Δεκαπέντε πλοία εγκλωβίστηκαν επί οχτώ χρόνια μέσα στην αποκλεισμένη Διώρυγα του Σουέζ και τα πληρώματά τους δημιούργησαν μια μοναδική πολυεθνική κοινότητα
Την περασμένη εβδομάδα ένα μεγάλο φορτηγό – πλοίο έκοψε στα
δύο τη σύνδεση Ασίας και Ευρώπης κλείνοντας τον συντομότερο ναυτικό δρόμο
μεταξύ των δύο ηπείρων, τη Διώρυγα του Σουέζ ,και παραλύοντας το εμπόριο. Για έξι
μέρες κανένα πλοίο δεν μπορούσε να διασχίσει τα 162 χλμ του καναλιού, το οποίο
από το 1869 ενώνει την Μεσόγειο με την Ερυθρά Θάλασσα στηρίζοντας το μεγαλύτερο
μέρος του εμπορίου σε αυτήν την μεριά του πλανήτη.
Ωστόσο, αυτή δεν είναι η πρώτη φορά που η Διώρυγα του Σουέζ
κλείνει. Μάλιστα, την τελευταία φορά που τα πλοία εγκλωβίστηκαν εντός του
καναλιού, η διακοπή της ροής διήρκησε για οχτώ ολόκληρα χρόνια! Στον απόηχο του
πολέμου των Έξι Ημερών από το 1967 έως και το 1975 συνολικά δεκαπέντε πλοία
έμειναν εγκλωβισμένα μέσα στην Διώρυγα. Χωρίς να μπορούν να φύγουν, τα
πληρώματα των καραβιών αυτών σχημάτισαν έναν ιδιότυπο… στόλο που έμεινε στην
ιστορία ως «Yellow Fleet»
(Κίτρινος Στόλος).
Τα πληρώματα του «Κίτρινου Στόλου» δημιούργησαν τη δική τους μοναδική και πολυεθνική κοινωνία στη θάλασσα αποκτώντας ακόμα και το δικό τους ταχυδρομείο και γραμματόσημα, ενώ το 1968 έφτασαν στο σημείο να διοργανώσουν τους δικούς τους… Ολυμπιακούς Αγώνες!
Το ιστορικό πλαίσιο
Στις 07:45 της 5ης Ιουνίου 1967, η πολεμική αεροπορία του Ισραήλ
ξεκίνησε την επιχείρηση Moked (Εστία). Σε όλο το Ισραήλ ήχησαν οι σειρήνες και ξεκίνησε
μία γενική επίθεση εναντίον αιγυπτιακών, ιορδανικών και συριακών αεροδρομίων
και της ιρακινής βάσης της Χαμπανίγια. Ήταν η πρώτη κίνηση του πολέμου, ο
οποίος ωστόσο δεν θα διαρκούσε για περισσότερο από έξι ημέρες και θα έμενε στην
ιστορία ως ο «Πόλεμος των Έξι Ημερών» με αδιαμφισβήτητο νικητή το Ισραήλ.
Το Ισραήλ μέσα σε λιγότερο από μια εβδομάδα κατάφερε να
τριπλασιάσει το έδαφός του κατακτώντας τη Λωρίδα της Γάζας, την χερσόνησο του
Σινά, τη Δυτική Όχθη και τα υψώματα Γκολάν. Από νωρίς φάνηκε ότι τα αραβικά
κράτη θα ηττηθούν κι έτσι την τρίτη ημέρα του πολέμου η Αίγυπτος κάνει το μόνο
που θα μπορούσε πλέον να κάνει: απέκλεισε την Διώρυγα του Σουέζ
απενεργοποιώντας έτσι έναν από τους σημαντικότερους εμπορικούς κόμβους του
κόσμου σε μια προσπάθεια να αυξήσει την πίεση στο Ισραήλ.
