Αναζητώντας την Γκρέις: Ένας φόνος, DNA και γενεαλογικά δέντρα

Ένας αστυνομικός που ψάχνει για τριάντα χρόνια την ταυτότητα μιας δολοφονημένης γυναίκας, δύο αδέρφια που αναζητούν την χαμένη τους αδερφή και νέα επαναστατική καινοτομία στο χώρο του DNA


Ένα φωτεινό πρωινό του Ιουνίου γύρω από έναν τάφο στο νεκροταφείο της μικρής πόλης Μπάκλιν του Κάνσας στέκονταν περίπου 20 άτομα. Μπροστά τους βρισκόταν ένα μικρό λευκό φέρετρο, το οποίο περιείχε τα οστά της Σόνα Μπεθ Γκάρμπερ. Ωστόσο, κανείς από όσους ήταν εκεί δεν ήξερε πολλά για την Σόνα: πώς έμοιαζε, πού ζούσε ή πώς ήθελε να την φωνάζουν λίγο πριν πεθάνει.

Στην πραγματικότητα μέχρι πρόσφατα κανείς δεν ήξερε πού βρισκόταν τα τελευταία 30 χρόνια. Μόλις είχε αποκαλυφθεί ότι η Σόνα είχε δολοφονηθεί πριν από τρεις δεκαετίες και μέχρι σήμερα η σορός της είχε μείνει αταυτοποίητη. Οι  αστυνομικοί την είχαν ονομάσει «Γκρέις» (Χάρη) γιατί… «μόνο με τη χάρη του Θεού» θα μπορούσε να ανακαλυφθεί ποια είναι αυτή η άγνωστη δολοφονημένη γυναίκα.

Τελικά, η βοήθεια δεν ήρθε ακριβώς από τον Θεό, αλλά από την τεχνολογία με την τελευταία «επανάσταση» στον τομέα του DNA να λύνει τελικά ένα μυστήριο τριών δεκαετιών.

Η χαμένη Σόνα

Ο Ρομπ και Σόνα δεν γεννήθηκαν σε μια φυσιολογική οικογένεια. Ο 56χρονος σήμερα Ρομπ περιγράφει την μητέρα τους ως «διαβολική». Όπως λέει στον δημοσιογράφο του BBC, Τζέιμς Κλέιτον, δεν του αρέσει να μιλά για τα παιδιά του χρόνια καθώς του φέρνουν δυσάρεστες αναμνήσεις. Τόσο ο ίδιος όσο και η Σόνα κακοποιούνταν σωματικά από την μητέρα τους μέχρι που τελικά η πολιτεία τους απομάκρυνε από αυτή.

«Ήταν το μεγαλύτερο μέρος της ζωής μου, όταν ήμασταν παιδιά», λέει ο Ρομπ για την μικρότερη αδερφή του. Όταν ο Ρομπ ήταν επτά χρονών και η Σόνα πέντε, η κακοποίηση από την μητέρα τους εντάθηκε ακόμα περισσότερο.

«Συνήθως εγώ ήμουν ο στόχος. Μέχρι το περιστατικό που συνέβη και μας πήραν από αυτήν. Ήταν πέρα και πάνω από οτιδήποτε άλλο είχε κάνει», όπως λέει.

Αυτός ήταν στο σχολείο, όταν η μητέρα τους έλουσε με εύφλεκτο υγρό στην Σόνα και της έβαλε φωτιά! Αμέσως επενέβη η κοινωνική πρόνοια και απομάκρυνε τα παιδιά από την μητέρα τους. Ο Ρομπ και η Σόνα χωρίστηκαν και οδηγήθηκαν σε διαφορετικές οικογένειες. Ο Ρομπ πήρε το επώνυμο Ρίνγκγουολντ και είδε ξανά την αδερφή του ακόμα μια φορά στα όγδοα γενέθλιά του, αφού η Σόνα βγήκε από το νοσοκομείο. Αυτή ήταν και η τελευταία φορά που την είδε.

Τη δεκαετία του 1990, όταν ο Ρομπ ήταν πλέον ενήλικος θέλησε να αναζητήσει και να βρει ξανά την αδερφή του. Θυμόταν την Σόνα, ωστόσο έμαθε ότι είχε κι άλλα ετεροθαλή αδέρφια. Αφού επικοινώνησε με τις αρχές του έδωσαν τελικά το όνομα μιας ετεροθαλούς αδερφής, της Ντανιέλ Πίξλερ, η οποία ζούσε κι αυτή στο Κάνσας, όπως ο Ρομπ.

