Λίγοι ζωντανοί οργανισμοί είναι τόσο μισητοί όσο τα κουνούπια. Τι θα συνέβαινε όμως αν ξυπνούσαμε μια μέρα και τα κουνούπια δεν υπήρχαν πια;
Δεν υπάρχει άνθρωπος που να μην μισεί τα κουνούπια. Ακόμα και
αν είστε από τους τυχερούς που τα κουνούπια για κάποιον λόγο δεν σας… προτιμούν
είναι αναμφίβολο ότι το βουητό τους στο αυτί την ώρα που κλείνεις τα μάτια για
να χαλαρώσεις ύστερα από μια ζεστή μέρα του καλοκαιριού είναι κάτι παραπάνω από
εκνευριστικό.
Με το σώμα γεμάτο τσιμπήματα κουνουπιών ή μετά από μια
άγρυπνη νύχτα κυνηγώντας κουνούπια είναι πολύ πιθανό ότι όλοι λίγο πολύ έχουμε
αναρωτηθεί: μα γιατί να υπάρχουν τα κουνούπια;
Ο τετράχρονος Νίκο από το Ντιάνι της Κένυα βλέποντας ήδη από
αυτήν την μικρή ηλικία γύρω του ανθρώπους να πεθαίνουν από μαλάρια, μια
ασθένεια που μεταδίδουν τα κουνούπια (στην Κένυα εκτιμάται ότι πεθαίνουν κάθε
χρόνο 10.700 άνθρωποι από μαλάρια, ενώ καταγράφονται πάνω από 3,7 εκατ.
κρούσματα ετησίως) είχε ακριβώς την ίδια ερώτηση με εμάς.
Η Σούνερ Όλιβερ, μια βιοχημικός και ερευνήτρια που ειδικεύεται
στις ασθένειες που μεταφέρουν τα κουνούπια ανέλαβε να δώσει την απάντησή της και
να μας λύσει κάθε απορία.
Όπως γράφει η ίδια στην ιστοσελίδα The Conversation, εξαιτίας της έρευνας
που κάνει πάνω στην μαλάρια έχει αφιερώσει πολύ χρόνο για να φροντίζει και να
κρατά ζωντανά τα κουνούπια, ώστε να μπορέσει στη συνέχεια να τα μελετήσει. Η δουλειά
της είναι εξόχως σημαντική καθώς τα κουνούπια δεν είναι απλώς ενοχλητικά. Είναι
τα πιο επικίνδυνα ζώα στον κόσμο. Κανένα άλλο ζώο δεν είναι υπεύθυνο για τόσους
πολλούς θανάτους ανθρώπων όσο τα κουνούπια καθώς μεταδίδουν μια σειρά από άκρως
θανατηφόρες ασθένειες. Οπότε είναι λογικό να αναρωτιόμαστε: ο κόσμος δεν θα
ήταν καλύτερος αν εξαφανίζονταν αυτά τα απαίσια έντομα;
Τι είναι τα κουνούπια
Πρώτα απ’ όλα όμως θα πρέπει να καταλάβουμε τι ακριβώς είναι
τα κουνούπια. Τα κουνούπια στην πραγματικότητα ανήκουν σε μια μεγάλη ομάδα
εντόμων, τα δίπτερα. Αυτό σημαίνει ότι τα ενήλικα κουνούπια είναι τελείως
διαφορετικά από τα νεογέννητα, τα οποία τα ονομάζουμε προνύμφες. Τα ενήλικα
έχουν μόνο δύο φτερά κάτι που τα διαφοροποιεί από τις μέλισσες και τις σφήκες
που έχουν τέσσερα. Υπάρχουν πολλά διαφορετικά είδη δίπτερων που τσιμπούν. Όλα αυτά
χρειάζεται να πάρουν αίμα από άλλα ζώα- όπως και ο άνθρωπος- για να μπορέσουν
να εναποθέσουν στη συνέχεια τα αυγά τους.
Αν και υπάρχουν πολλά δίπτερα που τσιμπούν, όπως είναι οι
αλογόμυγες και οι μύγες τσε-τσε, τα κουνούπια είναι μακράν τα πιο κοινά και πιο
πολυπληθή. Αυτό που ονομάζουμε γενικά «κουνούπια» στην πραγματικότητα περικλείει
περίπου 3.500 διαφορετικά είδη εντόμων, από τα οποία το καθένα συμπεριφέρεται
διαφορετικά. Κάποια είναι πιο ενεργά τα βράδια, ενώ κάποια άλλα την ημέρα. Μπορεί
να μην το συνειδητοποιούμε, αλλά αυτά που μας τσιμπούν είναι τα θηλυκά κουνούπια,
επειδή χρειάζονται το αίμα μας, για να γεννήσουν τα αυγά τους. Τα αρσενικά
κουνούπια, για να επιβιώσουν, πίνουν απλώς νέκταρ, έναν γλυκό χυμό που
βρίσκεται στα φυτά.
Αν ένα θηλυκό κουνούπι πάρει αίμα από κάποιον άνθρωπο που
είναι μολυσμένος με οποιοδήποτε ιό ή με κάποια παρασιτική ασθένεια, όπως η
μαλάρια, θα μεταδώσει αυτήν την ασθένεια σε οποιονδήποτε τσιμπήσει στη συνέχεια.
