Μια μέρα σαν σήμερα το 1942 έκανε πρεμιέρα σε κινηματογραφική αίθουσα της Νέας Υόρκης
Σε κάθε λίστα με τις κορυφαίες ταινίες όλων των εποχών η «Καζαμπλάνκα» δίνει το... παρών. Το νουάρ ρομαντικό δράμα άντεξε και αντέχει στον χρόνο. Έκανε πρεμιέρα στις 26 Νοεμβρίου 1942 στο Hollywood Theater της Νέας Υόρκης παρότι ο αρχικός σχεδιασμός ήθελε την ταινία να ανεβαίνει στις αίθουσες στις αρχές του 1943. Η εταιρία παραγωγής ήθελε να εκμεταλλευτεί το γεγονός ότι στις 6 Νοεμβρίου οι συμμαχικές δυνάμεις εισέβαλαν στη Βόρεια Αφρική, με μια επιχείρηση που ονομάστηκε «Πυρσός». Στα πλαίσια της καταλήφθηκε και η Καζαμπλάνκα (πόλη στο Μαρόκο). Σε όλες τις αίθουσες των ΗΠΑ κυκλοφόρησε στις 23 Ιανουαρίου 1943, μια μέρα πριν ολοκληρωθεί η Σύσκεψη της Καζαμπλάνκα, στην οποία συμμετείχε ο Ουίνστον Τσόρτσιλ και ο Φράνκλιν Ρούζβελτ. Μάλιστα το Γραφείο Πληροφοριών Πολέμου των ΗΠΑ οργάνωσε προβολές για τα στρατεύματα που βρίσκονταν στη Βόρεια Αφρική καθώς θεωρούσε ότι ενισχύσει έτσι το εχθρικό κλίμα κατά των υποστηρικτών της Κυβέρνησης του Βισί.
Περίπου 80 χρόνια μετά την πρεμιέρα της η «Καζαμπλάνκα» παραμένει ένα κινηματογραφικό σημείο αναφοράς. Το Janus συγκέντρωσε κάποια πολύ ενδιαφέροντα στοιχεία για της ταινίας και σας τα παρουσιάζει.
Το σενάριο
Η ταινία είναι βασισμένη στο θεατρικό που έγραψαν οι Μάρεϊ Μπαρνέτ και Τζόαν Άλισον με τίτλο «Everybody Comes to Rick's». Το διάβασαν οι Στίβεν Κάρνοτ και Αϊρίν Ντάιμοντ, οι οποίοι εργάζονταν στην Warner Bros και το πρότειναν. Τον Ιανουάριο του 1942 η εταιρία αγόρασε τα δικαιώματα με το ποσό-ρεκόρ για την εποχή των 20.000 δολαρίων. Άμεσα μετά την αγορά των δικαιωμάτων το σενάριο μετονομάστηκε σε «Καζαμπλάνκα». Η ταινία του 1938 με το όνομα «Αλγέρι» είχε πολύ μεγάλη επιτυχία και η παραγωγή θεώρησε ότι πρέπει να ακολουθήσει την πεπατημένη.
Το 1980 η Warner Bros δημιούργησε μια σειρά βασισμένη στην ταινία. Οι Μπαρνέτ και Άλισον κινήθηκαν νομικά υποστηρίζοντας ότι μπορεί να πούλησαν το σενάριο αλλά οι χαρακτήρες τους ανήκουν ακόμα. Τελικά η υπόθεση έκλεισε με τους δύο σεναριογράφους να παίρνουν από 100.000 δολάρια. Το 1991 στο Λονδίνο, το πρωτότυπο θεατρικό «Everybody Comes to Rick's» ανέβηκε για πρώτη φορά. Δεν άρεσε στο κοινό και κατέβηκε μετά από έναν μόλις μήνα.