Αν και το Ισραήλ ήλεγχε ήδη τις τρεις χερσαίες εισόδους στο
κανάλι, η Αίγυπτος αποφασίζει να αποκλείσει τις δύο θαλάσσιες εισόδους της Διώρυγας
καθιστώντας αδύνατο να μπει και να βγει οποιοδήποτε πλοίο. Ρίχνει και στις δύο
πλευρές νάρκες, συντρίμμια κα βυθίζει πλοία ώστε να εμποδίσει την διέλευση των
ισραηλινών πλοίων – αλλά και κάθε άλλου πλοίου- από το κανάλι. Κάτι παρόμοιο
είχε εξάλλου επαναλάβει η Αίγυπτος κατά τη διάρκεια της Κρίσης του Σουέζ το
1956.
Ωστόσο, τη στιγμή που ξεσπά ο πόλεμος και η Αίγυπτος αρχίζει
να συσσωρεύει συντρίμμια στις θαλάσσιες εισόδους και εξόδους της Διώρυγας
βρίσκονται μέσα σε αυτή δεκάδες πλοία. Πολλά από αυτά θα έμεναν εκεί για τα
επόμενα οχτώ χρόνια.
Ο εγκλωβισμός
«Ο καπετάνιος με κάλεσε και με ενημέρωσε ότι μόλις άκουσε
από τον ασύρματο ότι είχε ξεσπάσει πόλεμος μεταξύ του Ισραήλ και των αραβικών
κρατών», δήλωσε αργότερα ο Πίτερ Φλακ ο ανθυποπλοίαρχος του βρετανικού πλοίου MS Agapenor, το οποίο τις ημέρες
του πολέμου βρισκόταν ήδη μέσα στο κανάλι μεταφέροντας πλαστικά παιχνίδια για
το πολυκατάστημα Woolworths. «Αν δεις τίποτα περίεργο ενημέρωσέ με, αλλά μην πεις
τίποτα στον Αιγύπτιο πλοηγό», του είπε ο καπετάνιος.
Το MS Agapenor
ήταν ένα από τα δεκαπέντε φορτηγά-πλοία που έμειναν αποκλεισμένα μέσα στη
Διώρυγα βλέποντας γύρω τους τον πόλεμο να εκτυλίσσεται. Συνολικά επρόκειτο για
τέσσερα βρετανικά πλοία, δύο από τη Δυτική Γερμανία, την Πολωνία, τις ΗΠΑ και
τη Σουηδία, ένα από τη Γαλλία, τη Τσεχοσλοβακία και τη Βουλγαρία.
Τα πλοία προσπάθησαν να επικοινωνήσουν μέσω ασυρμάτου με τις
χώρες προέλευσής τους, ωστόσο σύντομα οι αρχές της Αιγύπτου που έλεγχαν τη
Διώρυγα τους επέβαλαν σιγή ασυρμάτου.
«Τότε, δεν είχαμε ίντερνετ, ούτε τηλέφωνο. Μόνο ένα
ραδιόφωνο πλοίου, με το οποίο μπορούσες να επικοινωνήσεις με όποιον ήθελες,
όπου κι αν βρισκόταν. Όμως, οι αιγυπτιακές αρχές δεν μας επέτρεπαν να το
χρησιμοποιούμε, για να μη διαρρεύσουν ευαίσθητες πληροφορίες που τυχόν είχαν
φτάσει στ’ αυτιά μας. Για να διασφαλίσουν ότι δεν παραβιάζουμε τις εντολές
τους, είχαν στείλει αστυνομικό κλιμάκιο σε κάθε πλοίο, που επόπτευε τις
κινήσεις μας«, δήλωσε στο AlJazeera, ο Τζον ΜακΦέρσον από το βρετανικό πλοίο MS
Melampus.
Η κρίση και ο αποκλεισμός συνέχιζε με την ανταλλαγή πυρών
μεταξύ Αιγύπτου και Ισραήλ να είναι αδιάκοπη. Η Διεθνής Ομοσπονδία του Ερυθρού
Σταυρού επιχείρησε από τις πρώτες μέρες να ενισχύσει τον διάλογο μεταξύ των
χωρών αλλά μάταια.