Απ’ όταν συναντήθηκαν δέθηκαν πολύ και ο Ρομπ μαζί με την Ντανιέλ άρχισαν τις προσπάθειες μαζί, για να βρουν την Σόνα.

«Κολλούσα αφίσες στα δέντρα, σε πινακίδες ακόμα και στα παρμπρίζ αυτοκινήτων», λέει σήμερα η 48χρονη Ντανιέλ. Πέρασε ατελείωτες ώρες στο Facebook ψάχνοντας την Σόνα και όπως λέει οι άνθρωποι άρχισαν να νομίζουν ότι τους κατασκοπεύει.

Ο Ρομπ και η Ντανιέλ έκαναν τις δικές τους ξεχωριστές έρευνες και προσπαθούσαν να συνδυάσουν όσα έβρισκαν. Ωστόσο, χωρίς να ξέρουν βασικές πληροφορίες – όπως το επώνυμο που είχε πια η Σόνα- η αναζήτησή τους ήταν σχεδόν μάταιη.

«Η άγνωστη Γκρέις»

Τον Δεκέμβριο του 1990, σε μια εγκαταλειμμένη φάρμα στο Μιζούρι εντοπίστηκε το πτώμα μιας γυναίκας. Σύμφωνα με την νεκροψία που διενεργήθηκε, το πτώμα βρισκόταν εκεί για περίπου έξι εβδομάδες, ενώ ήταν ξεκάθαρο ότι είχε δολοφονηθεί.

Η αστυνομία είχε ελάχιστα στοιχεία για να βρει τόσο την ταυτότητα της γυναίκας όσο και τον δολοφόνο της. Η γυναίκα είχε δεθεί στο σημείο με έξι διαφορετικούς τύπους σκοινιών, ενώ η αποσύνθεση ήταν τόσο προχωρημένη που ακόμα και ένας πολύ κοντινός της συγγενής δεν θα μπορούσε να την αναγνωρίσει.

Ο βοηθός σερίφη της επαρχίας ΜακΝτόναλντ, όπου βρέθηκε το πτώμα, ο υπαστυνόμος Μάικ Χολ ανέλαβε την υπόθεση. Ωστόσο, στα 14 χρόνια που ασχολήθηκε ανελλιπώς μαζί της δεν έφτασε σε κανένα σημείο κοντά στο να βρει ποια ήταν η άγνωστη γυναίκα αλλά και ούτε ποιος ήταν ο δολοφόνος της.

«Ακόμα και όταν οδηγώ και είμαι έξω σε περιπολία, το μυαλό μου μερικές φορές περιπλανιέται. Σκέφτομαι ποιος την πήγε εκεί; Είναι πάντα στο μυαλό μου», λέει ο Χολ.

Η πιθανότητα να βρουν την ταυτότητα της γυναίκας ήταν τόσο μικρή που ο Χολ άρχισε να την αποκαλεί «Γκρέις» (Χάρη) γιατί… «μόνο με τη χάρη του Θεού» θα μπορούσε να ανακαλυφθεί ποια είναι.

Καθώς τα χρόνια περνούσαν, η υπόθεση της «Γκρέις» γινόταν όλο και πιο δυσεπίλυτη. Τα λείψανά της ήταν φυλαγμένα στις αποθήκες του Σερίφη, σχεδόν ξεχασμένα όπως και τα υπόλοιπα περίπου 250.000 λείψανα αγνώστων ανθρώπων που έχουν δολοφονηθεί στις ΗΠΑ και οι υποθέσεις τους δεν έχουν εξιχνιαστεί.

Υπόθεση Golden State Killer

Η τεχνολογία του DNA άρχισε να χρησιμοποιείται στις εγκληματολογικές έρευνες στις ΗΠΑ από τα μέσα της δεκαετίας του 1980. Οι παραδοσιακές τεχνικές προσφέρουν σημαντική βοήθεια στην δουλειά των αστυνομικών, ωστόσο αυτό προϋποθέτει ότι το DNA του υπόπτου υπάρχει ήδη στην βάση δεδομένων της αστυνομίας οπότε η μέθοδος αναγκαστικά έχει κάποια όρια.

