Το φρικτό έγκλημα του πληρώματος του Zong. Πέταξαν στη θάλασσα πάνω από 140 άτομα για να διεκδικήσουν τα χρήματα της ασφάλειας
«Τι είναι αυτός ο ισχυρισμός ότι άνθρωποι πετάχτηκαν στην θάλασσα; Αυτή είναι μια υπόθεση κινητής περιουσίας ή εμπορευμάτων. Οι μαύροι είναι εμπορεύματα και περιουσιακά στοιχεία. Είναι τρέλα να κατηγορείτε αυτούς τους σωστά εργαζόμενους, αξιοσέβαστους άντρες για φόνο» ισχυρίστηκε ο δικηγόρος υπεράσπισης του πληρώματος του Zong, Τζον Λι. Με ομόφωνη απόφαση είχαν πετάξει πάνω από 140 ψυχές στη θάλασσα με στόχο να πάρουν τα λεφτά της ασφάλειας. H δίκη δεν αφορούσε καν το έγκλημα τους αλλά τη διαμάχη της πλοιοκτήτριας εταιρίας με την ασφαλιστική για την αποζημίωση. Αυτή είναι η φρικτή ιστορία των δουλεμπορικού Zong.
Φροντίδα
Το πλοίο καθελκύστηκε στα μέσα του 1770 στην Ολλανδία και ανήκε στην Middelburgsche Commercie Compagnie. Το αρχικό του όνομα ήταν Zorg που στα ολλανδικά σημαίνει φροντίδα. Από το πρώτο του ταξίδι χρησιμοποιήθηκε ως δουλεμπορικό και μετέφερε σκλάβους από την ολλανδική αποικία του Σουρινάμ στη Νότιο Αμερική. Στις 10 Φεβρουαρίου 1781, κατά τη διάρκεια του τέταρτου Αγγλο-ολλανδικού πολέμου πέρασε στα χέρια των Βρετανών. Το μετέφεραν στο κάστρο Cape Coast, στις ακτές της σημερινής Γκάνας.
Τον Μάρτιο του 1781 ο καπετάνιος του πλοίου William αγόρασε το Zorg και τους 244 σκλάβους που μετέφερε όταν αιχμαλωτίστηκε, εκπροσωπώντας ένα συνδικάτο επιχειρηματιών από το Λίβερπουλ. Το πλοίο μετονομάστηκε σε Zong που σε ελεύθερη μετάφραση από τα ολλανδικά που σημαίνει σιγοτραγουδώ.
Ο καπετάνιος-γιατρός
Οι νέοι ιδιοκτήτες έβαλαν στη θέση του καπετάνιου τον Λουκ Κόλινγκγουντ, τον γιατρό του William. Δεν είχε εμπειρία στη διοίκηση και την ναυσιπλοΐα καθώς ο ρόλος του ήταν αυτός του... επιλογέα. Εξέταζε τους ανθρώπους. που είχαν απαχθεί από διάφορα μέρη της Αφρικής και έκρινε αν έχουν «εμπορική αξία». Σε περίπτωση που αποφαινόταν αρνητικά τότε οι άνθρωποι εκτελούνταν με συνοπτικές διαδικασίες. Ύπαρχος στο Zong ήταν ο Τζέιμς Κέλσαλ που είχε επίσης θητεύσεις στοWilliam.
Συνολικά το πλοίο είχε πλήρωμα 17 ατόμων, αριθμός πολύ μικρός για τις απαιτήσεις ενός τέτοιου σκάφους. Στο ταξίδι του μεγάλου εγκλήματος το Zorg είχε και έναν επιβάτη, τον πρώην καπετάνιο δουλεμπορικών, Ρόμπερτ Σταμπς.
Το ταξίδι και τα λάθη
Το Zong απέπλευσε από τις ακτές της Γκάνας στις 18 Αυγούστου 1781. Στα αμπάρια του είχαν κλειστεί 442 σκλάβοι. Ήταν υπερδιπλάσιο νούμερο από αυτό που θεωρητικά μπορούσε να μεταφέρει. Ήταν όμως μια πάγια τακτική των δουλεμπορικών καθώς γνώριζαν ότι δεν θα επιζήσουν όλοι μέχρι να ολοκληρωθεί το ταξίδι. Μετά από μια στάση στο Σάο Τόμε για πόσιμο νερό ξεκίνησε το ταξίδι με προορισμό την Τζαμάικα. Ήταν 6 Σεπτεμβρίου 1781. Στις 19 Νοεμβρίου έφτασε στο Τομπάγκο στην Καραϊβική αλλά δεν σταμάτησε για ανεφοδιασμό.
Είναι άγνωστο ποιος ήταν ο επικεφαλής στο πλοίο εκείνο το διάστημα. Ο Κόλινγκφγουντ δεν μπορούσε να ασκήσει τα καθήκοντα του για μεγάλο διάστημα λόγω ασθένειας ενώ ο Κέλσαλ δεν ήταν ύπαρχος από τις 14 Νοεμβρίου λόγο διαφωνίας. Πιθανότατα χρέη καπετάνιου ασκούσε ο επιβάτης Ρόμπερτ Σταμπς λόγω της προηγούμενης εμπειρίας του.