Από όλα τα είδη μόνο τα θηλυκά και μόνο από 40 περίπου τύπους κουνουπιών είναι πραγματικά επικίνδυνα καθώς μεταδίδουν
εύκολα αυτές τις θανατηφόρες ασθένειες.
Οπότε στην πραγματικότητα πολύ λίγα από όλα τα κουνούπια που
υπάρχουν στον κόσμο είναι επικίνδυνα. Το πρόβλημα όμως είναι ότι αυτά τα «λίγα»
κουνούπια μεταδίδουν τόσες πολλές σοβαρές ασθένειες, όπως η μαλάρια. Πάνω από
200 εκατ. άνθρωποι, κυρίως στην Αφρική, νοσούν κάθε χρόνο. Αν μπορούσαμε να
εξαφανίσουμε μόνο τα κουνούπια που μεταδίδουν την μαλάρια θα σώζονταν πάνω από
500.000 ζωές κάθε χρόνο και κυρίως ζωές μικρών παιδιών κάτω των πέντε ετών.
Μοιάζει ότι θα ήταν καλύτερο για όλους μας αν εξαφανίζονταν
τα κουνούπια, αλλά αυτό δεν ισχύει καθόλου καθώς τα έντομα αυτά υπηρετούν έναν
σπουδαίο σκοπό στη φύση.
Τροφή για ζώα
Διαφορετικά είδη ζώων, μεταξύ των οποίων και ο άνθρωπος,
διαμορφώνουν αυτό που ονομάζουμε οικοσύστημα. Όλοι χρειαζόμαστε ο ένας τον
άλλον με κάποιον τρόπο για να επιβιώσουμε. Ακόμα και τα κουνούπια είναι
απαραίτητα στο οικοσύστημα.
Υπάρχουν δισεκατομμύρια κουνούπια. Αυτό σημαίνει ότι
υπάρχουν πολλά από αυτά τα έντομα, τα οποία μπορούν να γίνουν το δείπνο κάποιο
άλλου ζώου. Δεν γνωρίζουμε κάποιο ζώο που να τρώει αποκλειστικά κουνούπια, αλλά
υπάρχουν τόσα πολλά κουνούπια και είναι τόσο εύκολο να τα πιάσεις που γίνονται
έτσι η τροφή πολλών ζώων. Ειδικά, τα μωρά κουνούπια που ζουν στο νερό είναι η
αγαπημένη τροφή ενός ψαριού του γλυκού νερού που ονομάζεται κουνουπόψαρο. Οι βάτραχοι,
οι λιβελούλες, τα μυρμήγκια, οι αράχνες, τα ερπετά και νυχτερίδες είναι μόνο
μερικά από τα ζώα που τρέφονται μεταξύ άλλων και με κουνούπια.
Αν όλα τα κουνούπια εξαφανίζονταν πολλά ζώα θα είχαν πλέον
έλλειψη τροφής. Σκεφτείτε να εξαφανιζόταν το ρύζι από τον κόσμο. Κανείς δεν
τρώει μόνο ρύζι, αλλά αν το ρύζι εξαφανιζόταν αύριο, πολλοί άνθρωποι θα είχαν
πλέον λιγότερη τροφή για να φάνε.
Τα περισσότερα κουνούπια άλλωστε δεν τσιμπούν τους ανθρώπους
καθώς παίρνουν το αίμα που χρειάζονται από άλλα ζώα. Κάποιοι μάλιστα τύποι
κουνουπιών δεν τσιμπούν καθόλου. Τα αρσενικά κουνούπια επίσης βοηθούν τα φυτά
να αναπαραχθούν καθώς τα γονιμοποιούν μεταφέροντας την γύρη από το ένα σημείο
στο άλλο. Δεν το κάνουν τόσο καλά όπως οι μέλισσες, αλλά η δουλειά τους είναι
σίγουρα πολύ σημαντική ειδικά για κάποια φυτά, όπως ένα είδος ελώδους ορχιδέας.
Η αφαίρεση όλων των κουνουπιών από το οικοσύστημα θα είχε
πολύ αρνητικές επιπτώσεις για το περιβάλλον. Αλλά κανένας από τους επιστήμονες
δεν είναι σίγουρος τι θα συνέβαινε σε μικρότερα οικοσυστήματα αν εξαφανίζονταν
τα κουνούπια και αν εκεί οι συνθήκες θα ήταν καλύτερες.
Μια βασική ανησυχία των επιστημόνων είναι ότι αν
απαλλαχθούμε από τα κουνούπια ίσως αυτά μπορεί να αντικατασταθούν από κάτι
χειρότερο μιας και η φύση βρίσκει πάντα τον τρόπο να αναπληρώσει αυτό που
έχασε. Ίσως κάποιο άλλο έντομο να μετεξελιχθεί και να προκαλεί πολύ
περισσότερες ασθένειες ή να προκαλεί ακόμα πιο επίπονα τσιμπήματα.
Οι επιστήμονες ωστόσο εργάζονται ώστε να βρουν τρόπο να
αντιμετωπίσουμε τα κουνούπια εκείνα που είναι επικίνδυνα για τους ανθρώπους. Μπορεί
να μην είναι δυνατό και καλό να απαλλαχθούμε από όλα τα κουνούπια, αλλά
μπορούμε να βρούμε την λύση ώστε οι άνθρωποι να προστατευθούν από εκείνα που
μεταδίδουν τις ασθένειες.