Μυστηριώδη σήματα «δείχνουν» εξωγήινους στο γειτονικό μας αστέρι

Ίσως τελικά αποδειχθεί ότι οι εξωγήινοι είναι πολύ πιο κοντά μας απ'όσο υπολογίζαμε.

Ένα από τα μεγαλύτερα ερωτήματα που βασανίζουν τους αστρονόμους, αλλά και τους περισσότερους ανθρώπους είναι κατά πόσο είμαστε μόνοι μας. Αν και η λογική λέει ότι είναι μάλλον απίθανο η ζωή που υπάρχει στον πλανήτη Γη να είναι η μοναδική σε ολόκληρο το αχανές σύμπαν, οι επιστήμονες δεν έχουν καταφέρει να βρουν ως τώρα ατράνταχτα αποδεικτικά στοιχεία που να μαρτυρούν το αντίθετο.

Ορισμένες φορές ωστόσο έρχονται κάποια… μηνύματα από το υπερπέραν τα οποία δίνουν ελπίδες στους επιστήμονες ότι πράγματι υπάρχει κάτι «εκεί έξω».

Μυστηριώδη σήματα

Οι αστρονόμοι που συμμετέχουν στο Breakthrough Listen Project, μια από τις πιο εκτεταμένες έρευνες που έχουν γίνει ποτέ για την ανεύρεση εξωγήινης ζωής, ανέφεραν ότι «ερευνούν προσεκτικά» ένα μυστηριώδες ραδιοσήμα που έφτασε στη Γη από το πλησιέστερο αστέρι του ηλιακού μας συστήματος, τον Εγγύτατο Κενταύρου (Proxima Centauri).

Τα συγκεκριμένα ραδιοκύματα εντοπίστηκαν κατά τη διάρκεια παρατηρήσεων 30 ωρών από το τηλεσκόπιο Πάρκες στην Δυτική Βιρτζίνια της Αυστραλίας τον περασμένο Απρίλιο και Μάιο, σύμφωνα με τα όσα μεταδίδει ο Guardian. Οι αστρονόμοι προσπαθούν να αναλύσουν από εκείνη τη στιγμή τα κύματα και μέχρι στιγμής δεν έχουν καταφέρει να τα συνδέσουν με κάποιο ανθρώπινο κατασκεύασμα, όπως εξοπλισμό από τη Γη ή κάποιον γήινο δορυφόρο.

Οι ερευνητές του προγράμματος, το οποίο κοστίζει περίπου 100 εκατ. δολάρια, έχουν συχνά καταγράψει ραδιοκύματα, τα οποία ωστόσο είχαν τελικά συνδέσει με κάποια γήινη κατασκευή ή φυσικές πηγές.

Υπάρχει ακόμα η πιθανότητα η εξήγηση πίσω και από αυτό το τελευταίο σήμα να είναι τελικά «γήινη» και κοινότοπη , ωστόσο οι αστρονόμοι θεωρούν ότι η κατεύθυνση της χαμηλής του συχνότητας, περίπου στα 980MHz, και μια αλλαγή που πραγματοποιεί στην συχνότητά του είναι πιθανό να σχετίζεται με την κίνηση κάποιου πλανήτη. Αυτή η συχνότητα είναι σημαντική γιατί, όπως επισημαίνει η Scientific American, σε αυτή τη ζώνη ραδιοκυμάτων συνήθως δεν υπάρχουν σήματα από ανθρώπινα σκάφη και δορυφόρους. Αυτό από μόνο του κάνει ακόμα πιο δελεαστική την καταγραφή, η οποία παραμένει «ορφανής» προέλευσης.

Η Σόφια Σέιχ του Πανεπιστημίου Penn State, η οποία ηγήθηκε της ανάλυσης του σήματος για το Breakthrough Listen, εξέφρασε τον ενθουσιασμό της για αυτό: «Είναι το πιο συναρπαστικό σήμα που βρήκαμε στο πρότζεκτ Breakthrough Listen, επειδή δεν είχαμε ποτέ στο παρελθόν τόσες εκπομπές ραδιοκυμάτων», δήλωσε η Σέιχ στην Scientific American, προσθέτοντας ότι το σήμα αναφέρεται τώρα ως Breakthrough Listen Candidate 1 ή BLC1.

