Η εξομολόγηση, η απομόνωση, οι ψηφοφορίες και ο λευκός καπνός
Ο θάνατος του Πάπα Φραγκίσκου οδηγεί την Καθολική Εκκλησία στη διαδικασία εκλογής νέου επικεφαλής. Πρόκειται για μια εκλογική διαδικασία η οποία ακολουθεί κατά γράμμα τις οδηγίες που δίνονται στο Αποστολικό Σύνταγμα «Universi Dominici Gregis».
Συγκεκριμένα μετά τον θάνατο του κάθε Ποντίφικα ακολουθεί η περίοδος «sede vacante» (κενή έδρα), η οποία δεν μπορεί να διαρκέσει παραπάνω από 20 μέρες. Από τη στιγμή της χηρείας της Αποστολικής Έδρας μέχρι την έναρξη του Κονκλαβίου δεν μπορούν να περάσουν λιγότερες από 15 πλήρεις ημέρες και σε κάθε περίπτωση όχι περισσότερες από 20. Αυτό σημαίνει ότι το Κονκλάβιο δεν μπορεί να αρχίσει νωρίτερα από την 16η ημέρα του Interregnum (της μεσοβασιλείας, της περιόδου δηλαδή του κενού ανάμεσα στον αποθανόντα Πάπα και στον νέο), ούτε να αρχίσει αργότερα από την 21η ημέρα.
Ο Πρύτανης του «Κολεγίου των Καρδιναλίων», καλεί τους Καρδινάλιους, όλου
του καθολικού κόσμου, προκειμένου να ξεκινήσει η διαδικασία εκλογής.
Ο Πάπας εκλέγεται από το «Κολέγιο των Καρδιναλίων» σε μυστική ψηφοφορία που
γίνεται κεκλεισμένων των θυρών. Από εκεί προέρχεται η λέξη «Κονκλάβιο» (cum
clave στα λατινικά που σημαίνει με κλειδί). Αριθμητικά, οι Καρδινάλιοι, οι
οποίοι συμμετέχουν στην εκλογή του Πάπα, δεν θα πρέπει να ξεπερνάνε τους 120.
Μολονότι, το δικαίωμα του εκλέγεσθαι, το έχουν όσοι είναι Χριστιανοί, στην
πράξη, ο Πάπας προέρχεται από την τάξη
των Καρδιναλίων. Τελευταία φορά που εκλέχθηκε κάποιος για τον παπικό θρόνο,
χωρίς να ανήκει στην παραπάνω τάξη, ήταν το 1378 και αφορούσε τον Ουρβανό ΣΤ’.
Ένα ακόμα κριτήριο, το οποίο εισήχθη το 1975, από τον Πάπα Παύλο ΣΤ’, ήταν πως
κανένας Καρδινάλιος άνω των 80 χρόνων,
δεν μπορεί να θέσει υποψηφιότητα για την Αγία Έδρα. Ο Πρώτος Καρδινάλιος είναι
και ο Πρωθυπουργός στο Βατικανό.
Το πρωί της πρώτης ημέρας του Κονκλαβίου οι καρδινάλιοι συγκεντρώνονται
στη Βασιλική του Αγίου Πέτρου για να τελέσουν την ακολουθία για την εκλογή του
Πάπα. Το απόγευμα συγκεντρώνονται στο παρεκκλήσι του Αγίου Παύλου του Αποστολικού
Παλατιού. Επικαλούμενοι τη βοήθεια του Αγίου Πνεύματος με τον ύμνο Veni Creator
Spiritu, μεταβαίνουν στην Καπέλα Σιξτίνα. Εκεί δίνουν επίσημο όρκο να τηρήσουν
τις διατάξεις του νόμου που διέπει την εκλογή, να τηρήσουν την υποχρεωτική
μυστικότητα, να μην βοηθήσουν καμία κοσμική δύναμη που μπορεί να προσπαθήσει να
επηρεάσει την εκλογή, και αν εκλεγούν να ασκήσουν πιστά το αξίωμα και να
προστατεύσουν τα πνευματικά και κοσμικά δικαιώματα της Αγίας Έδρας.
Ο κύριος των παπικών λειτουργικών τελετών δίνει την εντολή Extra omnes,
διατάσσοντας όσους δεν επιτρέπεται να παραμείνουν να εγκαταλείψουν το
παρεκκλήσι. Εκτός από τους εκλέκτορες, παραμένουν μόνο ο Δάσκαλος των παπικών
λειτουργικών τελετών και ο κληρικός που έχει επιλεγεί για να κάνει κατήχηση
στους καρδιναλίους σχετικά με τη σοβαρότητα των καθηκόντων τους. Όταν
ολοκληρωθεί η διαδικασία και οι δύο αυτοί άνδρες αναχωρούν από την Καπέλα
Σιξτίνα.
Στο Κονκλάβιο, παραβρίσκεται και το βοηθητικό
προσωπικό, το οποίο είναι διορισμένο από τον Καμεράριο. Πρόκειται για γιατρούς,
ιερομονάχους (οι οποίοι μιλούν διάφορες γλώσσες για την εξομολόγηση), εργατικό
δυναμικό κ.α. Το προσωπικό αυτό, υποβάλλεται σε αυστηρό και λεπτομερή όρκο.
