Μια μέρα σαν σήμερα το 1985 Παλαιστίνοι τρομοκράτες κατέλαβαν μια πτήση της Egypt Air λίγο αφότου απογειώθηκε από την Αθήνα. Η κατάληξη της υπόθεσης ήταν τραγική με συνολικά 60 νεκρούς
Ήταν οκτώ το βράδυ της 23ης Νοεμβρίου 1985 όταν το Boeing 737-266 της Egypt Air απογειώθηκε από το αεροδρόμιο του Ελληνικού στην Αθήνα. Η πτήση 648 είχε προορισμό το Κάιρο. Επέβαιναν συνολικά 98 άτομα, εξαμελές πλήρωμα αιγυπτιακής καταγωγής και 92 επιβάτες μεταξύ των οποίων και 17 Έλληνες.
«Είχαν περάσει δέκα λεπτά μετά την απογείωση και
βρισκόμασταν στα
Οι τρομοκράτες ήταν τρεις Παλαιστίνιοι της τρομοκρατικής οργάνωσης Αbu Nidal οπλισμένοι με πιστόλια και χειροβομβίδες. Ένας από αυτούς περπάτησε στο διάδρομο και άρχισε να μαζεύει τα διαβατήρια. Ο αρχηγός της ομάδας, ο Ομάρ Ρεζάκ ήθελε να τα ελέγξει.
Ένας από τους επιβαίνοντες ήταν και ο Μουσταφά Καμάλ, Αιγύπτιος
πράκτορας της Υπηρεσίας Ασφαλείας. Όταν ο τρομοκράτης τον πλησίασε, ο Καμάλ έβγαλε το
όπλο του, πυροβόλησε τον τρομοκράτη στο πρόσωπο και τον σκότωσε επί τόπου. Ακολούθησε
ανταλλαγή πυροβολισμών κατά την οποία τραυματίστηκε ο Καμάλ (επέζησε γιατί τον
θεώρησαν νεκρό) και δύο αεροσυνοδοί. Δύο σφαίρες τρύπησαν την άτρακτο του
σκάφους. Το γεγονός αυτό υποχρέωσε τον πιλότο να ρίξει το αεροπλάνο από τα
14.000 στα
Οι τρομοκράτες άλλαξαν θέσεις στους επιβάτες. Οι Έλληνες πίσω δεξιά, οι άλλες εθνικότητες πίσω αριστερά. Ισραηλινοί, Αμερικάνοι και οι δύο Αυστραλοί στις μπροστά θέσεις.
Προσγείωση στη Μάλτα
Ο αρχικός σχεδιασμός των τρομοκρατών ήταν να προσγειώσουν το αεροπλάνο στη Λιβύη του στρατηγού Καντάφι όμως λόγω έλλειψης καυσίμων αποφάσισαν να κατευθυνθούν προς τη Μάλτα. Παρότι το αεροπλάνο είχε πλέον ελάχιστα καύσιμα, αντιμετώπιζε προβλήματα συμπίεσης και μετέφερε σοβαρά τραυματίες οι αρχές της Μάλτας δεν έδωσαν άδεια να προσγειωθεί. Οι αεροπειρατές επέμειναν και ανάγκασαν τον πιλότο Χανί Γκαλά να προσγειωθεί χωρίς άδεια στο Διεθνές Αεροδρόμιο της Μάλτας «Luqa». Οι αρχές είχαν σβήσει τα φώτα του διαδρόμου σε μια προσπάθεια να αποτρέψουν κάτι τέτοιο όμως ο πιλότος κατάφερε να προσγειώσει το αεροσκάφος με ασφάλεια.
Αρχικά, οι αρχές της Μάλτας εμφανίζονταν αισιόδοξες για την επίλυση της κρίσης. Η μικρή νησιωτική χώρα είχε καλές σχέσεις με τον αραβικό κόσμο και είχε αντιμετωπίσει και άλλη υπόθεση αεροπειρατείας.
Η κυβέρνηση της Μάλτας θεωρούσε ότι οι αεροπειρατές μπλοφάρουν και δεν θα οδηγήσουν την κατάσταση στα άκρα. Ο ίδιος ο πρωθυπουργός της χώρας, ο δρ. Καρμενού Μιφσούντ Μπονίτσι έσπευσε στον πύργο ελέγχου του αεροδρομίου και ανέλαβε την ευθύνη των διαπραγματεύσεων.
Μέσω διερμηνέα διεμήνυσε σε αυστηρό ύφος στους τρομοκράτες πως δεν θα ανεφοδιάσουν το αεροσκάφος, ούτε θα αποσύρουν τις δυνάμεις που το είχαν περικυκλώσει έως ότου απελευθερωθούν όλοι οι επιβάτες.