Η καταγραφή τους σύμφωνα με πηγή από την ομάδα των ερευνητών, η οποία δεν ήθελε να κατονομαστεί καθώς η έρευνα είναι σε εξέλιξη, αποτελεί μια από τις πιο συναρπαστικές καταγραφές ραδιοσημάτων που έχουν ανιχνευθεί από το 1977 με την εμφάνιση του διάσημου «σήματος WOW!», το οποίο είχε τότε οδηγήσει πολλούς να υποθέσουν ότι προήλθε από έναν μακρινό εξωγήινο πολιτισμό.

Το «σήμα Wow!» ήταν ένα σύντομο ραδιοκύμα στενής ζώνης που καταγράφηκε το 1977 κατά τη διάρκεια ερευνών εξωγήινης ζωής του Big Ear Radio Observatory στο Οχάιο των ΗΠΑ, γνωστό και ως Seti. Το ασυνήθιστο σήμα πήρε το όνομά του όταν ο αστρονόμος Τζέρι Έχμαν έγραψε την λέξη «Wow» (Ουάου) δίπλα από τα δεδομένα για το σήμα προκαλώντας ένα κύμα ενθουσιασμού, αν και ο ίδιος ο Έχμαν είχε επιστήσει την προσοχή για την πιθανότητα «εξαγωγής αχανών συμπερασμάτων από σχεδόν αχανή δεδομένα». Ωστόσο όπως και στην περίπτωση του σήματος Wow! έτσι και τώρα το συγκεκριμένο σήμα δεν έχει καταγραφεί ξανά από την περασμένη άνοιξη.

Το φιλόδοξο Breakthrough Listen

Το 2015 ο φυσικός και τεχνολογικός επενδυτής της Σίλικον Βάλεϊ, Γιούρι Μίλερ, χρηματοδότησε το πρόγραμμα Breakthrough Listen, το οποίο έχει ως σκοπό την μελέτη των πιο κοντινών αστεριών στη Γη με την ελπίδα να ανιχνευθούν τυχαία ή σκόπιμα σήμερα από κάποια εξωγήινη μορφή ζωής. Η διάρκειά του έχει οριστεί προς το παρόν ως το 2025.

«Η ανθρωπότητα έχει μια βαθιά ανάγκη να εξερευνά, να μαθαίνει, να γνωρίζει. Επίσης, τυχαίνει να είμαστε κοινωνικά όντα. Είναι σημαντικό για εμάς να γνωρίζουμε αν είμαστε μόνοι μας στο σκοτάδι», είχε πει τότε ο κορυφαίος φυσικός Στίβεν Χόκινγκ κατά την παρουσίαση του προγράμματος.

Η μεγάλη πρόκληση για τους αστρονόμους του Breakthrough Listen, αλλά και όσων προσπαθούν να βρουν ανεπτυγμένο εξωγήινο πολιτισμό, είναι να εντοπίσουν πιθανές «τεχνολογικές υπογραφές» ανάμεσα στους ατελείωτους ήχους ραδιοκυμάτων που προέρχονται από γήινες κατασκευές, φυσικά κοσμικά φαινόμενα και δορυφόρους που περιστρέφονται γύρω από την Γη. Η αποστολή αυτή δεν είναι εύκολη καθώς οι ήχοι από όλες αυτές τις πηγές είναι ασταμάτητοι.

Οι πιθανότητες

Τα ραδιοκύματα φαίνεται ότι έρχονται από την κατεύθυνση του Εγγύτατου Κενταύρου, ο οποίος αποτελεί έναν αστέρι ερυθρό νάνο και βρίσκεται περίπου 4,2 έτη φωτός μακριά από την Γη. Ο Εγγύτατος Κένταυρου είναι αρκετά αχνός για να μπορέσει να τον εντοπίσει κανείς με γυμνό μάτι, ωστόσο είναι ο κοντινότερος αστέρας στο Ηλιακό μας Σύστημα και γι’ αυτό εξετάζεται εξονυχιστικά από τους αστρονόμους. Γνωρίζουμε ήδη ότι έχει επιβεβαιωμένα τουλάχιστον δύο πλανήτες στη ζώνη του, έναν «γίγαντα» αερίου, τύπου Δία, και έναν βραχώδη όγκο, που ονομάζεται «Proxima b».

