παιχνίδια εξουσίας ήταν παράδοση που δεν άλλαξε στην περίπτωση της Κλεοπάτρας. Όταν ο αδελφός και σύζυγος της Πτολεμαίος ο Η' την οδήγησε στην εξορία, η Κλεοπάτρα συμμάχησε με τον Ιούλιο Καίσαρα. Ο Πτολεμαίος ηττήθηκε και πνίγηκε στον Νείλο. Μετά την εμφύλια διαμάχη παντρεύτηκε τον άλλο αδελφό της τον Πτολεμαίο τον ΙΔ' αλλά διέταξε τη δολοφονία του για να ενισχύσει τη θέση του γιού της στο βασίλειο. Τέλος ενορχήστρωσε και τη δολοφονία της αδελφή της Αρσινόης η οποία είχε βλέψεις για τον θρόνο. Γενικότερα η ιστορία δείχνει ότι η Κλεοπάτρα ήταν αδίστακτη και έκανε ό,τι χρειαζόταν για να μην απειλείται η θέση της.


Είχε καταλάβει τη δύναμη της εικόνας

Η Κλεοπάτρα θεωρούσε ότι είναι μια ζωντανή θεά και χρησιμοποιούσε μονίμως το θέαμα για να ενισχύσει αυτή την εικόνα. Οι εμφανίσεις της ήταν πάντα εντυπωσιακές και προκαλούσαν δέος. Χαρακτηριστικότερο ίσως παράδειγμα η πρώτη της συνάντηση με τον Μάρκο Αντώνιο το 41π.Χ. Εμφανίστηκε στο Νείλο πάνω σε χρυσή βάρκα με μοβ πανιά και ασημένια κουπιά. Γνώριζε ότι ο Μάρκος Αντώνιος θεωρούσε ότι είναι η ενσάρκωση του θεού Διονύσου. Έτσι υιοθέτησε την εικόνα της Αφροδίτης. Πάνω στη βάρκα καθόταν σε έναν χρυσό θρόνο κάτω από έναν εντυπωσιακό θόλο, οι υπηρέτες της ημίγυμνοι θύμιζαν τον θεό Έρωτα και έκαιγαν αρωματικά βότανα. Μόλις είδε την εικόνα ο Μάρκος Αντώνιος ερωτεύτηκε τη βασίλισσα της Αιγύπτου.

Ήταν fashion-icon για τη Ρώμη

Η Κλεοπάτρα έζησε ένα διάστημα στη Ρώμη και αποτέλεσε ερωμένη του Ιούλιου Καίσαρα. Οι Ρωμαίοι ένιωθαν ένα μείγμα θαυμασμού και φθόνου για την εξόριστη βασίλισσα. Ο Καίσαρας έδωσε εντολή και φιλοτεχνήθηκε άγαλμα της το οποίο τοποθετήθηκε στον ναό της Αφροδίτης κάτι που προκάλεσε αντιδράσεις.

Παρότι έμεινε μόλις δύο χρόνια στη Ρώμη άφησε το σημάδι της. Όλες οι κυρίες της αριστοκρατίας προσπάθησαν να αντιγράψουν το στιλ της. Τα μαλλιά της που ήταν συνήθως δεμένα σε κότσο και τα εντυπωσιακά της κοσμήματα έγιναν μόδα και είναι χαρακτηριστικό ότι έχουν βρεθεί αγάλματα της εποχής που μοιάζουν στην Κλεοπάτρα αλλά είναι κυριών που είχαν απλά υιοθετήσει το στιλ της.

Τα... απαράμιλλα συκώτια

Για περίπου έναν χρόνο από το 41 έως το 40π.Χ. η Κλεοπάτρα και ο Μάρκος Αντώνιος έζησαν σε μια μόνιμη γιορτή. Μαζί με μια ομάδα αριστοκρατών η οποία ονομάστηκε "Τα απαράμιλλα συκώτια" διοργάνωναν κάθε βράδυ συμπόσια με τεράστιες ποσότητες κρασιού, παιχνίδια και διαγωνισμούς. Ο μύθος λέει ότι η Κλεοπάτρα ακολουθούσε κάποιες φορές τον Μάρκο Αντώνιο στο αγαπημένο του παιχνίδι. Μεταμφιέζονταν και κυκλοφορούσαν στους δρόμους της Αλεξάνδρειας πειράζοντας τους κατοίκους.

Ναύαρχος Κλεοπάτρα

Όταν η Σύγκλητος κήρυξε πόλεμο στην Κλεοπάτρα η βασίλισσα ξεκίνησε πολεμικές ετοιμασίες. Στην ιστορική ναυμαχία στο Άκτιο όχι μόνο δεν προτίμησε την ασφάλεια του παλατιού αλλά ηγήθηκε η ίδια του στόλου που αντιμετώπισε τα καράβια του Οκταβιανού. Η μάχη όμως ήταν άνιση και τελικά κατάφερε να επιστρέψει στην Αίγυπτο περνώντας μέσα από τις ρωμαϊκές γραμμές.

Διχογνωμία για τον θάνατο της

Οι ιστορικοί δεν έχουν καταλήξει στο πώς ακριβώς πέθανε η Κλεοπάτρα. Ήταν πλέον 40 ετών όταν ο Οκταβιανός μπήκε στην Αλεξάνδρεια και τη συνάντησε. Η Κλεοπάτρα μπήκε σε κατ' οίκον περιορισμό και τελικά βρέθηκε νεκρή μέσα στο δωμάτιο της ντυμένη με τα βασιλικά της ενδύματα. Ο μύθος λέει ότι παρότι φυλασσόταν κάποιος υπηρέτης κατάφερε να περάσει στο δωμάτιο δύο οχιές σε ένα καλάθι σύκα. Η Κλεοπάτρα αυτοκτόνησε αναγκάζοντας τα φίδια να την δαγκώσουν. Μαζί της ήταν η κομμώτρια της Ειράς, που βρέθηκε νεκρή στα πόδια της κυρίας της, και η σύμβουλος της Χάρμιον η οποία βρέθηκε στα πρόθυρα του θανάτου. Ο Πλούταρχος τονίζει ότι κανείς δεν ξέρει τι πραγματικά συνέβη. Κάποιοι ιστορικοί τονίζουν ότι η ιστορία με τα φίδια είναι περισσότερο συμβολική. Πιθανότατα η Κλεοπάτρα χρησιμοποίησε κάποια βελόνα βουτηγμένη σε δηλητήριο για να αυτοκτονήσει. Ίσως την μεγάλη χρυσή βελόνα που είχε συνήθως στα μαλλιά της.

Ήταν η τελευταία Φαραώ

H Κλεοπάτρα ήταν η τελευταία ηγέτιδα της Αιγύπτου που είχε τον τίτλο του Φαραώ. Έκλεισε έτσι έναν ιστορικό κύκλο περίπου 5.000 ετών. Μετά το θάνατο της οι επόμενοι ηγέτες της Αιγύπτου δεν είχαν αυτό τον τίτλο. Τον χρησιμοποιούσαν μόνο κάποιοι ιερείς που αρνούνταν να αποδεχθούν την ιδέα ότι η Αίγυπτος δεν έχει πλέον έναν βασιλιά-θεό. Η αυτοκτονία της Κλεοπάτρας αποτέλεσε ουσιαστικά και το τέλος των μεγάλων ελληνιστικών βασιλείων που προήλθαν από τις κατακτήσεις του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Το Ελληνοϊνδικό βασίλειο του Γιαβαναράγια στο Αφγανιστάν, το οποίο διαλύθηκε το 10μ.Χ. έβαλε και τη σφραγίδα του τέλους.