Πολυτέλεια, ακολασία κι αρχιτεκτονική. Η ζωή του Ξέρξη μετά τη συντριβή στην Ελλάδα

Η ελληνική εκστρατεία άλλαξε το πώς έβλεπε ο Πέρσης βασιλιάς τον κόσμο αλλά… έσβησε το πόνο του με γυναίκες, τεράστια έργα και πολυτέλεια

Τον Σεπτέμβριο του 480 π.Χ. ο 38χρονος τότε Ξέρξης Α΄ παρακολούθησε, από ειδικά διαμορφωμένο θρόνο στο σημερινό Πέραμα, τη συντριβή του στόλου του στη Ναυμαχία της Σαλαμίνας. Σοκαρισμένος και ταπεινωμένος ο Πέρσης βασιλιάς συμμετείχε σε πολεμικό συμβούλιο όπου ο στρατηγός του Μαρδόνιος τον έπεισε ότι ήταν η δειλία των συμμάχων τους που οδήγησε στην ήττα.

Του πρότεινε να μείνει αυτός στην Ελλάδα και, με στράτευμα που θα επιλέξει ο ίδιος, να εξασφαλίσει την επιτυχημένη ολοκλήρωση της εκστρατείας.

Η πρόταση του Μαρδόνιου ήταν μια διέξοδος για τον Ξέρξη ο οποίος φοβόταν ότι οι Έλληνες θα κατέστρεφαν τις γέφυρες του Ελλήσποντου και θα τον εγκλώβιζαν στον ελλαδικό χώρο. Κάποιες πηγές αναφέρουν ότι ρόλο στην απόφαση του Ξέρξη να επιστρέφει έπαιξε και το γεγονός ότι πληροφορήθηκε για την εξέγερση στη Βαβυλωνα την οποία υποκινούσαν οι ιερείς του θεού Μαρδούκ.

Με το μεγαλύτερο μέρος του στρατού ο Πέρσης βασιλιάς πήρε τον δρόμο της επιστροφής με πρώτο σταθμό τη Θεσσαλία. Στη συνέχεια, μέσω της Θράκης, πέρασε στη Μικρά Ασία και ταξίδεψε προς τη Βαβυλώνα. Εκεί κατέπνιξε την επανάσταση κι τελικά γύρισε στο βασίλειο του.

Έπινε κι έχτιζε για να ξεχάσει

Ο Ξέρξης είχε πλέον επιστρέψει όταν στην Περσία όταν έφτασαν τα νέα των ηττών στις μάχη των Πλαταιών και της Μυκάλης που οριστικοποίησαν τη συντριβή της εκστρατείας στην Ελλάδα. Ιστορικές αναφορές υποστηρίζουν ότι αρχικά ο Ξέρξης συνταράχθηκε αλλά σύντομα συνέχισε τη βασιλεία του έχοντας αφήσει πίσω τα γεγονότα στο ελλαδικό χώρο αλλά και τα σχέδια για επιθετικές-επεκτατικές εκστρατείες

Ο Ξέρξης αποσύρθηκε από τις καθημερινές υποθέσεις του κράτους και παραδόθηκε σε ένα καθεστώς πολυτέλειας, εσωτερικών εορτασμών, ερωτικών σχέσεων και διασκέδασης.

Επιχειρώντας να ανακτήσει το κλονισμένο του κύρος στράφηκε στην ολοκλήρωση μεγάλων έργων που είχε ξεκινήσει ο πατέρας του, Δαρείος Α’ στα Σούσα και την Περσέπολη. Μεταξύ άλλων επέβλεψε το χτίσιμο της Πύλης Όλων των Εθνών και του Θαλάμου των Εκατό Στηλών κι έχτισε ένα παλάτι διπλάσιο σε μέγεθος από του πατέρα του.

Τέλος οι εκστρατείες

Η στροφή στην εσωτερική προβολή ισχύος σε βάρος της εξωτερικής πολιτικής δεν ήταν πρωτοφανής. Στην περίπτωση του Ξέρξη ήταν εξαιρετικά έντονη και πιθανότητα καταδεικνύει το γεγονός ότι η έκβαση της ελληνικής εκστρατείας ουσιαστικά άλλαξε τον τρόπο που έβλεπε τον κόσμο και κυβερνούσε το βασίλειο του.  

Η νέα «κοσμοθεωρία» του Ξέρξη επέτρεψε στους ευνούχους, στους αξιωματούχους με πρόσβαση στα ιδιαίτερα δωμάτια του βασιλιά και στις ισχυρές γυναίκες της βασιλικής οικογένειας να αποκτήσουν εξουσία δυσανάλογη σε σχέση με το αξίωμά τους.

Η πιο ισχυρή μορφή ανάμεσά τους ήταν η Ατόσσα, μητέρα του Ξέρξη, κόρη του Κύρου του Μεγάλου και χήρα του Δαρείου. Οι πηγές την εμφανίζουν ως διαχρονικό κέντρο επιρροής πάνω στον γιο της, και κατά κάποιο τρόπο η παρουσία της στο παλάτι λειτουργούσε ως σταθεροποιητικός παράγοντας. Ωστόσο, όσο περνούσαν τα χρόνια, οι εντάσεις για τη διαδοχή αυξάνονταν. Η σύγκρουση ανάμεσα στον πρωτότοκο γιο του Ξέρξη, τον Δαρείο, και τους μικρότερους αδελφούς του (ιδίως τον Αρταξέρξη) έγινε το κυρίαρχο πολιτικό πρόβλημα της εποχής.

Η δολοφονία ενός… θεού

Το πρόσωπο που ενεπλάκη βαθιά σε αυτές τις εντάσεις ήταν ο Αρτάβανος, αρχηγός της βασιλικής φρουράς ο οποίος απέκτησε υπερβολική επιρροή και τεράστιες φιλοδοξίες. Τον Αύγουστο του 465 π.Χ. ο Αρτάβανος δολοφόνησε τον Ξέρξη στα ιδιαίτερα δωμάτια του παλατιού. Σύμφωνα με μια εκδοχή ήταν ο ίδιος ο Αρτάβανος που  σκότωσε με ξίφος τον βασιλιά, σύμφωνα με μια δεύτερη το έκανε ο ευνούχος Ασπαμίρτης, μετά από εντολή του Αρτάβανου. Ο Ξέρξης Α’ ήταν 54 ετών.