Ο Proxima b είναι περίπου κατά 17% μεγαλύτερος από τη Γη και ολοκληρώνει έναν κύκλο γύρω από το αστέρι του κάθε 11 ημέρες. Βρίσκεται στην λεγόμενη «κατοικήσιμη ζώνη», όπου υπάρχει η κατάλληλη θερμοκρασία για να υπάρχει νερό και να αναπτυχθεί ζωή, τουλάχιστον με τα δικά μας δεδομένα. Φυσικά, αυτό δεν σημαίνει ότι ο πλανήτης έχει όντως νερό. Παρόλο που βρίσκεται στο κατάλληλο σημείο μπορεί να είναι τελικά αρκετά εχθρικός για την ανάπτυξη ζωής. Δεδομένου ότι ο Εγγύτατος Κένταυρου είναι ένας κόκκινος νάνος, η «κατοικήσιμη ζώνη» βρίσκεται πολύ κοντά του, όσο περίπου βρίσκεται η Σελήνη στη Γη. Έτσι, ο πλανήτης είναι πιθανώς εκτεθειμένος σε έντονη ακτινοβολία, καθιστώντας με αυτόν τον τρόπο απίθανο τον σχηματισμό ζωής στην επιφάνεια του. Σύμφωνα με ένα μοντέλο υπολογισμού που ανέπτυξαν επιστήμονες της NASA το 2017, αν ο Proxima b είχε ατμόσφαιρα όπως της Γης αυτή θα μπορούσε εύκολα να διαλυθεί εξαιτίας της έντονης ακτινοβολίας και των ηλιακών εκλάμψεων που θα πυροδοτούνταν από τον ήλιο του. Οι επιστήμονες μάλιστα υπολόγισαν ότι ο πλανήτης, ο οποίος είναι περίπου τεσσάρων δισεκατομμυρίων ετών, πιθανότατα να έχασε την ατμόσφαιρά του πριν από 100 εκατ. χρόνια.

Ο πρώην διευθυντής του ερευνητικού κέντρου Ames της Nasa στην Καλιφόρνια και εκτελεστικός διευθυντής του Breakthrough Initiatives, Πιτ Γουόρτεν, ανέφερε ότι είναι σημαντικό να περιμένουμε ώστε να δούμε τα συμπεράσματα των επιστημόνων: «Η ομάδα του Breakthrough Listen εντόπισε αρκετά ασυνήθιστα σήματα και τα ερευνά προσεκτικά. Αυτά τα σήματα είναι πιθανότατα παρεμβολές που δεν μπορούμε να καταλάβουμε ακόμα πλήρως. Περισσότερη ανάλυση βρίσκεται σε εξέλιξη».

Ωστόσο και άλλοι επιστήμονες είναι ακόμα αρκετά επιφυλακτικοί: «Οι πιθανότητες που υπάρχουν εναντίον του να είναι αυτό ένα τεχνητό, σκόπιμο σήμα από τον Εγγύτατο Κενταύρου είναι πολύ μεγάλες. Ψάχνουμε για εξωγήινη ζωή για τόσο πολύ καιρό πλέον και η ιδέα ότι μπορεί να βρίσκεται μπροστά στην πόρτα μας, στο πιο κοντινό μας ηλιακό σύστημα το κάνει ακόμα πιο απίθανο», ανέφερε από την πλευρά του ο αστροβιολόγος και καθηγητής του Πανεπιστημίου του Γουεστμίνστερ, Λιούις Νταρντέλ.

«Αν υπάρχει κάποια ανεπτυγμένη μορφή ζωής εκεί πιθανότατα θα είχε εξαπλωθεί πολύ περισσότερο στον γαλαξία μας. Οι πιθανότητες οι δυο μοναδικοί πολιτισμοί σε ολόκληρο το γαλαξία να τυχαίνει να είναι γείτονες φτάνει στα άκρα τα όρια της λογικής», συμπλήρωσε.

Την ίδια στιγμή η εγγύτητα του πλανήτη στο άστρο του προκαλεί ακόμα ένα πρόβλημα. Πιθανότατα ο πλανήτης δεν περιστρέφεται γύρω από τον εαυτό του, όπως και η Σελήνη. Έτσι, στη μια του πλευρά υπάρχει πάντα μέρα, ενώ στην άλλη πάντα νύχτα. «Είναι δύσκολο να φανταστείς ότι μπορεί να έχει ένα σταθερό κλιματικό σύστημα και όλα όσα χρειάζονται από βακτήρια μέχρι έλλογες μορφές ζωής, καθώς οι τελευταίες συνήθως δεν είναι τόσο ανθεκτικές», συμπλήρωσε ο Νταρντέλ. «Αλλά θα χαιρόμουν πολύ να αποδειχθώ λάθος», τόνισε.

