Ήταν ο τελευταίος μιας φυλής και μαζί με αυτόν χάθηκε και αυτή
Από κάποιους είχε χαρακτηριστεί ως ο πιο μοναχικός άνθρωπος
στον κόσμο, ενώ πολλοί του έδιναν το προσωνύμιο «Ο Άνθρωπος της Τρύπας». Αυτό που
ήταν όμως ο άγνωστος άντρας που ζούσε στα βάθη του Αμαζονίου ήταν ένας
πραγματικός επιζών και ο τελευταίος της φυλής του.
Η Υπηρεσία Υποθέσεων Ιθαγενών της Βραζιλίας, FUNAI, ανακοίνωσε ότι το
τελευταίο μέλος μιας φυλής ιθαγενών που ζούσε πλήρως αποκομμένο από τον
υπόλοιπο κόσμο είναι πλέον νεκρό. Ουσιαστικά μαζί με αυτόν τον άντρα «έσβησε»
και μια ακόμα φυλή αυτοχθόνων της Βραζιλίας.
Ο άνδρας εκτιμάται πως ήταν περίπου 60 ετών ενώ το όνομα του
δεν έγινε ποτέ γνωστό καθώς απέφευγε σταθερά την επικοινωνία με τον «έξω κόσμο»
και ζούσε σε πλήρη απομόνωση τα τελευταία τουλάχιστον 26 χρόνια απ’ όταν
φέρεται να πέθαναν όλα τα υπόλοιπα μέλη της φυλής του.
Η FUNAI ενημέρωσε ότι βρήκε τη σορό του στις 24 Αυγούστου σε
μια αιώρα έξω από την ψάθινη καλύβα του και «ήταν στολισμένος με χρωματιστά φτερά σαν να
περίμενε τον θάνατό του», ανέφεραν. Καθώς δεν εντοπίστηκαν ίχνη εισβολής στον
χώρο ή σημάδια που να παραπέμπουν σε κάποια βίαιη πράξη, η αρχική εκτίμηση
είναι πως απεβίωσε από φυσικά αίτια. Ωστόσο θα διεξαχθεί έρευνα και νεκροψία
προκειμένου να αποκλειστεί κάθε άλλο ενδεχόμενο.
Ο άντρας ήταν γνωστός ως Índio do Buraco «Ο Ιθαγενής άνθρωπος
της τρύπας» («Man of the Hole») επειδή είχε παρατηρηθεί πως έσκαβε βαθιές τρύπες
τις οποίες άλλοτε χρησιμοποιούσε για να παγιδεύσει ζώα και άλλοτε κρυβόταν μέσα
σε αυτές όταν τον πλησίαζαν ξένοι. Στο παρελθόν είχε φτιάξει και καλύβες από άχυρα,
τις οποίες κατά καιρούς εγκατέλειπε, καθώς και διάφορα εργαλεία. Επίσης, από τα
στοιχεία που έχουν βρεθεί στις καλύβες του φαίνεται πως καλλιεργούσε καλαμπόκι,
μανιόκα και φρούτα όπως παπάγια και μπανάνες.
Παρόλο που ο «Άνδρας της Τρύπας» παρακολουθούνταν στενά- αν και από μακριά- από τη FUNAI και ήταν το θέμα αρκετών ερευνών ελάχιστα είναι γνωστά γι’ αυτόν. Θεωρείται ότι ήταν ο τελευταίος μιας φυλής ιθαγενών της οποίας τα υπόλοιπα τελευταία έξι μέλη σκοτώθηκαν το 1995 ενώ τα περισσότερα είχαν δολοφονηθεί από κτηνοτρόφους που ήθελαν να τους κλέψουν τα εδάφη τους ήδη από την δεκαετία του 1970. Τότε, ένας δρόμος άνοιξε κοντά στην περιοχή που ζούσε η φυλή και η ζήτηση για οικόπεδα αυξήθηκε κατακόρυφα. Ακτιβιστές ιθαγενείς είχαν βρει μικρά αγροτεμάχια καλλιεργούμενης γης που είχαν καταστραφεί από εισβολείς κτηνοτρόφους και τα υπολείμματα κατοικιών που πιστεύουν ότι είχαν παρασυρθεί από τρακτέρ.