Το πρόβλημα ύψους
Ο Χάμφρεϊ Μπόγκαρντ ήταν η πρώτη επιλογή για τον πρωταγωνιστικό ρόλο. Αναφορικά με την Ίλσα Λουντ το στούντιο εξέτασε διάφορες επιλογές. Τελικά κατέληξαν στην Ίνγκριντ Μπέργκμαν και η συμφωνία έγινε με ανταλλαγή. Ο παραγωγός της ταινίας Χολ Γουόλις επικοινώνησε με τον Ντέιβιντ Σέλζνικ, ο οποίος είχε συμβόλαιο με την Μπέργκμαν. Του πρότεινε να του «δανείσει» την Ολίβια ντε Χάβιλαντ για μια ταινία ώστε να πάρει την Μπέργκμαν για την «Καζαμπλάνκα» και συμφώνησαν. Το πρόβλημα που προέκυψε ήταν το ύψος της ηθοποιού από τη Σουηδία. Ήταν περίπου πέντε πόντους πιο ψηλή από τον Μπόγκαρντ κάτι που το Χόλιγουντ δεν το... επέτρεπε. Η πρωταγωνίστρια δεν μπορούσε να φαίνεται ψηλότερη από τον πρωταγωνιστή. Σε κάθε κοντινό πλάνο που εμφανίστηκαν μαζί ο Μπόγκαρντ πατούσε σε μια βάση περίπου δέκα εκατοστών για να φαίνεται ψηλότερος από την Μπέργκμαν.
Τα γυρίσματα
Το αρχικό χρονοδιάγραμμα ήθελε τα γυρίσματα να ξεκινούν στις 10 Απριλίου 1942. Λόγω προβλημάτων τελικά η έναρξη έγινε στις 25 Μαΐου και το φιλμ ολοκληρώθηκε στις 3 Αυγούστου. Το συνολικό κόστος ξεπέρασε το 1εκατ. δολάρια (1.039.000 συγκεκριμένα) ποσό μεγάλο για την εποχή.
Αν εξαιρέσουμε τις σκηνές με την άφιξη του Στράσερ, που γυρίστηκαν στο αεροδρόμιο Βαν Νουίς και κάποια γενικά πλάνα από το Παρίσι το φιλμ είναι προϊόν στούντιο. Γυρίστηκε στα στούντιο της Warner Bros στο Μπέρμπανκ της Καλιφόρνια. Οι δρόμοι για τα εξωτερικά γυρίσματα είχαν φτιαχτεί για την ταινία «The Desert Song» και τροποποιήθηκαν.
Η τελευταία σκηνή, με το αεροπλάνο στο υπόβαθρο, γυρίστηκε επίσης σε στούντιο. Το Lockheed 12A ήταν χάρτινο και μάλιστα όχι πολύ καλά φτιαγμένο. Χρησιμοποιήθηκε λοιπόν καπνός για να μην διακρίνονται λεπτομέρειες. Στο πάρκο της Disney με θέμα το Χόλιγουντ, το οποίο βρίσκεται στον Ορλάντο, υπάρχει ένα Lockheed 12A που παρουσιάζεται ως το αεροπλάνο από την «Καζαμπλάνκα». Αρχικά οι υπεύθυνοι του πάρκου ισχυρίζονταν ότι ήταν ο αεροπλάνο που χρησιμοποιήθηκε στην ταινία αλλά τελικά παραδέχθηκαν πώς κάτι τέτοιο δεν ισχύει.
Ένα σημαντικό πρόβλημα κατά τη διάρκεια της παραγωγής ήταν το γεγονός ότι το σενάριο δεν είχε ολοκληρωθεί. Όταν ξεκίνησαν τα γυρίσματα ήταν έτοιμο μόνο το μισό. Αυτό δημιούργησε πρόβλημα στους ηθοποιούς που δεν γνώριζαν όλη την υπόθεση και προβληματίζονταν στο πώς θα υποδυθούν τους χαρακτήρες. Όπως έχει δηλώσει η Μπέργκμαν δεν γνώριζε με ποιον θα ήταν ερωτευμένη τελικά.
Όταν τελικά ολοκληρώθηκαν τα γυρίσματα υπήρχε πλάνο για μια ακόμα σκηνή που θα έδειχνε τον Ρικ και τον Ρενό (Μπόγκαρντ και Κλοντ Ρέινς) να βρίσκονται πάνω σε ένα καράβι μαζί με Γάλλους στρατιώτες. Η σκηνή ευτυχώς απορρίφθηκε και το τέλος της ταινίας δεν άλλαξε.