Αξίζει πάντως να σημειωθεί ότι η συχνότητα και η στενότητα των σημάτων προσιδιάζουν με τις κινήσεις των πλανητών. Αυτό θα σήμαινε ότι θα μπορούσε να υπάρχει ένας ακόμα πλανήτης γύρω από το αστέρι του Εγγύτατου Κενταύρου. Με αυτόν τον τρόπο θα αυξάνονταν οι δυνατότητες έρευνας για την ύπαρξη εξωγήινης ζωής.

Η αναζήτηση για εξωγήινη ζωή

Ο άνθρωπος από την πρώτη στιγμή που απέκτησε τα τεχνικά μέσα προσπαθούσε να ανακαλύψει αν είναι μόνος του σε αυτό το σύμπαν και παρά την ευρύτητα των ερευνών μέχρι σήμερα δεν έχει δοθεί μια σίγουρη απάντηση. Ωστόσο, υπήρξαν στιγμές κατά τις οποίες οι άνθρωποι ένιωσαν ότι είχαν φτάσει κοντά την ανακάλυψη εξωγήινης ζωής. Άλλες φορές οι ελπίδες αυτές διαψεύστηκαν, ενώ άλλες παραμένουν ακόμα μυστήριο...

1899

Στα τέλη του 19^ου αιώνα, ο Νικολά Τέσλα πίστεψε ότι είχε υποκλέψει ραδιοκύματα από τον πλανήτη Άρη. Ωστόσο, σήμερα ύστερα από αμέτρητες έρευνες και την αποστολή ρομπότ στον πλανήτη ξέρουμε σχεδόν με σιγουριά ότι δεν υπάρχει κάποιος ανεπτυγμένος πολιτισμός στον Άρη.

1967

Η αστροφυσικός Τζόσελιν Μπελ-Μπερνέλ μελετώντας τα δεδομένα ενός τηλεσκόπιου ραδιοκυμάτων, το οποίο είχε βοηθήσει η ίδια να κατασκευαστεί, ανακάλυψε ένα ασυνήθιστο σήμα. Ήταν αδύναμο, αλλά επαναλαμβανόταν σταθερά. Αφού απέκλεισε την πιθανότητα να προέρχεται από κάποια γήινη πηγή, η ομάδα της Μπελ-Μπερνέλ θεώρησε ότι είναι πιθανό να προέρχεται από κάποιον εξωγήινο πολιτισμό. Τού έδωσαν μάλιστα χιουμοριστικά το προσωρινό όνομα «Μικρό Πράσινο Ανθρωπάκι 1». Τελικά, ο εντοπισμός αυτού του σήματος οδήγησε σε μια άλλη σημαντική ανακάλυψη, αυτή των πάλσαρ, τους αστέρες νετρονίων οι οποίοι αποτελούν ταχύτατα περιστρεφόμενα ουράνια σώματα.

1977

Την ίδια χρονιά που βγήκε στους κινηματογράφους το Star Wars, ο αστρονόμος Τζέρι Έχμαν μελετώντας τα στοιχεία από το ραδιοτηλεσκόπιο Big Ear του Πανεπιστημίου του Οχάιο, βρήκε μερικά περίεργα στοιχεία. Το τηλεσκόπιο παρατηρούσε μια ομάδα αστεριών που ονομάζονται Chi Sagittarii όταν κατέγραψε έναν παλμό ραδιοκυμάτων 72 δευτερολέπτων. Ο Έχμαν κύκλωσε τα δεδομένα και έγραψε δίπλα «Wow!» δίνοντας στο σήμα με αυτόν τον τρόπο το όνομά του! Το συγκεκριμένο σήμα δεν καταγράφηκε ποτέ ξανά και μέχρι σήμερα παραμένει άγνωστη η πηγή του.

2003

Το πρόγραμμα Seti@home του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια στο Μπέρκλεϊ επίσης κατέγραψε ένα περίεργο σήμα με τα τηλεσκόπια Green Bank και Arecibo. Τα ραδιοκύματα συχνότητας 1420MHz, τα οποία ονομάστηκαν SHGb02+14a, παρατηρήθηκαν τρεις φορές πριν τελικά εξαφανιστούν. Το σήμα εντοπίζεται στην ήσυχη ζώνη του «water hole», ενός στενού ηλεκτρομαγνητικού πεδίου, το οποίο σύμφωνα με τους επιστήμονες είναι ένα ελκυστικό μέρος για να εκπέμψουν οι εξωγήινοι πολιτισμοί τα σήματα τους.