Έτσι, ο δολοφόνος που είχε τρομοκρατήσει την Καλιφόρνια τις δεκαετίες του 1970 και του 1980 με δεκάδες θύματα και του είχε δοθεί το όνομα «Golden State Killer» παρέμενε για χρόνια άγνωστος. Η αστυνομία είχε το γενετικό του υλικό, ωστόσο δεν ταίριαζε με κανένα από τα DNA της βάσης δεδομένων του FBI και πολλοί πίστευαν ότι δεν θα ανακάλυπταν ποτέ την ταυτότητα του σίριαλ κιλερ.

Ωστόσο, το 2018 οι αρχές αποφάσισαν να χρησιμοποιήσουν μια νέα πρωτοποριακή τεχνική που μόλις είχε αρχίσει να γίνεται γνωστή. Πρόκειται για την τεχνική που συνδυάζει το DNA ενός ανθρώπου με πληροφορίες από ιστοσελίδες γενεαλογιών μέσα από την οποία μπορεί να δημιουργηθούν ολόκληρα γενεαλογικά δέντρα οικογενειών. Μέσα από αυτές τις ιστοσελίδες κάποιος μπορεί να βρει ακόμα και μακρινούς χαμένους συγγενείς του.

Ο χρήστης συλλέγει με μια μπατονέτα λίγο DNA του και το στέλνει στην εταιρία που διαχειρίζεται τα γενετικά υλικά. Στη συνέχεια παραλαμβάνει μια λίστα ανθρώπων με τους οποίους μοιράζονται κοινό γενετικό κώδικα και μέσω της ανάλυσης μπορούν να δει πόσο κοντινή σχέση έχουν.

Η αστυνομία συνειδητοποίησε ότι αν εισήγαγαν το DNA του άγνωστου Γκόλντεν Στέιτ Κίλερ σε μια τέτοια ιστοσελίδα θα μπορούσαν να λάβουν μια λίστα συγγενών του. Οι περισσότερες από τις εταιρίες που κάνουν αυτήν την δουλειά δεν επιτρέπουν στις αστυνομικές αρχές να έχουν πρόσβαση στα στοιχεία τους. Ωστόσο, η εταιρία GEDmatch δεν είναι μια από αυτές και η αστυνομία αποφάσισε να την χρησιμοποιήσει. Έτσι, οι αστυνομικοί έφτασαν στο όνομα του Τζόζεφ Ντι Άντζελο, ενός πρώην αστυνομικού, ο οποίος δεν ήταν άλλος από τον περιβόητο Γκόλντεν Στέιτ Κίλερ, ο οποίος από το 1973 ως το 1986 δολοφόνησε τουλάχιστον 13 ανθρώπους και βίασε ακόμα 50. Το 2020 τα θύματα του Ντι Άντζελο έλαβαν κάποια δικαίωση καθώς ο δολοφόνος τους καταδικάστηκε σε ισόβια.

Ψάχνοντας την Γκρέις

Η εταιρία Othram στο Χιούστον των ΗΠΑ ιδρύθηκε λίγο μετά την σύλληψη του Ντι Άντζελο. Η εταιρία προσφέρει γενετική ανάλυση των DNA και ένας από τους βασικούς σκοπούς της είναι να βοηθήσει στην διαλεύκανση άλυτων υποθέσεων της αστυνομίας.

Η εταιρία χρησιμοποιεί πηγές στοιχείων DNA, όπως η GEDMatch, και τα τελευταία δύο χρόνια έχει ήδη βοηθήσει την αστυνομία να λύσει μια σειρά υποθέσεων δολοφονιών και εξαφανίσεων ανθρώπων.

Τον Νοέμβριο του 2020, η Othram ανέλαβε να εξετάσει την υπόθεση της Γκρέις και ακολούθησε την ίδια διαδικασία όπως αυτή που ακολουθήθηκε για τον Γκόλντεν Στέιτ Κίλερ.

Το DNA της άγνωστης γυναίκας μετά από τόσα χρόνια είχε μολυνθεί από βακτήρια και δεν ήταν καλής ποιότητας για ανάλυση. Ωστόσο, η Othram κατάφερε να το «καθαρίσει» και να δημιουργήσει ένα γενετικό προφίλ, το οποίο «ανέβασε» σε διάφορες γενεαλογικές ιστοσελίδες.