Οι εκτελέσεις
Οι αεροπειρατές σε μια κίνηση καλής θέλησης έδωσαν την άδεια να αποβιβαστούν οι τραυματισμένοι αεροσυνοδοί και έντεκα επιβάτες.
Στη συνέχεια όμως σκλήρυναν τη στάση τους με τον Ρεζάκ να ανακοινώνει ότι θα σκοτώνουν έναν επιβάτη κάθε 15 λεπτά όσο δεν ικανοποιούνταν τα αιτήματα τους. Ξεκίνησαν με την Ισραηλινή Ταμάρ Αρτζί. Η σφαίρα την τραυμάτισε μόνο επιφανειακά και επέζησε προσποιούμενη τη νεκρή. «Θυμάμαι να ακούω το όνομα μου στα μεγάφωνα και πίστεψα ότι θα με ελευθερώσουν. Με έβαλαν να σταθώ στην πόρτα και με πυροβόλησαν στο κεφάλι. Έπεσα στα σκαλιά. Δεν θυμάμαι να νιώθω πόνο γιατί με είχε κυριεύσει ο τρόμος. Άκουσα μετά κι άλλους πυροβολισμούς και ένα σώμα έπεσε δίπλα μου, μετά κι άλλο, κι άλλο...Δεν ήξερα που βρισκόμασταν, αν ήμασταν στη Λιβύη ή τη Σαουδική Αραβία. Έμεινα ακίνητη στο σκοτάδι και τη βροχή για τρεις ώρες. Μετά άρχισα να σέρνομαι και ένας τρομοκράτης με είδε. Με πυροβόλησε στον μηρό».
Η Ταμάρ ήταν τυχερή, όμως η φίλη της Ντιζάν Μέντελσον όχι. Όταν άκουσε το όνομα της ήξερε τι θα ακολουθήσει. Προσπάθησε να κρυφτεί στη θέση της αλλά ένας επιβάτης και ένας αεροσυνοδός την τράβηξαν μετά από εντολή του αεροπειρατή. Η Ντιζάν προσπαθούσε να κρατηθεί από τη θέση και φώναζε: Σώστε με, λυπηθείτε με. Την τράβηξαν στο διάδρομο και την πήγαν στην ανοιχτή πόρτα. Την πυροβόλησαν στο κεφάλι. Ήταν το πρώτο σώμα που έπεσε δίπλα στην Ταμάρ. Όταν τη μετέφεραν στο νοσοκομείο ήταν εγκεφαλικά νεκρή.
Στη συνέχεια πυροβόλησαν τους Αμερικάνους, Πάτρικ Σκοτ Μπέικερ, Σκάρλετ Μαρί Ρόγκενκαμπ και Τζακι Νινκ Πφλαγκ (φωτό). Ο Μπέικερ και η Πφλαγκ επέζησαν, η δεύτερη με σοβαρά προβλήματα για την υπόλοιπη ζωή της.
Μιλώντας στο περιοδικό People θυμάται: «Ήμουν στο λάθος μέρος τη λάθος στιγμή και είμαι τυχερή που επέζησα. Με πυροβόλησαν στο κεφάλι μόνο γιατί είμαι Αμερικανίδα και ζω με τα αποτελέσματα αυτού του πυροβολισμού όλη μου τη ζωή. Ο άντρας μου ήταν γυμναστής στο Αμερικάνικο Σχολείο του Καΐρου και είχε φτιάξει μια γυναικεία ομάδα βόλεϊ. Είχαμε πάει στην Αθήνα για ένα τουρνουά. Όλα ήταν εκπληκτικά. Είχαμε απογειωθεί και άκουγα μουσική στο walkman όταν κατάλαβα ότι στο διάδρομο δίπλα βρισκόταν ένας άντρας με δύο χειροβομβίδες στο αριστερό χέρι και ένα πιστόλι στο δεξί. Ούρλιαζε στα αγγλικά να καθίσουμε κάτω και να σκάσουμε. Έκανε την κίνηση να βγάλει τις περόνες με τα δόντια του. Έβαλα τα χέρια στο πρόσωπο μου και ξαφνικά ένιωσα ένα όπλο στο κεφάλι μου. Ο αεροπειρατής μου είπε: Φοβάσαι κυρία; Όχι είμαι καλά, του απάντησα και σκέφτηκα ότι δεν γίνεται να είπα κάτι τέτοιο. Μάζευαν τα διαβατήρια όταν άκουσα πυροβολισμούς. Ένα Αιγύπτιος πυροβόλησε έναν τρομοκράτη και στη συνέχεια τον πυροβόλησαν».