Η φυλή ζούσε στην περιοχή των αυτοχθόνων Τανάρου στην
πολιτεία Ροντόνια που συνορεύει με την Βολιβία. Ωστόσο, το όνομα της δικής του
φυλής είναι άγνωστο όπως και η γλώσσα την οποία μιλούσαν, στοιχεία που πλέον
χάθηκαν για πάντα μαζί με αυτόν.
Το 2018, δόθηκε στην δημοσιότητα ένα σπάνιο βίντεο στο οποίο είχε καταγραφεί ο ιθαγενής. Σε αυτό φαινόταν να κόβει με το τσεκούρι του ένα δέντρο και ήταν φανερό ότι ήταν ακόμα πολύ υγιής και δυνατός. Όπως ανέφερε το Associated Press το βίντεο της FUNAI, είχε τραβηχτεί πολύ νωρίτερα, το 2011, από μια ομάδα ερευνητών που ακολουθούσαν τα ίχνη του. Παρά τις αλλεπάλληλες όμως προσπάθειες τους να τον προσεγγίσουν εκείνος είχε καταστήσει σαφές πως δεν το επιθυμούσε ρίχνοντας βέλη σε όποιον το προσπαθούσε ή βάζοντας παγίδες.
Ο Μαρσέλο ντος Σάντος ένας συνταξιούχος ερευνητής που παρακολουθούσε την ζωή του για λογαριασμό του FUNAI, είπε ότι ο ίδιος και άλλοι αξιωματούχοι της οργάνωσης άφηναν έξυπνα τοποθετημένα «δώρα» – πακέτα με εργαλεία, σπόρους και τρόφιμα- αλλά πάντα ο ιθαγενής τα απέρριπτε όλα.
Μελετητές θεωρούν ότι κάποια στιγμή στη δεκαετία του 1980,
παράνομοι κτηνοτρόφοι προσέφεραν δήθεν δώρα με πακέτα ζάχαρης αλλά στην
πραγματικότητα δηλητηρίασαν όλη τη φυλή του με ποντικοφάρμακο που σκότωσε τους
περισσότερους.
Πριν από το βίντεο υπήρχε μόνο μια φωτογραφία του, που είχε
τραβήξει ένα σκηνοθέτης ντοκιμαντέρ την δεκαετία του 1990. Σε αυτή φαινόταν
μερικώς το πρόσωπό του άνδρα να ξεπροβάλλει μέσα από την πυκνή βλάστηση της
ζούγκλας.
«Έχει περάσει μια τόσο βίαιη εμπειρία που βλέπει τον κόσμο
σαν ένα πολύ επικίνδυνο μέρος», ανέφερε το 2018 η Φιόνα Γουάτσον, η οποία έχει
επισκεφτεί τα μέρη που ο άντρας ζούσε και έχει δει τις καλύβες του.
«Από μια άποψη δεν θέλουμε να ξέρουμε τίποτα γι’ αυτόν», συμπλήρωσε τότε τονίζοντας ότι η ζωή του θα μπορούσε να τεθεί σε κίνδυνο όχι μόνο από τους τυχοδιώκτες που προσπαθούσαν να τον σκοτώσουν αλλά και από τις ασθένειες που θα μπορούσαν να του μεταδώσουν οι άλλοι άνθρωποι. «Ωστόσο, είναι ένα σύμβολο αυτών που χάνουμε: της τεράστιας διαφορετικότητας των ανθρώπων», είχε δηλώσει η Γουάτσον.
«Έχοντας υποστεί φρικτές σφαγές και εισβολές στη γη του, η
απόρριψη της επαφής με τους ξένους ήταν η καλύτερη επιλογή για την επιβίωσή
του», δήλωσε τώρα η Σάρα Σένκερ, υπεύθυνη εκστρατείας της Survival
International, του παγκόσμιου κινήματος για τις αυτόχθονες φυλές. «Ήταν ο
τελευταίος της φυλής του και έτσι πρόκειται για μία ακόμη φυλή που εξαλείφθηκε
-δεν εξαφανίστηκε- ήταν μία πολύ πιο ενεργή διαδικασία γενοκτονίας από μία
εξαφάνιση».