Η αφίσα, οι σειρές και η γερμανική εκδοχή
Το πιο διάσημο πόστερ της ταινίας είναι αυτό στο οποίο ο Μπόγκαρντ φορά καπέλο και καμπαρντίνα και κρατά πιστόλι. Πρόκειται για ένα σχέδιο μια φωτογραφίας του ηθοποιού που είχε τραβηχτεί για μια παλιότερη ταινία. Ήταν το «Across the Pacific» και η εικόνα του Μπόγκαρντ άρεσε πολύ στην παραγωγή και αποφάσισαν να την κρατήσουν.
Η τεράστια επιτυχία της ταινίας, παρότι ελάχιστοι την περίμεναν, οδήγησε την Warner Bros σε μια περαιτέρω προσπάθεια να την εκμεταλλευτεί. Αρχικά υπήρχε η σκέψη για sequel και μάλιστα έπεσαν στο τραπέζι δύο ιδέες αλλά τελικά το πλάνο απορρίφθηκε. Στη συνέχεια γυρίστηκαν δύο σειρές βασισμένες στην «Καζαμπλάνκα». Η πρώτη το 1955 και η δεύτερη το 1983. Απέτυχαν παταγωδώς αμφότερες. Χαρακτηριστικό είναι ότι η δεύτερη προσπάθεια κόπηκε μετά από μόλις πέντε επεισόδια.
Το 1952 η ταινία κυκλοφόρησε στη Δυτική Γερμανία. Ήταν
ουσιαστικά ένα διαφορετικό φιλμ καθώς είχαν κοπεί οι σκηνές με τους Ναζί και οι
περισσότερες αναφορές στον Β' Παγκόσμιο. Ο Βίκτορ Λάζλο παρουσιαζόταν ως έναν
Νορβηγός ατομικός φυσικός που τον κυνηγούσε η Interpol. Η ταινία ήταν μεταγλωττισμένη
στα γερμανικά και οι διάλογοι είχαν αλλάζει ριζικά. Η... κανονική «Καζαμπλάνκα» παίχτηκε για πρώτη φορά στη Γερμανία το 1975.
Οι ατάκες
Η «Καζαμπλάνκα» θεωρείται η ταινία με τις πιο διάσημες ατάκες στην ιστορία του κινηματογράφου. Από το «Λούις νομίζω ότι αυτή είναι η αρχή μια όμορφης φιλίας» έως το «Θα έχουμε πάντα το Παρίσι». Μια όμως από τις γνωστότερες ατάκες που αποδίδεται στην «Καζαμπλάνκα» δεν ειπώθηκε ποτέ στο φιλμ.
Πολύ συχνά το «Play It Again, Sam» αναφέρεται ως ατάκα του Μπόγκαρντ αλλά αυτός είπε στον πιανίστα απλά «Play it». Μια παρόμοια ατάκα λέει η Μπέργκμαν στην αρχή της ταινίας.
Ο Σαμ είναι ο μουσικός Ντούλεϊ Γουίλσον ο οποίος όμως έπαιζε ντραμς. Η σκηνή που εμφανίζεται να παίζει πιάνο γυρίστηκε με ηχογραφημένη μουσική. Ο Γουίλσον παρακολουθούσε έναν πραγματικό πιανίστα και μιμούταν τις κινήσεις του.
Η Καζαμπλάνκα προτάθηκε για οκτώ Όσκαρ και κέρδισε τρία (Ταινία, σκηνοθεσίας, σεναρίου). Ο Μπόγκαρντ δεν πήρε αγαλματάκι αλλά θεωρείται μια από τις κορυφαίες του ερμηνείες. Οι κριτικοί κινηματογράφου την κατατάσσουν μέσα στις καλύτερες ταινίες όλων των εποχών και ως μια από αυτές που επηρέασαν περισσότερο τη βιομηχανία. Ογδόντα χρόνια μετά είναι πλέον σίγουρο πως... θα έχουμε πάντα την Καζαμπλάνκα.