Για τις εκτελέσεις αναφέρει: «Μια γυναίκα σηκώθηκε και πήγε στο μπροστά μέρος του αεροπλάνου. Ακούσαμε πυροβολισμούς. Μετά άλλη μια γυναίκα. Πυροβολισμός και μετά ένας γδούπος και δεύτερος και τρίτος. Ήταν το σώμα της που έπεφτε από τη σκάλα. Ήρθαν και πήραν τους Αμερικάνους στις πρώτες θέσεις. Μας έδεσαν τα χέρια με γραβάτες. Πήραν τον Πάτρικ Μπέικερ και τον πυροβόλησαν. Οι ίδιοι ήχοι. Μετά την Σκάρλετ. Την πυροβόλησαν και την πέταξαν έξω. Πέθανε ακαριαία.
Ήρθε και η σειρά μου. Πήγα στην πόρτα χωρίς να αντιδρώ. Την άνοιξαν
και μπορούσα να δω ένα φως. Άκουσα κάτι δυνατό και μετά ένιωσα ότι επέπλεα, δεν
ένιωθα ότι χτύπησα κάπου. Σκέφτηκα να προσποιηθώ τη νεκρή. Δεν πονούσα. Ξεκίνησε
να βρέχει και ένιωθα το νερό να χτυπά το κεφάλι μου. Μετά μου είπαν ότι η σφαίρα
σφηνώθηκε στο πίσω μέρος του κρανίου μου. Παρότι με πυροβόλησαν εξ επαφής δεν
προχώρησε πιο μέσα. Έμεινα εκεί για ώρες. Σκεφτόμουν πως αν ζήσω θα έχω προβλήματα.
Η βροχή σταμάτησε και κοίταξα τον ουρανό. Κρίμα μια τόσο ωραία μέρα να συμβούν
τόσο φρικτά πράγματα, σκέφτηκα.
Άκουσα ένα όχημα να πλησιάζει και έβλεπα πόδια να με πλησιάζουν. Συνέχισα να το παίζω νεκρή. Με σήκωσαν και με έβαλαν σε ένα ασθενοφόρο. Ξαφνικά ξεφύσησα και φώναξαν: Είναι ζωντανή!»
Η αιγυπτιακή παρέμβαση
Θορυβημένες από τις εξελίξεις Γαλλία, Μεγάλη Βρετανία και οι Ηνωμένες Πολιτείες, προσφέρθηκαν να στείλουν δυνάμεις αντι-αεροπειρατείας. Στο αεροδρόμιο ήδη βρίσκονταν οι πρεσβευτές της Αιγύπτου και των ΗΠΑ και πίεζαν τον πρωθυπουργό της Μάλτας να δώσει άδεια να επέμβουν.
Ο Μιφσούντ Μπονούτσι ήθελε να αποφύγει πάση θυσία μια αμερικανική ή ισραηλινή επιχείρηση στο έδαφος της Μάλτας η οποία θα ερχόταν να διαταράξει τις σχέσεις με τον Αραβικό Κόσμο. Έτσι έδωσε άδεια να αποβιβαστεί στο αεροδρόμιο και να επέμβει η αιγυπτιακή μονάδα 777 Al-Sa'iqa (Κεραυνός) υπό τις διαταγές του υποστράτηγου Καμάλ Ατιά.
Το σχέδιο ήταν οι διαπραγματεύσεις να παραταθούν όσο το δυνατόν περισσότερο ώστε το πρωί της 25ης Νοεμβρίου οι αιγυπτιακές μονάδες να επενέβαιναν κατά τη διάρκεια του ανεφοδιασμού του αεροσκάφος με τρόφιμα. Στρατιώτες ντυμένοι σαν υπάλληλοι εστίασης, θα παραβίαζαν την πόρτα και θα απενεργοποιούσαν τους τρομοκράτες.
Μακελειό
Περίπου μιάμιση ώρα πριν την προγραμματισμένη επέμβαση οι Αιγύπτιοι επιτέθηκαν. Έριξαν εκρηκτικά στις πόρτες επιβατών αλλά και στις εισόδους του χώρου αποσκευών. Οι αρχές της Μάλτας υποστηρίζουν ότι αυτές οι εκρήξεις προκάλεσαν ανάφλεξη σε πλαστικά μέρη του αεροσκάφους και δημιούργησαν ασφυκτικό κλίμα στην καμπίνα των επιβατών. Από την άλλη οι Times της Μάλτας επικαλούμενοι μαρτυρίες ανέφερε πως όταν όταν οι αεροπειρατές συνειδητοποίησαν ότι δέχονται επίθεση, έριξαν χειροβομβίδες στο χώρο των επιβατών, με αποτέλεσμα να σκοτωθούν πολλά άτομα και να πιάσει πυρκαγιά.