Έτσι, κατάφεραν να βρουν μια σειρά από αντιστοιχίες τρίτων ξαδελφών και άρχισαν να χτίζουν ένα γενεαλογικό δέντρο μέχρι να βρουν ένα κοινό πρόγονο. Δουλεύοντας πάνω σε αυτό άρχισαν να διαμορφώνουν μια θεωρία σχετικά με το ποιοι ήταν οι άνθρωποι με τους οποίους συνδεόταν και η εταιρία τελικά έδωσε μια λίστα ονομάτων στον υπαστυνόμο Χολ.

Το τηλεφώνημα

Η Ντανιέλ ήταν στη δουλειά όταν την κάλεσε ο υπαστυνόμος Χολ. Αρχικά, όπως λέει , νόμισε ότι κάποιος της έκανε πλάκα μιλώντας την για μια δολοφονία, μια πιθανή αδερφή και ένα τεστ DNA. Ωστόσο, αφού συζήτησε το τηλεφώνημα με την οικογένειά της δεν άργησε να καλέσει ξανά τον Χολ.

«Όταν τον κάλεσα έκλαιγα με λυγμούς. Μου έλεγε όλα αυτά τα πράγματα και εγώ σκεφτόμουν ‘πώς με βρήκες; Πώς ξέρεις ποια είμαι; Με ποιον συνδέομαι;’. Είχα πραγματικά φρικάρει», θυμάται η Ντανιέλ.

Τελικά, ο Χολ έπεισε την Ντανιέλ να κάνει ένα τεστ DNA και στις 29 Μαρτίου 2021 βγήκε το αποτέλεσμα. Η Γκρέις Ντο (στις ΗΠΑ όλοι οι σοροί αγνώστου ταυτότητας παίρνουν το επώνυμο «Ντο») τελικά ήταν η αδερφή της, Σόνα.

Η άλλη πλευρά

Η τεχνολογία που χρησιμοποιήθηκε για να αποκαλυφθεί ο Γκόλντεν Στέιτ Κίλερ και για να βρεθεί η Σόνα φαίνεται ότι είναι επιτυχημένη. Ωστόσο, η επιτυχία αυτή έχει και μια άλλη όψη με αρκετούς να επικρίνουν την χρήση της από τις αρχές. Φυσικά, το ζήτημα που εγείρεται είναι ηθικό και αφορά το θέμα των προσωπικών δεδομένων των πολιτών.

Η συγκεκριμένη τεχνολογία είναι τόσο ευαίσθητη που το DNA ενός μόνο ατόμου θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ώστε να εντοπιστούν εκατοντάδες – αν όχι χιλιάδες- γενετικοί συγγενείς του, από τους οποίους ίσως και κανένας δεν θα έχει συμφωνήσει στον έλεγχο από τις αστυνομικές αρχές.

Πρακτικά, ένα μόνο άτομο θα μπορούσε να φέρει ολόκληρη τη διευρυμένη οικογένειά του υπό τον έλεγχο της αστυνομίας.

«Δεν μιλάμε για την αναζήτηση στη βάση δεδομένων των ανθρώπων που εθελοντικά έχουν παραχωρήσει τα δεδομένα τους. Μιλάμε για την αναζήτησης στοιχείων χιλιάδων ανθρώπων που δεν ξέρουν καν ότι συνδέονται με αυτό το άτομο» αναφέρει η Έριν Μέρφι, συγγραφέας του βιβλίο «Inside the Cell: The Dark Side of Forensic DNA» (Μέσα στο κελί: Η σκοτεινή πλευρά της εγκληματολογίας του DNA).

Πράγματι, οι αρχές έφτασαν στη Ντανιέλ επειδή κάποιος μακρινός συγγενής της είχε συμφωνήσει να χρησιμοποιηθεί το DNA του σε αστυνομικούς ελέγχους και όχι επειδή η ίδια είχε δώσει την συγκατάθεσή της.

«Έχεις δύο αντιφατικές προτεραιότητες εδώ. Η πρώτη είναι το απόλυτο δικαίωμα κάποιου στην ιδιωτικότητα. Αλλά την ίδια στιγμή έχεις και την αντιφατική προτεραιότητα στο να μην δολοφονηθείς», λέει από την πλευρά του ο Μπρετ Γουίλιαμς της GEDmatch αποδεχόμενος το ηθικό δίλημμα.

