Στις 30 Οκτωβρίου 1961 η Σοβιετική Ένωση δοκίμασε το ισχυρότερο πυρηνικό όπλο που έχει κατασκευαστεί ποτέ. Τα αποτελέσματα προκαλούν σοκ και δέος
Στα μέσα του 1950 η ανωτερότητα των ΗΠΑ, σε σχέση με τη Σοβιετική Ένωση, στο πυρηνικό οπλοστάσιο ήταν αδιαμφισβήτητη. Οι Σοβιετικοί είχαν αναπτύξει πυρηνικά όπλα αλλά ουσιαστικά δεν είχαν τη δυνατότητα να πλήξουν τις ΗΠΑ σε περίπτωση πολεμικής σύρραξης. Έψαχναν λοιπόν μια κίνηση εντυπωσιασμού που θα «τρόμαζε» τον μεγάλο αντίπαλο και θα κέρδιζε τις εντυπώσεις. Έτσι γεννήθηκε το σχέδιο «προϊόν 602». Η κατασκευή και η δοκιμή του ισχυρότερου πυρηνικού όπλου στην ιστορία.
Το 1956
ξεκίνησε ο σχεδιασμός της θερμοπυρηνικής βόμβας που είχε κωδικό «AN602», ονομάστηκε «Ιβάν» και τελικά έμεινε
γνωστή ως «Tsar Bomba». Στο πρώτο στάδιο (1956-58) σχεδιάστηκε η βόμβα με μετατροπές
πάνω σε ένα προηγούμενο πρότζεκτ. Ακολούθησε η κατασκευή και η δοκιμή.
Το αρχικό
πλάνο ήταν η θερμοπυρηνική βόμβα να έχει ισχύ 100 μεγατόνων αλλά δεν
υλοποιήθηκε. Tελικά η Tsar Bomba είχε ισχύ 50 μεγατόνων που είναι 1.570 φορές μεγαλύτερη από
τη συνδυασμένη ενέργεια των βομβών που έπεσαν σε Χιροσίμα και Ναγκασάκι, δέκα
φορές η συνδυασμένη ενέργεια όλων των συμβατικών που χρησιμοποιήθηκαν στον Β’
Παγκόσμιο και το ¼ της ενέργειας που εκλύθηκε από το Κρακατόα το 1883 που
είναι η μεγαλύτερη καταγεγραμένη έκρηξη στην ιστορία του πλανήτη.
Η Tsar Bomba είχε βάση της το υδρογόνο και λειτουργούσε
σε τρία στάδια. Στην κατασκευή χρησιμοποιήθηκαν λιγότερο ραδιενεργά υλικά για να
μειωθεί η μόλυνση.
Για να
πραγματοποιηθεί η δοκιμή τροποποιήθηκε ένα βομβαρδιστικό Tu-95V ώστε να μπορεί να μεταφέρει το
γιγάντιο όπλο. Η Tsar Bomba είχε μήκος 8 μέτρων, διάμετρο 2,1 μέτρων και βάρος 27 τόνων. Το
1959 έγιναν με επιτυχίας δοκιμαστικές πτήσεις και ρίψεις αντιγράφων της βόμβας.
Όλα ήταν έτοιμα για να πραγματοποιηθεί η πραγματική δοκιμή αλλά αναβλήθηκε με
απόφαση του Χρουτσόφ λόγω της προσπάθειας προσέγγισης που γινόταν με τις ΗΠΑ.
Το 1961 όμως
ο Ψυχρός Πόλεμος εντάθηκε και δόθηκε η εντολή να ενεργοποιηθεί το σχέδιο. Στις 8
Σεπτεμβρίου 1961 οι New York Times αποκάλυψαν την ύπαρξη της βόμβας και στις 17 Οκτωβρίου ο
Χρουτσόφ ανακοίνωσε επίσημα ότι θα γίνει δοκιμή.
Η δοκιμή
Στις 30 Οτωβρίου
1961 το Tu-95V απογειώθηκε,
από το αεροδρόμιο Ολένια. Μετέφερε τη βόμβα και προορισμός του ήταν το Σημείο
Δοκιμών Νο6 στη Νοβάγια Ζεμλία. Κυβερνήτης ήταν ο Αντρέι Γεγκόροβιτς
Ντουρνότσεφ και το πλήρωμα αποτελούταν συνολικά από εννέα άτομα. Κοντά στο αεροπλάνο με την βόμβα
πετούσε ένα Tupolev Tu-16 το οποίο κατέγραφε τα πάντα.
Στην βόμβα είχε τοποθετηθεί ένα τεράστιο αλεξίπτωτο για να καθυστερήσει την πτώση της και να δώσει χρόνο στο αεροπλάνο να απομακρυνθεί πριν την πυροδότηση. Οι πιθανότητες να επιζήσει το πλήρωμα υπολογίζονταν στο 50% (!).
Δύο ώρες μετά την απογείωση του ο Tu-95V απελευθέρωσε την Tsar Bomba από ύψος 10.500 μέτρων. Στις 11:33 π.μ. το ισχυρότερο πυρηνικό όπλο που έχει κατασκευαστεί ποτέ πυροδοτήθηκε. Βρισκόταν σε ύψος 4.200 μέτρων πάνω από την παραλία Μιτιουσίκα του νησιού Σεβέρνι.