Η επέμβαση των Αιγυπτίων είχε καταστροφικά αποτελέσματα. Σκοτώθηκαν 54 επιβάτες (οι οκτώ από φίλια πυρά), δύο μέλη του πληρώματος και ένας αεροπειρατής. Ο τραυματισμένος Ομάρ Ρεζάκ προσποιήθηκε ότι είναι επιβάτης και μεταφέρθηκε στο Γενικό Νοσοκομείο του Αγίου Λουκά. Αιγύπτιοι κομάντος τον εντόπισαν και τον συνέλαβαν.
Ο Ρεζάκ (φωτό) αναγνωρίστηκε ως ο αρχηγός των αεροπειρατών από επιβάτες που επέζησαν και δικάστηκε στη Μάλτα. Στη χώρα δεν υπήρχε αντιτρομοκρατικός νόμος και στον Ρεζάκ προσάφθηκαν άλλες κατηγορίες. Καταδικάστηκε σε 25ετή κάθειρξη και εξέτισε μόλις οκτώ χρόνια. Η αποφυλάκισή του προκάλεσε διπλωματικό επεισόδιο μεταξύ Μάλτας και ΗΠΑ.
Mετά την αποφυλάκιση του ο Ρεζάκ πήγε αρχικά στην Γκάνα και μετά στη Νιγηρία όπου και συνελήφθη και εκδόθηκε στις ΗΠΑ. Στις 7 Οκτωβρίου 1996 καταδικάστηκε σε ισόβια κάθειρξη χωρίς το δικαίωμα αποφυλάκισης.
Τα λάθη και τα
ερωτηματικά
Η κάκιστη διαχείριση της κρίσης από την Μάλτα και η αποτυχημένη αιγυπτιακή επέμβαση που οδήγησε στον θάνατο δεκάδων επιβατών αποτέλεσε αντικείμενο έρευνας και έντονης κριτικής. Στο βιβλίο του «Massacre in Malta» (Σφαγη στη Μάλτα) ο Τζον Μίτσι αναφέρει: «Η Μάλτα ήρθε αντιμέτωπη με ένα πρόβλημα, για το οποίο δεν είχε τα εφόδια να το αντιμετωπίσει. Οι αρχές ακολούθησαν μια σκληρή πολιτική αρνούμενες να δώσουν καύσιμα στους αεροπειρατές αλλά δεν έκαναν καμία λογική πρόβλεψη (λόγω πολιτικής πόλωσης και έλλειψης εμπειρίας ώστε να ανταποκριθούν στις περιστάσεις που προέκυψαν, από αυτήν τους την απόφαση. Από την αρχή δεν συστάθηκε καμία κατάλληλη ομάδα, προκειμένου να αξιολογήσει ή να αντιμετωπίσει σταδιακά την κρίση. Οι Αιγύπτιοι καταδρομείς, είχαν μεγάλη ελευθερία κινήσεων και εκτέλεσαν την αποστολή τους, δίνοντας ελάχιστη προσοχή στην ασφάλεια των επιβατών. Ήταν αποφασισμένοι να συλλάβουν τους αεροπειρατές με κάθε κόστος. Η άρνηση της κυβέρνησης της Μάλτας, για εμπλοκή της αμερικανικής αντί-τρομοκρατικής δύναμης συνέβαλε σε σημαντικό βαθμό στην κακή διαχείριση της όλης επιχείρησης».
Αρκετό καιρό μετά, μια έκθεση των ιταλικών μυστικών υπηρεσιών για το περιστατικό κατέδειξε πώς η πυρκαγιά στο εσωτερικό του αεροσκάφους, προκλήθηκε από τα εκρηκτικά που έβαλαν οι Αιγύπτιοι στις εισόδους. Δεν γνώριζαν ότι τα εκρηκτικά στον χώρο αποσκευών τοποθετήθηκαν κοντά στις δεξαμενές οξυγόνου οι οποίες ανατινάχθηκαν.
Την ώρα της κρίσης η κυβέρνηση της Μάλτας επέβαλε απόλυτη λογοκρισία. Μετά την επέμβαση η κρατική τηλεόραση αναφέρθηκε στην αεροπειρατεία τονίζοντας πως οι επιβάτες είχαν απελευθερωθεί και ήταν ασφαλείς. Ο λαός της χώρας έμαθε την αλήθεια μέσω της RAI TV, όταν ο ανταποκριτής της Ενρίκο Μεντανα είπε: «Σας μιλώ από τη Μάλτα. Εδώ μόλις έγινε μια σφαγή...».
Ένα από τα μεγάλα ερωτήματα που πλανώνται πάνω από την υπόθεση είναι πώς οι τρομοκράτες πέρασαν τα όπλα μέσα στο αεροπλάνο. Είχαν κάποιον σύνδεσμό στο αεροδρόμιο της Αθήνας ή συνεργάστηκαν με κάποιον από την εταιρία ή το πλήρωμα;