Η Αίγυπτος αποφάσισε να μεταφέρει τα δεκαπέντε εμπορικά
πλοία που είχαν μείνει μέσα στο κανάλι στο φαρδύτερο μέρος του, την Μεγάλη
Πικρή Λίμνη (Great Bitter Lake), μια λίμνη αλμυρού νερού, που βρίσκεται περίπου
στο μέσον του καναλιού. Τα πλοία τοποθετήθηκαν έτσι ώστε να σχηματίσουν έναν
κύκλο. Με αυτόν τον τρόπο, θα εμποδίζονταν τυχόν ισραηλινά πλοία να περάσουν
από το σημείο. Σε περίπτωση που κάποιο πλοίο ξέφευγε από την ορισμένη
περίμετρο, θα βομβαρδιζόταν.
Οι αιγυπτιακές όσο και οι ισραηλινές αρχές επέτρεψαν στα πλοία να λειτουργήσουν μόνο με το απολύτως απαραίτητο προσωπικό με τα υπόλοιπα μέλη του πληρώματος να παίρνουν άδεια να γυρίσουν στις πατρίδες τους. Ωστόσο κάποιοι έπρεπε να μείνουν πίσω ώστε να φροντίζουν τα πλοία, να τα μετακινούν λίγο μέσα στη λίμνη και να προστατεύουν τα εμπορεύματα. Η Αίγυπτος έκανε ξεκάθαρο ότι δεν επρόκειτο να αφήσει τα πλοία να φύγουν από το κανάλι.
«Βρισκόμασταν σε μια πολύ άνετη φυλακή», δήλωσε ο καπετάνιος
Μισοσλάβ Προσκούρνικι του πολωνικού πλοίου Jakarta, ο οποίος έμεινε πίσω. «Ο
πρώτος μήνας ήταν σαν διακοπές. Ο δεύτερος ήταν πολύ σκληρός. Μέχρι το τέλος
του τρίτου, ήταν τρομακτικά».
Ο κίτρινος στόλος
Όσοι έμειναν πίσω κατάλαβαν ότι θα έμεναν εκεί για αρκετό
καιρό. Αν και σιγά σιγά τα πληρώματα άλλαζαν κάθε τρεις μήνες έγινε κατανοητό
ότι αν ήθελαν να συμβιώσουν θα έπρεπε να συνεργαστούν ακόμα και αν πολλοί
προέρχονταν από χώρες που ήταν αντίπαλες στον Ψυχρό Πόλεμο.
Έτσι, τα επόμενα οχτώ χρόνια άρχισε να διαμορφώνεται μια
ιδιότυπη μικροκοινωνία μέσα στο κανάλι. Τα μέλη των πληρωμάτων άρχισαν να
επικοινωνούν μεταξύ τους και τελικά δημιούργησαν τη δική τους ξεχωριστή
κοινότητα. Μάλιστα, ίδρυσαν ακόμα και επίσημο όργανο, για να φροντίζει για τις ανάγκες
των πληρωμάτων, την Οργάνωση Μεγάλης Πικρής Λίμνης (Great Bitter Lake Association - GBLA), ενώ άτυπα η ομάδα των
πλοίων ονομάστηκε «Κίτρινος Στόλος» (Yellow Fleet) καθώς η άμμος που συσσωρευόταν στα καταστρώματα των σχεδόν
ακίνητων πλοίων τα είχε «βάψει» κίτρινα!
Από τις πρώτες μέρες του εγκλωβισμού ένα μέρος των
εμπορευμάτων έγινε… κοινό αγαθό. Όσα πλοία μετέφεραν τρόφιμα και είδη πρώτης
ανάγκης μοιράζονταν τα προϊόντα και με τους υπόλοιπους και δημιούργησαν ένα
σύστημα για να μπορούν όλοι να τραφούν κατά τη διάρκεια της κρίσης του πολέμου.
