Το χωριό που ξεθεμελίωσαν οι ναζιστικές δυνάμεις ως αντίποινα στην αντίσταση των κατοίκων του
Τρεις μαρμάρινες πινακίδες βρίσκονται στο χωριό της Κανδάνου, το οποίο βρίσκεται στα νοτιοδυτικά των Χανίων, στον δρόμο προς την Παλαιοχώρα. Και οι τρεις έχουν μηνύματα γραμμένα στα ελληνικά και τα γερμανικά. Είναι η νοσηρή υπενθύμιση των Ναζί πως για αυτούς η ζωή των αμάχων δεν είχε καμία αξία. Οι γερμανικές δυνάμεις όχι μόνο σκότωσαν τους κατοίκους της Κανδάνου αλλά... διαφήμισαν το έγκλημα τους θεωρώντας πως θα λειτουργήσει αποτρεπτικά για όσους σκόπευαν να αντισταθούν.
«Δια την κτηνώδη δολοφονίαν Γερμανών αλεξιπτωτιστών, αλπινιστών και του μηχανικού από άνδρας , γυναίκας και παιδιά και παπάδες μαζi και διότι ετόλμησαν να αντισταθούν κατά του μεγάλου Ράιχ, κατεστράφη την 3-6-1941 η Κάνδανος εκ θεμελίων , διά να μην επαναοικοδομηθεί πλέον ποτέ» αναφέρει η πρώτη πινακίδα που είχε τοποθετηθεί στην είσοδο του χωριού στον δρόμο από τα Χανιά.
Στην είσοδο του δρόμου από την Παλαιοχώρα είχαν τοποθετήσει δεύτερη που τόνιζε: «Ως αντίποινων των από οπλισμένων πολιτών ανδρών και γυναικών εκ των όπισθεν δολοφονηθέντων Γερμανών στρατιωτών κατεστράφη η Κάνδανος»
Το 1943 έφτιαξαν και τρίτη που προοριζόταν για μνημείο που θα αναγειρόταν στο καταστραμμένο χωριό. «Εδώ υπήρχε η Κάνδανος. Κατεστράφη προς εξιλασμόν της δολοφονίας 25 Γερμανών στρατιωτικών» αναφέρει.
Αιφνιδιασμένοι και
εξοργισμένοι από την αντίσταση
Στις 20 Μαΐου 1941 οι ναζιστικές δυνάμεις πραγματοποιούν στην Κρήτη πρωτοφανή σε μέγεθος αεραποβατική επιχείρηση. 1.370 αεροπλάνα και 70 πλοία μεταφέρουν στο νησί 22,750 στρατιώτες. Ο γερμανικός σχεδιασμός υπολογίζει πως η κατάληψη θα γίνει μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα και θα καταπνίξει κάθε προσπάθεια αντίστασης.
Αυτό που αντιμετωπίζουν όμως τους αιφνιδιάζει. Οι Κρητικοί σε συνεργασία με Βρετανούς, Αυστραλούς και Νεοζηλανδούς στρατιώτες αντιστέκονται λυσσαλέα. Οι απώλειες των Γερμανών είναι τεράστιες. Χιλιάδες οι νεκροί και εκατοντάδες τα κατεστραμμένα αεροσκάφη. Όταν πια οι ναζιστικές δυνάμεις επικρατούν η οργή τους ξεχειλίζει και ψάχνει εκδίκηση. Μετά την παράδοση της Κρήτης στις 31 Μαΐου, ο προσωρινός Γενικός Διοικητής Κουρτ Στουντέντ εξέδωσε εντολή για την έναρξη μίας σειράς βάναυσων αντίποινων εναντίον του ντόπιου πληθυσμού.
Οι γερμανικές απώλειες
Η Κάνδανος βρίσκεται στον δρόμο από τα Χανιά στη βόρεια ακτή προς την Παλαιοχώρα στα νότια, η οποία αποτελούσε υποψήφιο σημείο απόβασης για πιθανές Συμμαχικές ενισχύσεις από τη Βόρεια Αφρική. Όταν οι κάτοικοι της περιοχής ενημερώθηκαν ότι γερμανικές δυνάμεις θα περνούσαν από εκεί, για να μεταβούν στην Παλαιοχώρα, αποφάσισαν να αντισταθούν. Άντρες, αλλά και κάποιες γυναίκες, από την Κάνδανο, την Παλαιοχώρα και τα μικρότερα χωριά της επαρχίας Σελίνου ανεπαρκώς οπλισμένοι αλλά αποφασισμένοι να μην αφήσουν τους Γερμανούς να περάσουν.
Η πρώτη μάχη έγινε στο χωριό Φλώρια. Οι κάτοικοι της περιοχής έστησαν ενέδρα με αποτέλεσμα να σκοτωθούν 17 Γερμανοί, μεταξύ του και επικεφαλής του αποσπάσματος, ανθυπολοχαγός Χέλερ.