Το τελευταίο ανάχωμα
Η παρουσία του ιθαγενή σε εκείνο το μέρος ήταν ζωτικής
σημασίας ακόμα και αν δεν είχε καμία επαφή με τον υπόλοιπο κόσμο. Σύμφωνα με το
σύνταγμα της Βραζιλίας, οι ιθαγενείς έχουν δικαίωμα στην πατρογονική τους γη τους
και κανείς δεν μπορεί να τους την κατάσχει για να χτίσει ή να καλλιεργήσει. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα,
πολλοί ιθαγενείς δολοφονούνται από αδίστακτους αγρότες και επιχειρηματίες που
θέλουν ακόμα περισσότερη γη για τους ίδιους όπως άλλωστε είχε συμβεί και με τους υπόλοιπους
της φυλής του «Ανθρώπου της Τρύπας».
Γι’ αυτό το λόγο η FUNAI είχε θέσει υπό παρακολούθηση τον
άντρα για την δική του ασφάλεια το 1996. Μάλιστα, είχαν περιφράξει μια περιοχή
όπου ο άνθρωπος θα μπορούσε να ζει ανεμπόδιστα και το 1997 δημιουργήθηκε
επίσημα το καταφύγιο Tanaru για χάρη του.
Μετά το βίντεο που τραβήχτηκε το 2011 οι άνθρωποι της FUNAI δεν
κατάφεραν να τον εντοπίσουν ξανά αλλά έβρισκαν κατά διαστήματα τις καλύβες του
που τις έφτιαχνε πάντα από άχυρο, τις τρύπες που έσκαβε και άλλα ίχνη που
δήλωναν την παρουσία του.
Πλέον είναι άγνωστο τι θα συμβεί στην περιοχή του μετά τον
θάνατό του. Ο ντος Σάντος ανέφερε ότι ο άντρας θα πρέπει να ταφεί στο μέρος
όπου ζούσε και να δημιουργηθεί ένα μνημείο από την πολιτεία γι’ αυτόν. Έτσι, η
περιοχή αυτόματα θα προστατευόταν από αυτούς που ήθελαν να κλέψουν τα εδάφη.
Η OPI ζήτησε να διατηρηθεί το καταφύγιο στη σημερινή του κατάσταση και ζήτησε από τους αξιωματούχους να πραγματοποιήσουν αρχαιολογικές και ανθρωπολογικές μελέτες που θα μπορούσαν να ρίξουν φως στο παρελθόν και τον τρόπο ζωής του ανθρώπου.
Ωστόσο, είναι άγνωστο αν κάτι τέτοιο θα συμβεί ειδικά από τη
στιγμή που στην ηγεσία της Βραζιλίας βρίσκεται ο Ζαΐχ Μπολσονάρου. Ο ακροδεξιός
πρόεδρος με την πολιτική που εφαρμόζει
υπό το πρόσχημα της οικονομικής ανάπτυξης κάνει ακόμα πιο εύκολο σε όποιον επιθυμεί
να καταπατήσει εδάφη του Αμαζονίου με ανεξέλεγκτο τρόπο θέτοντας σε κίνδυνο όχι
μόνο τις φυλές που ζουν εκεί αλλά και αυτόν τον «πνεύμονα» ολόκληρου του
πλανήτη.
Από το 2018 που ανέλαβε την εξουσία ο Μπολσονάρου έχουν αυξηθεί κατακόρυφα οι φυλές
των οποίων η γη απειλείται. Οι εισβολές που καταγράφηκαν σε γη ιθαγενών
αυξήθηκαν από 109 το 2018 σε 305 πέρυσι, σύμφωνα με την ομάδα δικαιωμάτων Cimi.
Ο Μπολσονάρου έχει καταστήσει εδώ και καιρό σαφή την
περιφρόνησή του για τους αυτόχθονες πληθυσμούς, λέγοντας χαρακτηριστικά ότι η
Βραζιλία έκανε λάθος που δεν αποδεκάτισε τους ιθαγενείς όπως έκανε το ιππικό
των ΗΠΑ. Πριν αναλάβει την προεδρία, ορκίστηκε να μην δώσει στους ιθαγενείς
ούτε ένα τετραγωνικό εκατοστό γης.
Συνολικά στην Βραζιλία υπάρχουν περίπου 240 με 300 φυλές ιθαγενών ωστόσο
πολλές εξ αυτών απειλούνται με αφανισμό καθώς παράνομοι ανθρακωρύχοι, υλοτόμοι
και αγρότες εισβάλλουν στην επικράτειά τους, όπως προειδοποιεί το Survival
International.