To σαμποτάζ των Γερμανών που διέλυσε τον πυρσό του Αγάλματος της Ελευθερίας και… έβαλε στον Πόλεμο τις ΗΠΑ

Γερμανοί πράκτορες προκάλεσαν μια από τις μεγαλύτερες τεχνητές-μη πυρηνικές εκρήξεις στην ιστορία. Το σαμποτάζ έπληξε ακόμα και το Άγαλμα της Ελευθερίας και έκανε την αμερικάνικη κοινή γνώμη να ζητά το τέλος της ουδετερότητας.

Στα μέσα της δεκαετίας του 1910 ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος μαινόταν. Οι ΗΠΑ δεν είχαν μπει στη σύρραξη επιλέγοντας στάση ουδετερότητας. Τελικά το σαμποτάζ στο Μπλακ Τομ λειτούργησε καταλυτικά, όπως έγινε πολλά χρόνια αργότερα με την επίθεση στο Περλ Χάρμπορ, για να μπουν οι Αμερικάνοι στο πόλεμο. Μια από τις μεγαλύτερες τεχνητές-μη πυρηνικές εκρήξεις στην ιστορία της ανθρωπότητας άλλαξε τα δεδομένα. Η ισχύς ήταν τόσο μεγάλη που δεν έμεινε αλώβητο ούτε το Άγαλμα της Ελευθερίας.

Το σαμποτάζ

Αν και ουδέτερες, οι ΗΠΑ είχαν σπεύσει να εκμεταλλευτούν οικονομικά τον Πόλεμο εφοδιάζοντας με υλικό τις αντιμαχόμενες πλευρές. Ο αποκλεισμός όμως που είχαν επιβάλει οι συμμαχικές δυνάμεις τις είχε κάνει μοναδικό αποδέκτη των αμερικανικών όπλων και εκρηκτικών. Οι Γερμανοί λοιπόν αποφάσισαν να χτυπήσουν αυτή την αλυσίδα εφοδιασμού.

Το νησί Μπλακ Τομ είναι ένας επιχωματωμένος βράχος κοντά στο νησί της Ελευθερίας όπου βρίσκεται και το ομώνυμο άγαλμα και λειτουργούσε ως αποθηκευτικός χώρος του πολεμικού υλικού που έστελναν οι ΗΠΑ στην Ευρώπη.

Την 30στή Ιουλίου 1916 στο νησί βρίσκονται περίπου 910 τόνοι όπλων και εκρηκτικών, μεταξύ τους και 45 τόνοι ΤΝΤ. Είχαν τοποθετηθεί σε βαγόνια και φορτηγίδες οι οποίες ήταν δεμένες στο «ντόκο» του νησιού. Θα μεταφέρονταν στη Ρωσία.

Λίγο μετά τα μεσάνυχτα οι φύλακες παρατήρησαν μικρές φλόγες. Κάποιοι έφυγαν τρομαγμένοι, λίγοι έμειναν προσπαθώντας να τις σβήσουν. Στις 02:08 π.μ. σημειώθηκε η πρώτη και μεγαλύτερη έκρηξη, ενώ ακολούθησε μια δεύτερη στις 02:40 π.μ. Το ωστικό κύμα που δημιουργήθηκε ήταν πανίσχυρο. Κομμάτια εκτοξεύθηκαν και χτύπησαν τον πυρσό που κρατά το Άγαλμα της Ελευθερίας καταστρέφοντας τον. Ζημιές έγιναν και στο σώμα του αγάλματος.

Άλλα προσγειώθηκαν στο ρολόι του κτιρίου της εφημερίδας Jersey Journal το οποίο σταμάτησε στις 02:12 π.μ. Η έκρηξη προκάλεσε σεισμό περίπου 5,5 βαθμών της κλίμακας ρίχτερ και έγινε αισθητή ως την πόλη της Φιλαδέλφεια. Μπαλκόνια και πινακίδες έπεσαν, κτίρια ράγισαν ενώ έσπασαν τζάμια σε απόσταση έως και 40 χιλιόμετρα.

Η ζημιά εκτιμήθηκε στα 20 εκατ. δολάρια (περίπου 538 εκατ. με τα σημερινά δεδομένα). Το νησί ουσιαστικά διαλύθηκε και δημιουργήθηκε ένας κρατήρας βάθους 50 μέτρων και μήκους 110.

Τέσσερις άνθρωποι που είχαν μείνει το Μπλακ Τομ σκοτώθηκαν και εκκενώθηκε το νησί Έλις στο οποίο βρίσκονταν πρόσφυγες που περίμεναν να μπουν στις ΗΠΑ.

Η έρευνα και η μεταστροφή της κοινής γνώμης

Αρχικά η έκρηξη θεωρήθηκε δυστύχημα αλλά η σύλληψη του Σλοβάκου μετανάστη, Μίκαελ Κριστόφ αποκάλυψε την αλήθεια. Η έκρηξη ήταν αποτέλεσμα οργανωμένου σαμποτάζ από τη Γερμανία. Πράκτορες της αυτοκρατορίας, υπό την καθοδήγηση του πρέσβη τους στις ΗΠΑ, οργάνωσαν την επίθεση και πλήρωσαν τον Κριστόφ να τοποθετήσει στο Μπλακ Τομ εμπρηστικούς μηχανισμούς. Οι βασικοί ύποπτοι ήταν οι Γερμανοί πράκτορες Κουρτ Γιάνκε και Λότερ Βίτσκε αλλά κανείς δεν καταδικάστηκε (ούτε καν ο Κριστόφ) γιατί δεν υπήρχαν στοιχεία.

Το σαμποτάζ στο Μπλακ Τομ άλλαξε την κυριαρχούσα τάση στην κοινή γνώμη των ΗΠΑ. Πλέον η πλειονότητα ζητούσε η χώρα να μπει στον πόλεμο και δημιουργήθηκε ένα κύμα απέχθειας για τους Γερμανούς. Τελικά οι ΗΠΑ θα συμμετείχαν στον Α’ Παγκόσμιο με ψήφισμα της Γερουσίας στις 4 Απριλίου 1917.

Η Ρωσία ζήτησε να της παραδοθούν τα όπλα που καταστράφηκαν και μετά το τέλος του Πολέμου οι ΗΠΑ απαίτησαν αποζημίωση από τους Γερμανούς. Η ναζιστική Γερμανία αρνήθηκε να πληρώσει αλλά μετά την ήττα στον Β’ Παγκόσμιο υπήρξε συμφωνία για 95 εκατ. Η πληρωμή τους έγινε το 1979.

Το Άγαλμα της Ελευθερίας έκλεισε για το κοινό μέχρι να ολοκληρωθεί η διόρθωση των προβλημάτων που προκάλεσε η έκρηξη. Ο πυρσός από γυαλί και χαλκό αποκαταστάθηκε και τελικά άλλαξε το 1986 με έναν νέο επίχρυσο. Ο παλιός πυρσός βρίσκεται στο μουσείο του Αγάλματος που βρίσκεται στο νησί. Μέχρι σήμερα η πρόσβαση στον μπαλκόνι του πυρσού δεν επιτρέπεται στους τουρίστες.