Οπλισμένοι πλέον με ένα μεγάλο γερμανικό οπλοπολυβόλο που πήραν από τη μάχη στα Φλώρια οι κάτοικοι της περιοχής έστησαν δεύτερη ενέδρα, αυτή τη φορά στο Φαράγγι της Κανδάνου. Η μάχη κράτησε για περίπου 24 ώρες και οι Γερμανοί έχασαν αυτή τη φορά 25 άντρες. Στην πορεία της σύγκρουσης έφτασαν ενισχύσεις για τις γερμανικές δυνάμεις με αποτέλεσμα το μέτωπο της αντίστασης να «σπάσει». Τις πρώτες πρωινές ώρες της 24ης Μαΐου 1941 οι κάτοικοι της περιοχής που πολεμούσαν κρύφτηκαν στα βουνά.
Στις 25 Μαΐου οι Γερμανοί έφτασαν έξω από την Κάνδανο και το χωριό βομβαρδίστηκε από στούκας. Με την είσοδο τους στο χωριό εκτελούν έξι άτομα και καίνε κάποια σπίτια. Η πλειονότητα των αμάχων έχει κρυφτεί στα γύρω βουνά.
Οι γερμανικές δυνάμεις ανακοινώνουν πως οι εχθροπραξίες τελείωσαν και καλούν τους κατοίκους να επιστρέψουν στο χωριό τονίζοντας ότι δεν θα πειράξουν κανέναν.. Κάποιοι τους πίστεψαν...
3 Ιουνίου 1941
Τα ξημερώματα της 3ης Ιουνίου 1941 Γερμανοί στρατιώτες από το Τάγμα III του 1ου Συντάγματος της από Αέρος Εισβολής φτάνουν στο χωριό. Πιθανολογείται ότι επικεφαλής είναι ο Χορστ Τρίμπους. Ακολουθούν τις εντολές του Στούντεντ για αντίποινα και την προηγούμενη μέρα έχουν εκτελέσει δεκάδες άτομα στο χωριό Κοντομαρί.
Οι στρατιώτες ρίχνουν βενζίνη στα σπίτια και ξεκινούν την καταστροφή του χωριού. Σκοτώνουν κάθε κάτοικο που βρίσκουν μπροστά τους αλλά και κάθε ζώο. Οι διαταγές που έχουν είναι να ξεθεμελιώσουν την Κάνδανο και να μην μείνει ξανά κανείς εκεί. Κάποιοι κάτοικοι κατάφεραν να ξεφύγουν, όμως άλλοι δεν ήταν τόσο τυχεροί.
Ο αριθμός των νεκρών δεν έχει αποσαφηνιστεί αλλά θεωρείται δεδομένο ότι δεκάδες άτομα είτε εκτελέστηκαν είτε κάηκαν ζωντανοί εκείνη την ημέρα. Κάποιες αναφορές μιλούν ακόμα και για 180 νεκρούς.
Την επόμενη ημέρα οι κάτοικοι που επέζησαν επιστρέψαν στο χωριό και αντίκρισαν την εικόνα της απόλυτης καταστροφής. «Όλα τα σπίτια είχαν μέσα πιθάρια με λάδι. Ήμασταν κρυμμένοι στο βουνό και τα ακούγαμε να σκάνε. Όταν γυρίσαμε δεν είχε μείνει τίποτα. Μερικά σπίτια είχαν εξαφανιστεί. Βρίσκαμε καμένα πτώματα ανθρώπων. Τα ζώα ήταν κομματιασμένα στους δρόμους», αναφέρει αυτόπτης μάρτυρας.
Οι γερμανικές δυνάμεις ανακηρύσσουν την Κάνδανο νεκρή ζώνη και απαγορεύουν στον εναπομείναντα πληθυσμό της να επιστρέψει στο χωριό και να το ξαναχτίσει. Τότε ήταν που τοποθέτησαν και τις πινακίδες στις εισόδους της Κανδάνου.
Έγκλημα χωρίς τιμωρία
Μετά την παράδοση των Γερμανών, ο στρατηγός Κουρτ Στούντεντ, που έδωσε την εντολή για μαζικά αντίποινα, φυλακίστηκε από τους Βρετανούς. Τον Μάιο του 1947, οδηγήθηκε ενώπιον στρατοδικείου εγκαλούμενος για κακομεταχείριση και δολοφονία αιχμαλώτων πολέμου στην Κρήτη. Το αίτημα της Ελλάδας να εκδοθεί ο Στούντεντ στη χώρα μας, απορρίφθηκε. Ο Γερμανός αξιωματικός κρίθηκε ένοχος και καταδικάστηκε σε πέντε χρόνια φυλάκιση. Ωστόσο αφέθηκε ελεύθερος το 1948 και πέθανε το 1978 σε ηλικία 88 χρονών.
Μετά το τέλος του πολέμου οι κάτοικοι της Κανδάνου επέστρεψαν στο χωριό και το ανοικοδόμησαν. Σήμερα είναι η έδρα του ομώνυμου δήμου και έχει περίπου 500 κατοίκους. Αναπαραγωγή των γερμανικών πινακίδων-επιγραφών της καταστροφής του χωριού, υπάρχουν σε τοπικό μνημείο.