Στις 27 Νοεμβρίου το Zong πλησίασε την Τζαμάικα σε απόσταση
Στη θάλασσα για την αποζημίωση
Το πλήρωμα γνώριζε πως μετά το λάθος που έγινε δεν θα μπορούσε να διατηρήσει ζωντανούς όλους τους σκλάβους καθώς οι προμήθειες ήταν περιορισμένες. Σύμφωνα με τους κανονισμούς των δουλεμπόρων αν έφταναν στην Τζαμάικα και οι σκλάβοι ήταν ημίνεκροι δεν θα τους παραλάμβαναν και δεν θα αποζημιώνονταν. Αν πέθαναν από «φυσικά αίτια» κατά τη διάρκεια του ταξιδιού πάλι δεν υπήρχε δικαίωμα αποζημίωσης.
Τότε στο Zorg έπεσε η ιδέα του «κοινού καλού». Σύμφωνα με έναν κανονισμό το πλήρωμα μπορούσε να πετάξει στη θάλασσα μέρος το φορτίου του πλοίου για να σώσει το υπόλοιπο. Αν το έκαναν αυτό, τότε δικαιούνταν αποζημίωση.
Στις 29 Νοεμβρίου το πλήρωμα συγκεντρώθηκε για να συζητήσει αυτή την πρόταση. Υπήρξαν ελάχιστες ενστάσεις και τελικά η απόφαση ήταν ομόφωνη.
Λίγες ώρες μετά το συμβούλιο το πλήρωμα έριξε στην θάλασσα 54 γυναίκες και παιδιά. Την 1η Δεκεμβρίου ακολούθησαν 42 άντρες και την επόμενη μέρα 36. Βλέποντας τι συμβαίνει και ακούγοντας τις κραυγές των ανθρώπων που έπεφταν στη θάλασσα δέκα άτομα αυτοκτόνησαν πέφτοντας μόνοι τους στο νερό. Ένας από τους Αφρικανούς ζήτησε από το πλήρωμα να σταματήσει και να μην τους δώσει ξανά νερό και φαγητό μέχρι να φτάσουν. Αυτό όμως θα διακινδύνευε την αποζημίωση και έτσι συνέχισαν. Μέχρι να φτάσουν στην Τζαμάικα 142 άτομα είχαν ριχτεί στη θάλασσα. Ένας είχε καταφέρει να ανέβει και πάλι στο πλοίο και να επιστρέψει στο αμπάρι.
Στις 22 Δεκεμβρίου 1781 το Zong έφτασε στην Τζαμάικα με 208 Αφρικανούς. Άμεσα πουλήθηκαν στο σκλαβοπάζαρο για περίπου 36 δολάρια ο ένας.
Στο δικαστήριο
Όταν οι ιδιοκτήτες ενημερώθηκαν για την άφιξη του Zong στην
Τζαμάικα με το μισό... εμπόρευμα ζήτησαν άμεσα αποζημίωση από την ασφαλιστική
εταιρία. Αυτή αρνήθηκε να πληρώσει Η
υπόθεση πήγε στα δικαστήρια και η εκδίκασή της ξεκίνησε δύο χρόνια μετά το
έγκλημα. Το ημερολόγιο του Zong είχε χαθεί και μάρτυρες ήταν ο
Σταμπς και ο Κέλσαλ, οι οποίοι είπαν μια δική τους εκδοχή της ιστορίας χωρίς να υπάρχει
αντίλογος. Αυτό που δεν μπορούσαν να διαψεύσουν είναι ότι το Zong, όταν έφτασε στην Τζαμάικα, είχε
Η εκδίκαση της υπόθεσης ήταν μακρόχρονη και αφορούσε μόνο το θέμα της αποζημίωσης. Δεν τέθηκε ποτέ ζήτημα εγκλήματος. Από τη μια η εταιρία υποστήριζε ότι «μέρος του εμπορεύματος πετάχτηκε στη θάλασσα για το κοινό καλό» και από την άλλη η ασφαλιστική τόνιζε ότι «λάθη και παραλήψεις του πληρώματος το οδήγησαν στο να πετάξει το εμπόρευμα στη θάλασσα κάτι που δεν θα ήταν αναγκαίο αν είχαν λειτουργήσει σωστά». Την τελική απόφαση εξέδωσε ο κόμης του Μάνσφιλντ Γουίλιαμ Μάρεϊ και ήταν υπέρ της ασφαλιστικής. Οι ιδιοκτήτες του Zorg δεν πήραν χρήματα και μάλιστα έχασαν το πλοίο το οποίο το κατάσχεσαν και το μετονόμασαν «Richard of Jamaica». Ο καπετάνιος Λουκ Κόλινγκγουντ πέθανε τρεις μέρες αφότου το καράβι έδεσε στην Τζαμάικα.
Επίλογος
Η πρώτη αναφορά στον Τύπο για το έγκλημα έγινε τον Μάρτιο του 1783 και μόνο από μια εφημερίδα. Έπρεπε να φτάσουμε στο 1787 για να γίνει ευρέως γνωστή η υπόθεση και να χρησιμοποιηθεί ως χαρακτηριστικό παράδειγμα κτηνωδίας λόγω της δουλείας. Όταν το κοινό ενημερώθηκε για το γεγονότα στο Zorg υπήρξε μαζική αντίδραση και οι ιστορικοί θεωρούν ότι τελικά έπαιξε καταλυτικό ρόλο στο να ψηφιστεί το 1788 ο πρώτος νόμος ρύθμισης του δουλεμπορίου που αποτέλεσε προπομπό για την κατάργηση της δουλείας στην Βρετανική Αυτοκρατορία το 1833.
*H κεντρική φωτογραφία είναι έργο του Βρετανού καλλιτέχνη Τζέισον ντε Κάιρες Τέιλορ και βρίσκεται στο Molinere Underwater Sculpture Park στην Καραϊβική.