Σε ένα άλλο πλοίο στήθηκε ένα νοσοκομείο για τυχόν ιατρικές ανάγκες.
Όταν ο πόλεμος τελείωσε και ο καιρός περνούσε, τα πληρώματα μπόρεσαν να αρχίσουν να χαλαρώνουν αν και παρέμεναν εγκλωβισμένα εκεί. Έτσι, σύμφωνα με ένα άρθρο του περιοδικού TIME από το 1969 το μεγαλύτερο πρόβλημα των πληρωμάτων πλέον ήταν η… βαρεμάρα.
«Για να περάσει η ώρα τους, παίρνουν μέρος σε κωπηλατικούς αγώνες και παίζουν ποδόσφαιρο στο φαρδύ κατάστρωμα του μεγαλύτερου από τα πλοία, του βρετανικού μπαλκ κάριερ Jnvercargill. Επίσης, κάθε Κυριακή, παρακολουθούν την εκκλησιαστική λειτουργία που γίνεται στο πλοίο Nordwind της δυτικής Γερμανίας και βλέπουν ταινίες στο βουλγαρικό Vasil Levsky», αναφέρει το άρθρο.
Πάντως, η Γερμανία δεν κέρδισε το τουρνουά ποδοσφαίρου κάτι
που όπως καταγράφεται στενοχώρησε πολύ τους Γερμανούς ναυτικούς, οι οποίοι
απέδωσαν την ήττα στους τραυματισμούς των καλύτερων παικτών τους.
Εκτός από κωπηλασία και ποδόσφαιρο, οι ναυτικοί έκαναν θαλάσσιο
σκι με σωσίβιες λέμβους και έπαιζαν μπίνγκο και κρίκετ. Παράλληλα, στο σουηδικό
Killara μπορούσαν να κολυμπούν στην πισίνα του!
Μάλιστα, το 1968 όταν όλος ο κόσμος ετοιμαζόταν για τους Ολυμπιακούς
Αγώνες του Μεξικό, η GBLA
αποφάσισε να διοργανώσει τους δικούς της αγώνες για τον Κίτρινο Στόλο και μάλιστα
δέκα μέρες πριν ξεκινήσουν οι κανονικοί! Στους Bitter Lake Olympic Games, τα πληρώματα
διαγωνίστηκαν σε 14 αθλήματα, μεταξύ αυτών η κατάδυση, το τρέξιμο, το άλμα εις
ύψος (με στρώματα από τις καμπίνες), την σκοποβολή, την τοξοβολία (με
χειροποίητα εργαλεία που έφτιαξαν οι Πολωνοί ναυτικοί), η άρση βαρών και το
πόλο. Μάλιστα, τα μέλη του πολωνικού πλοίου Djakarta δημιούργησαν χειροποίητα μετάλλια, τα οποία απονεμήθηκαν
στους νικητές!
«Λίγο πολύ ήταν ιδέα όλων μας, λόγω της επιθυμίας μας να κάνουμε κάτι. Ακούσαμε για τους Ολυμπιακούς Αγώνες και αποφασίσαμε να κάνουμε το ίδιο. Μάλιστα είχαμε βραβεία και μετάλλια για τους νικητές. Εγώ συμμετείχα στους αγώνες ιστιοπλοΐας και κέρδισα ένα ασημένιο μετάλλιο» δήλωσε ο Ούε Κάρστενς, πρώην ναυτικός στο γερμανικό Nordwind.
Όπως αναφέρεται στα ημερολόγια των πλοίων, η ατμόσφαιρα ήταν άριστη και πολύ… ολυμπιακή παρά τις εντάσεις των αγώνων. Η Πολωνία κατέκτησε τα περισσότερα μετάλλια, ακολουθούμενη από την Γερμανία και το Ηνωμένο Βασίλειο.