Ωστόσο, η Μέρφι τονίζει ότι η επιθυμία των συγγενών να βρουν τους αγαπημένους τους ή τον δολοφόνο των αγαπημένων τους δεν μπορεί να καλύψει τις ανησυχίες για την παραβίαση της ιδιωτικότητας των ανθρώπων.

«Είναι πολύ σκληρό να το λέμε, αλλά δεν δημιουργούμε τις αρχές για τα ανθρώπινα δικαιώματα ολόκληρης της κοινωνίας βασιζόμενοι στα προσωπικά συναισθήματα μεμονωμένων θυμάτων», αναφέρει η Μέρφι.

Εξάλλου γι’ αυτό το λόγο αρκετές ιστοσελίδες γενεαλογίας δεν επιτρέπουν στις αρχές να ελέγχουν τα αρχεία τους. Ωστόσο ο Ρομπ είναι σίγουρος ότι χωρίς αυτήν την διαδικασία δεν θα μπορούσαν να βρουν ποτέ την αδερφή του.

«Η αδερφή μου βρισκόταν σε ένα ράφι για σχεδόν 30 χρόνια. Όχι πια», αναφέρει.

Ο Ρομπ και η Ντανιέλ δεν έχουν ακόμα μια φωτογραφία του πώς ήταν η Σόνα ως ενήλικη παρά μόνο μια αναπαράσταση βάση των οστών της σε υπολογιστή. Δεν ξέρουν ούτε ποιο όνομα χρησιμοποιούσε μέχρι που πέθανε. Η αστυνομία προσπαθεί ακόμα να ανακαλύψει πού βρισκόταν και ποιες ήταν οι κινήσεις της πριν πεθάνει ή να ανακαλύψει κάποιον που την ήξερε.



Η θεωρία τους ως τώρα είναι ότι ζούσε στο Τζόπλιν του Μιζούρι όταν εξαφανίστηκε. Ο υπαστυνόμος Χολ ελπίζει ότι τώρα έχει μια πραγματική ευκαιρία για να λύσει την υπόθεση της δολοφονίας της.

«Πιστεύω ότι τώρα που ξέρουμε ποια είναι μπορούμε να εξιχνιάσουμε την δολοφονία της», αναφέρει και θεωρεί ότι είναι πολύ πιθανό ο δολοφόνος της να ζει ακόμα.

Η κηδεία της Σόνα ήταν γλυκόπικρη για τον Ρομπ και την Ντανιέλ. Τώρα ήξεραν τελικά ποια και πού ήταν η αδερφή τους. Δεν απέφευγε να τους μιλήσει. Δεν είχε φύγει από τη χώρα. Την ίδια όμως στιγμή δεν ήταν το τέλος που ήθελαν να έχει η αναζήτησή τους.

«Έχω εφιάλτες, ακούω κραυγές. Διαβάζω για αυτήν κάθε μέρα. Είναι τόσο τρομακτικό γιατί κλαίω κάθε φορά που διαβάζω γι’ αυτήν. Ωστόσο με κάποιο τρόπο νιώθω πιο κοντά της όταν τα διαβάζω», λέει η Ντανιέλ που συχνά διαβάζει στις τοπικές εφημερίδες για την ιστορία της αδερφής της.

Η ιστορία της Σόνα δεν είναι η μόνη. Πολύ συχνά πλέον στις ΗΠΑ υποθέσεις χαμένων ανθρώπων ή άγνωστων σορών επιλύονται μέσω αυτής της νέας τεχνολογίας. Πολλοί χαρακτηρίζουν τη νέα αυτή μέθοδο μια πραγματική «επανάσταση» στον χώρο της εγκληματολογίας. Ωστόσο, εξαιτίας του γεγονότος ότι είναι καινούργια υπάρχουν ακόμα πολύ λίγοι νόμοι που να ελέγχουν τον τρόπο που χρησιμοποιείται και οι πολιτικοί καλούνται τώρα να καθορίσουν το πλαίσιο και τον βαθμό που μπορεί να αξιοποιηθούν τα γενεαλογικά δέντρα για την καταπολέμηση του εγκλήματος.