Η σημασία της απομόνωσης των Καρδιναλίων είναι εξ ολοκλήρου
διαδικαστική. Πριν την εφαρμογή της, εσωτερικές διαμάχες μεταξύ των μελών,
καθυστερούσαν την εκλογή του Πάπα ακόμα και για χρόνια. Θεσπίστηκε λοιπόν μια
διαδικασία ώστε να εκλέγεται άμεσα νέος Ποντίφικα. Επιπλέον, η απομόνωση
εξασφαλίζει ότι κανένας από τους εκλέκτορες δεν θα επηρεαστεί από εξωτερικούς
παράγοντες. Επομένως, μέσα στις απαγορεύσεις του πρωτοκόλλου,
συμπεριλαμβάνονται: η αλληλογραφία, τα γράμματα, τα email, τα κινητά τηλέφωνα, το ίντερνετ και οτιδήποτε άλλο τους φέρνει σε επαφή
με τον έξω κόσμο.
Αφού οι Καρδινάλιοι απαγγείλουν τις προσευχές που προβλέπονται στο
κατάλληλο Ordo για το κονκλάβιο, ο Καρδινάλιος κοσμήτορας ρωτά αν κάποιοι
εκλέκτορες έχουν ερωτήσεις σχετικά με τους κανόνες και τις διαδικασίες. Αφού
διευκρινιστούν αυτά, εάν η πλειοψηφία των Καρδιναλίων συμφωνεί, η εκλογή μπορεί
να αρχίσει.
Πάπας εκλέγεται, όποιος
Καρδινάλιος συγκεντρώσει τα 2/3 των ψήφων. Σε περίπτωση που περάσουν 33
ψηφοφορίες, χωρίς αποτέλεσμα, εκλέγεται εκείνος με τις περισσότερες ψήφους.
Οι Καρδινάλιοι, παίρνουν το ψηφοδέλτιο, πάνω στο οποίο αναγράφεται η
φράση «Eligo in Summun Pontificem» (Εκλέγω ως ανώτατο Ποντίφικα) και γράφουν
ιδιοχείρως, το όνομα του εκλεκτού τους. Τοποθετούν την ψήφο τους στο σκεύος –
κάλπη και στη συνέχεια επιστρέφουν στη θέση τους, προκειμένου να συνεχίσει ο
επόμενος.
Αφού ψηφίσουν όλοι, τρεις «scrutineers» αναλαμβάνουν την καταμέτρηση των ψήφων. Ένας από αυτούς ανακινεί αρκετές φορές το δοχείο για να αναμειχθούν τα ψηφοδέλτια. Στη συνέχεια, ο 3ος Εξεταστής τα μετράει, τοποθετώντας τα σε ένα δεύτερο, άδειο δοχείο.
Εάν ο αριθμός των ψηφοδελτίων δεν είναι ίσος με τον αριθμό των
εκλεκτόρων, καίγονται και διεξάγεται αμέσως δεύτερη ψηφοφορία. Διαφορετικά, οι
Εξεταστές προχωρούν στην καταμέτρηση των ψήφων.
Καθισμένος σε ένα τραπέζι μπροστά από τον βωμό, ο 1ος Εξεταστής διαβάζει
σιωπηλά το όνομα σε ένα ψηφοδέλτιο, το περνά στον 2ο Εξεταστή, ο οποίος κάνει
το ίδιο, και στη συνέχεια το περνά στον 3ο Εξεταστή, ο οποίος διαβάζει δυνατά
το όνομα και στη συνέχεια το καταγράφει.
Κάθε εκλέκτορας το σημειώνει επίσης σε ένα φύλλο που παρέχεται για το σκοπό αυτό. Στη συνέχεια, το ψηφοδέλτιο τρυπιέται με βελόνα και τοποθετείται σε μια κλωστή για ασφάλεια.
Μόλις μετρήσουν τα ψηφοδέλτια, δύο είναι τα ενδεχόμενα: Eίτε έχει εκλεγεί Πάπας (2/3 των ψήφων) και
καίγονται τα ψηφοδέλτια μαζί με μια ειδική φόρμουλα προκειμένου να βγει από την
καμινάδα, ο γνωστός λευκός καπνός, είτε καίγονται μαζί με άχυρα ή κάποια άλλη
ύλη, προκειμένου να βγει ο μαύρος καπνός. Αυτός είναι και ο τρόπος με τον οποίο οι
πιστοί, που βρίσκονται συγκεντρωμένοι στην πλατεία του Αγίου Πέτρου,
ενημερώνονται σχετικά με την εκλογή ή όχι του νέου Πάπα.
Μετά την εκλογή, ο Πρύτανης του Κολεγίου απευθύνει δύο ερωτήσεις στον
νεοεκλεγέντα: με την πρώτη τον ρωτάει, αν αποδέχεται την εκλογή του. Αν λάβει
την απάντηση «Accepto» (αποδέχομαι), τότε ακολουθεί η δεύτερη «Με ποιο όνομα
θέλεις να σε προσφωνούν;». Η αλλαγή του ονόματος καθιερώθηκε τον 6ο αιώνα, όταν
ένας Καρδινάλιος με το όνομα Mercurius, δεν ήθελε να αναλάβει τα καθήκοντα του
Ποντίφικα, έχοντας παγανιστικό όνομα.
Αφού τελειώσει ο μεταξύ τους διάλογος, ο Πρύτανης βγαίνει στον εξώστη,
αναγγέλλοντας στους πιστούς, τη φράση «Habemus Papam (Έχουμε Πάπα)». Στη συνέχεια, ο νέος
Πάπας, βγαίνει και εκείνος στον εξώστη της Βασιλικής του Αγίου Πέτρου, με σκοπό
να δώσει την πρώτη ευλογία «urbi et orbi» (στην πόλη και στην οικουμένη).