Τα Χριστούγεννα στόλιζαν ένα πλωτό χριστουγεννιάτικο δέντρο (ΦΩΤΟ) και τοποθετούσαν ένα πιάνο σε ένα μεγάλο σκάφος και τριγυρνούσαν στη λίμνη, περνώντας
από όλα τα πλοία και τραγουδώντας τα παραδοσιακά κάλαντα της εκάστοτε χώρας.
Παράλληλα, η GBLA αποφάσισε να δημιουργήσουν τα δικά τους γραμματόσημα και να στήσουν ένα δικό τους ταχυδρομείο στο πολωνικό πλοίο. Τα γραμματόσημα ήταν χειροποίητα κυρίως από τους Πολωνούς ναυτικούς και φτιαγμένα από οποιοδήποτε υλικό υπήρχε διαθέσιμο πάνω στα πλοία.
Μάλιστα, οι αιγυπτιακές αρχές αναγνώρισαν τα γραμματόσημα ως νόμιμα και επέτρεψαν στους ναυτικούς να τα χρησιμοποιούν για να στέλνουν γράμματα στις πατρίδες τους. Φυσικά, τα γραμματόσημα αυτά σήμερα είναι περιζήτητα μεταξύ των συλλεκτών. Επίσης, οι ναυτικοί δημιούργησαν και εκτύπωσαν τα δικά τους σερβίτσια και ραφτά σήματα με το λογότυπο της GBLA!
Μέσα στην βαρεμάρα της καθημερινότητας, οι ναυτικοί κατανάλωναν τεράστιες ποσότητες μπύρες, οι οποίες ήταν άφθονες στον «Κίτρινο Στόλο». Η… μπυροποσία εκτοξευόταν κάθε Κυριακή. «Αν και λέγαμε ότι πάμε στην Εκκλησία, περισσότερο ήταν ένα πάρτι με μπύρες», λέει ο καπετάνιος ενός εκ των πλοίων, ο οποίος είχε υπολογίσει ότι είχαν καταναλωθεί περίπου 8,5 εκατομμύρια μπουκάλια μπύρας! Οι ναυτικοί έπινες τις μπύρες τους και πετούσαν τα μπουκάλια στη λίμνη λέγοντας αστειευόμενοι ότι το βάθος 40 ποδιών της λίμνης ήταν στην πραγματικότητα 35 πόδια νερού και 5 πόδια μπουκάλια μπίρας. «Αναρωτιέμαι τί θα σκέφτονται οι αρχαιολόγοι του μέλλοντος για όλα αυτά», είχε γράψει ένας από τους καπετάνιους.
«Σε τρεις ημέρες δοκιμάσαμε νορβηγική μπίρα, μπίρα και κρασί από την Τσεχοσλοβακία και βουλγαρική μπίρα και βότκα», δήλωσε ένας Πολωνός καπετάνιος Ζσισλάου Στάσικ.
Το τέλος του Κίτρινου
Στόλου
Το 1973 ήταν η σειρά της Αιγύπτου να αιφνιδιάζει το Ισραήλ. Στις 6 Οκτωβρίου ξεκίνησε τον πόλεμο που έμεινε γνωστός ως «Πόλεμος του Γιομ Κιπούρ». Αν και το Ισραήλ πέτυχε την στρατιωτική νίκη του πολέμου, ξεκίνησε μια σειρά από ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις με την Αίγυπτο με αποτέλεσμα να ομαλοποιηθούν οι σχέσεις τους. Έτσι, μετά το τέλος του πολέμου και υπό την διεθνή πίεση η Αίγυπτος αποφάσισε να ανοίξει ξανά τη Διώρυγα του Σουέζ περισσότερο από οχτώ χρόνια μετά τον αποκλεισμό των θαλασσίων εισόδων της.
Όμως δεν ήταν καθόλου εύκολο εγχείρημα. Η Αίγυπτος, με την
βοήθεια της Γαλλίας, της Βρετανίας και των ΗΠΑ, άρχισε να καθαρίζει τον βυθό
από τα συντρίμμια, τις νάρκες και τα βυθισμένα πλοία και χρειάστηκε δύο χρόνια
ώστε να μπορέσει να ανοίξει ξανά την Διώρυγα.
Έτσι, το 1975 τα πλοία ήταν τελικά έτοιμα να φύγουν από την
Μεγάλη Πικρή Λίμνη και την Διώρυγα του Σουέζ. Ωστόσο, μόνο δύο από τα δεκαπέντε
πλοία μπορούσαν να ταξιδέψουν κανονικά μόνα τους. Τα περισσότερα είχαν πια
σκουριάσει και χαλάσει από την μόνιμη έκθεση στην άμμο, τον ήλιο και κυρίως την
ακινησία. Έτσι, στις 24 Μαΐου 1975, τα γερμανικά πλοία Münsterland και Nordwind
μπόρεσαν να φτάσουν στο λιμάνι του Αμβούργου, όπου τους υποδέχτηκαν πανηγυρικά
περισσότεροι από τριάντα χιλιάδες πολίτες. Ταυτόχρονα, έσπασαν και το παγκόσμιο
ρεκόρ για το μεγαλύτερο ταξίδι θαλάσσιων μεταφορών στην ιστορία, αφού ταξίδεψαν…
8 χρόνια, 3 μήνες και 5 ημέρες. Τη μεταφορά του πληρώματος των υπόλοιπων πλοίων
και των ίδιων των πλοίων ανέλαβαν οι αρμόδιες αρχές των χωρών.
Ακόμα και σήμερα, πάνω από μισό αιώνα μετά, όσοι από τα πληρώματα παραμένουν εν ζωή συναντιούνται και επικοινωνούν συχνά. Οι περισσότεροι από αυτούς λένε ότι ο «εγκλωβισμός» τους ήταν από τις πιο ευτυχισμένες και ανέμελες στιγμές της ζωής τους. Μάλιστα, το 2017 πραγματοποιήθηκε μια συνάντηση στο Λίβερπουλ με αφορμή τα 50 χρόνια από τον εγκλωβισμό, ενώ μέλη από τη Γερμανία και τη Σλοβακία εξακολουθούν να συναντιούνται κάθε χρόνο. Αξίζει να σημειωθεί ότι μέσα σε αυτά τα οχτώ χρόνια από τα πλοία πέρασαν συνολικά για λιγότερο ή περισσότερο διάστημα 3.000 ναυτικοί (μεταξύ των οποίων και μια γυναίκα!).
Τα δεκαπέντε πλοία που βρίσκονταν επί οχτώ χρόνια στην Διώρυγα του Σουέζ
|
Όνομα Πλοίου |
Χώρα |
Εμπόρευμα |
|
|
MS Nordwind |
Δυτική Γερμανία |
Μπλουζάκια |
|
|
MS Münsterland |
Δυτική Γερμανία |
Αυγά, φρούτα |
|
|
MS Killara |
Σουηδία |
Μαλλί, φρούτα, δέρματα μόλυβδος, χοίρους από την Αυστραλία |
|
|
MS Nippon |
Σουηδία |
Προϊόντα από την Άπω
Ανατολή |
|
|
MS Essayons |
Γαλλία |
|
|
|
MS Agapenor |
Ηνωμένο Βασίλειο |
Πλαστικά παιχνίδια |
|
|
MS Melampus |
Ηνωμένο Βασίλειο |
|
|
|
MS Scottish Star |
Ηνωμένο Βασίλειο |
|
|
|
MS Port Invercargill |
Ηνωμένο Βασίλειο |
|
|
|
SS African Glen |
ΗΠΑ |
|
|
|
MS Djakarta |
Πολωνία |
|
|
|
MS Boleslaw Bierut |
Πολωνία |
|
|
|
MS Vasil Levsky |
Βουλγαρία |
|
|
|
MS Lednice |
Τσεχοσλοβακία |
Δέρματα από αγελάδες
Αιθιοπίας |
|
|
SS Observer |
ΗΠΑ |
Σιτάρι από την Βομβάη |
|