Τα δύο
αεροσκάφη (το Tu-95V και το συνοδευτικό του) είχαν απομακρυνθεί 115 και 205χλμ αντίστοιχα
αλλά συγκλονίστηκαν από την έκρηξη. Από το ωστικό κύμα το βομβαρδιστικό έχασε
ένα χιλιόμετρο ύψος αλλά ο πιλότος του κατάφερε να το ελέγξει και να το προσγειώσει.
Από την
έκρηξη προκλήθηκε μια μπάλα φωτιάς διαμέτρου 8 χιλιομέτρων και ύψους 10.5. Ήταν
ορατή σε απόσταση 1.000 χλμ. Το «μανιτάρι» που δημιουργήθηκε μετά την έκρηξη έφτασε
τα 67χλμ ύψος κάτι που σημαίνει ότι ο καπνός ξεπέρασε τη στρατόσφαιρα και μπήκε
στη μεσόσφαιρα.
Ένας από τους
καμεραμάν που βρίσκονταν στα αεροπλάνα και κατέγραψε την έκρηξη θα πει: «Τα σύννεφα
κάτω από το αεροσκάφος φώτισαν, σε μεγάλη απόσταση, από μια ισχυρή λάμψη. Μια
θάλασσα φωτός απλώθηκε και ακόμα και τα σύννεφα άρχισαν να λάμπουν και να
γίνονται διάφανα. Από κάτω μας μια τεράστια λαμπερή πορτοκαλί μπάλα εμφανίστηκε.
Έμοιαζε με τον Δία. Σιγά και σιωπηλά ανέβαινε προς τα πάνω. Ξεπέρασε τα σύννεφα
και συνέχισε να μεγαλώνει. Έμοιαζε ότι θα καταπιεί ολόκληρη τη Γη. Το θέαμα
ήταν φανταστικό, απίστευτο, υπερφυσικό».
Η λάμψη από την έκρηξη έγινε ορατή σε απόσταση 1.000 χλμ. Την είδαν άνθρωποι στη Νορβηγία, τη Γροιλανδία και την Αλάσκα. Το κύμα από την έκρηξη έκανε τρεις φορές τον γύρο του πλανήτη. Ολοκλήρωσε την πρώτη περιστροφή σε 36 ώρες και 27 λεπτά. Παρότι ενεργοποιήθηκε σε μεγάλος ύψος η Tsar Bomba προκάλεσε στο σημείο σεισμική δόνηση πέντε βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ.
Μετεωρολογικός
σταθμός στη Νέα Ζηλανδία εντόπισε την αλλαγή στην ατμοσφαιρική πίεση που
προκάλεσε η έκρηξη. Αναφέρθηκε ότι έσπασαν τζάμια σε σπίτια που βρίσκονται 780χλμ
μακριά. Λόγω του τρόπου κατασκευής της βόμβας η ραδιενέργια που εκλύθηκε δεν ήταν
υψηλή. Οι Σοβιετικοί υποστήριξαν ότι οι μετρήσεις που έγιναν στην περιοχή, δύο
ώρες μετά την έκρηξη, έδειξαν επίπεδα που δεν δημιουργούσαν κίνδυνο. Για αυτό η Tsar Bomba χαρακτηρίστηκε ένα από τα «καθαρότερα»
πυρηνικά όπλα που έχουν δοκιμαστεί ποτέ.
Τα αποτελέσματα σόκαραν τους πάντες
Η δοκιμή
σόκαρε την παγκόσμια κοινότητα αλλά ακόμα και την ίδια τη Σοβιετική Ένωση.
Ουσιαστικά μπήκε ένα τέλος στην προσπάθεια να κατασκευάζονται όλο και πιο
ισχυρά πυρηνικά όπλα. Η επιστημονική κοινότητα τόνισε ότι η Tsar Bomba απέδειξε ότι δεν υπάρχει όριο στην
ισχύ που μπορεί να έχει μια θερμοπυρηνική βόμβα και στην καταστροφή που μπορεί
να προκαλέσει. Προσομοίωση έδειξε ότι αν η βόμβα έπεφτε στο Παρίσι θα το εξαφάνιζε
και θα κατέστρεφε δέκα ακόμα πόλεις που βρίσκονται γύρω από τη γαλλική πρωτεύουσα.
Η Tsar Bomba παραμένει το ισχυρότερο όπλο που
κατασκευάστηκε και δοκιμάστηκε στην ιστορία. Η έκρηξη κατά τη δοκιμή ήταν η
ισχυρότερη που έχει προκληθεί ποτέ από τον άνθρωπο. Για να κατανοήσουμε το μέγεθος
της ισχύς αρκεί να αναφέρουμε ότι η ισχυρότερη βόμβα που έφτιαξαν ποτέ οι ΗΠΑ,
η «B41» έφτανε τους 25
μεγατόνους και η ισχυρότερη αμερικανική δοκιμή, αυτή της Castle Bravo, μετρήθηκε στους 15 μεγατόνους και
αυτό λόγω λάθους (υπολογιζόταν ότι θα είναι μικρότερη). Οι Σοβιετικοί δεν
κατασκεύασαν ποτέ άλλη Tsar Bomba.
Τον Αύγουστο
του 2020 δόθηκε επισήμως στη δημοσιότητα βίντεο από τη δοκιμή της βόμβας. Οι
εικόνες είναι συγκλονιστικές: