Ο κορυφαίος Έλληνας αστροφυσικός, Σταμάτης Κριμιζής έδωσε απαντήσεις στα μεγάλα ερωτήματα για την εξερεύνηση του Διαστήματος και τι πρέπει να περιμένουμε στο μέλλον
Υπάρχει εξωγήινη ζωή και αν ναι θα καταφέρουμε να έρθουμε σε επαφή μαζί της; Θα μπορούσαμε, κάποια στιγμή στον μέλλον, να εποικίσουμε τον Άρη; Ποιο είναι το επόμενο μεγάλο άλμα στην εξερεύνηση του διαστήματος;
Σε αυτά και άλλα ερωτήματα έδωσε απαντήσεις ο κορυφαίος Έλληνας αστροφυσικός Σταμάτης Κριμιζής.
Στα 84 του σήμερα, ο γεννημένος στο Βροντάδο της Χίου καθηγητής θεωρείται κορυφαίος στο είδος του. Συμμετείχε στις αποστολές «Voyager 1» και «Voyager 2» της NASA που συνεχίζουν να ταξιδεύουν στο γαλαξία μας και είναι επίτιμος διευθυντής του Τµήµατος Διαστηµικής στο Εργαστήριο Εφαρµοσµένης Φυσικής του Πανεπιστηµίου Johns Hopkins αλλά και μέλος της Ακαδημίας Αθηνών.
«James Webb», το μεγάλο άλμα
Σε ερώτηση για το ποιο αναμένει να είναι το επόμενο μεγάλο άλμα στην εξερεύνηση του Διαστήματος στάθηκε στο διαστημικό τηλεσκόπιο «James Webb» το οποίο έχει εκτοξευθεί ήδη και μέσα στο 2022 θα αρχίσει να στέλνει υλικό.
«Όταν μιλάμε για εξερεύνηση του Διαστήματος συνήθως εννοούμε επιτόπου επισκέψεις με διαστημόπλοια. Είμαστε όμως περιορισμένοι στο ηλιακό μας σύστημα, διότι έξω από αυτό οι αποστάσεις είναι τεράστιες- από δεκάδες μέχρι και δισεκατομμύρια χιλιόμετρα. Και εδώ στο ηλιακό σύστημα το επόμενο μεγάλο βήμα είναι ο εποικισμός της Σελήνης και οι επισκέψεις στον Άρη με ανθρώπινα πληρώματα. Το "Big Bang" είναι άλλη ιστορία. Δεν μπορούμε να ταξιδέψουμε με σκάφη, όπως έκαναν ο Κολόμβος και οι θαλασσοπόροι στην εξερεύνηση της Γης. Απλώς χρησιμοποιούμε εξειδικευμένα τηλεσκόπια, για να δούμε τι έγινε πριν εκατομμύρια και δισεκατομμύρια χρόνια, όταν η ακτινοβολία που εκπέμπουν τα διάφορα σώματα στο μακρινό σύμπαν, ταξιδεύοντας με την ταχύτητα του φωτός, φτάνει τελικά στη Γη. Το μεγάλο άλμα θα γίνει από το τηλεσκόπιο "James Webb" που εκτοξεύθηκε εφέτος, αλλά κανείς δεν γνωρίζει ακόμη τι θα αποκαλύψει. Το μόνο βέβαιο είναι ότι θα είναι αναπάντεχα φαινόμενα και θα αναγκάσουν τους επιστήμονες να "ξύνουν το κεφάλι τους" για άλλη μια φορά» τόνισε.
Διάστημα και ιδιωτική
πρωτοβουλία
Αναφερόμενος στην είσοδο του ιδιωτικού τομέα (Τζεφ Μπέζος, Ίλον Μακ, SpaceX) στην εξερεύνηση του Διαστήματος είπε: «Μπορούμε να την ονομάσουμε εμπορική εκμετάλλευση μιας νέας περιοχής, την οποία γνωρίζουμε ήδη αρκετά καλά ένεκα της εξερεύνησης από κρατικές διαστημικές υπηρεσίες. Προς το παρόν βλέπουμε την αρχή του διαστημικού τουρισμού, αλλά υποθέτω ότι το "ρυμούλκισμα" κάποιου αστεροειδούς με μεγάλη ποσότητα εκμεταλλεύσιμων ορυκτών προς τη Γη είναι ένα εγχείρημα που δεν θα αργήσει πολύ». Όσο για το αν τι θα συμβεί αν οι ιδιώτες ξεπεράσουν τα κράτη στην κατάκτηση του Διαστήματος ανέφερε: «Είναι μια πολύ καλή ερώτηση. Πιστεύω ότι οι κυβερνήσεις θα ιδρύσουν ειδικές υπηρεσίες για τον έλεγχο της ιδιωτικής πρωτοβουλίας, ακόμη και για άλλους πλανήτες. Υπάρχει ήδη διεθνής συνθήκη του OHE, που απαγορεύει τη μόλυνση της επιφάνειας δορυφόρων των πλανητών. Το 2017 η αποστολή "Cassini-Huygens "που εξερεύνησε τον Κρόνο για 13 χρόνια, καταστράφηκε εσκεμμένα, διότι υπήρχε η πιθανότητα να συγκρουσθεί με ένα από τα φεγγάρια του Κρόνου και να μολύνει την επιφάνειά του με ραδιενεργό Πλουτώνιο. Δεν νομίζω λοιπόν ότι θα έχουμε ένα εξωγήινο "Ελντοράντο", τουλάχιστον στο εγγύς μέλλον».
Ο εποικισμός του Άρη
Φυσικά αναφέρθηκε και στον Άρη και τα όνειρα για εποικισμό του στο μακρινό μέλλον: «Πιστεύω ότι ο εποικισμός του Άρη είναι όνειρο θερινής νυκτός. Είναι σχετικά εύκολο να γίνει μια αρχική εξερεύνηση του Άρη από διαστημόπλοια με ανθρώπινα πληρώματα -θα συμβεί πριν το τέλος της δεκαετίας το 2030. Ο εποικισμός όμως προϋποθέτει τη δημιουργία υποδομών παρόμοιων με αυτές της Γης, δηλαδή καλλιέργειες για τρόφιμα, έργα για εξόρυξη και χρήση νερού, και κατασκευές για επιβίωση σε ένα ιδιαίτερα σκληρό περιβάλλον. Η ατμόσφαιρα στον Άρη είναι μόλις 0,6% αυτής της Γης και συνίσταται από διοξείδιο του άνθρακα, όχι οξυγόνο. Η οικοδόμηση πρέπει να γίνει σε βάθος τουλάχιστον ενός μέτρου για προστασία από την κοσμική ακτινοβολία και αυτήν από ηλιακές εκρήξεις, που μπορεί να προκαλέσουν όχι μόνο σωματικές βλάβες, αλλά και θάνατο σε άτομα που κυκλοφορούν απροστάτευτα στην επιφάνεια. Η έλλειψη μαγνητικού πεδίου και ατμόσφαιρας, που μας προστατεύουν στη Γη, έχουν κατακλυσμικές συνέπειες για τον εποικισμό του Άρη». Όσο για το αν η ανθρωπότητα θα μπορούσε να ζει στον Άρη μέσα σε προστατευμένο περιβάλλον, τις λεγόμενες σφαίρες Ντάισον (υποθετικές κατασκευές που περικλείουν έναν αστέρα και συσσωρεύουν την ακτινοβολούμενη ενέργεια) τόνισε: «Οι "σφαίρες Ντάισον" ανήκουν στην επιστημονική φαντασία και θα παραμείνουν εκεί. Παρεμπιπτόντως, υπηρετήσαμε μαζί με τον Ντάισον στην Επιτροπή Διαστήματος της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών των ΗΠΑ επί τριετία και γίναμε πολύ καλοί φίλοι».
Για τις δυσκολίες στην προετοιμασίας μια διαστημικής αποστολής τόνισε: «Το σύνθημα στο πρόγραμμα Apollo της NASA ήταν "in God we trust-the rest of you bring data" ("στον Θεό έχουμε εμπιστοσύνη, οι υπόλοιποι φέρτε δεδομένα"). "Φέρετε τα δεδομένα" που αποδεικνύουν ότι το οποιοδήποτε σύστημα λειτουργεί σωστά. Ο μόνος τρόπος για να βεβαιωθούμε ότι το σύστημα λειτουργεί βάσει προδιαγραφών είναι να δοκιμασθεί. Επανειλημμένα και υπό όλες τις συνθήκες που θα λειτουργήσει στο Διάστημα. Βασικά οι έλεγχοι είναι πολλαπλοί. Πρώτα στο επίπεδο υποσυστήματος και μετά όταν το διαστημόπλοιο συναρμολογηθεί, δοκιμάζεται ως σύνολο, όχι μόνο στην ατμοσφαιρική πίεση, αλλά στο κενό και σε θερμοκρασίες από -40 μέχρι και +50 βαθμούς Κελσίου. Επιπλέον, πρέπει να επιβιώσει των κραδασμών της εκτόξευσης, σε δυνάμεις που συχνά είναι και 20 φορές ισχυρότερες της βαρύτητας. Η πρακτική δηλαδή είναι "τεστ, τεστ και κατόπιν ξανά τεστ"».
Εξωγήινοι και η πιθανότητα συνάντησης
Φυσικά κλήθηκε να απαντήσει στο ερώτημα για το αν υπάρχει εξωγήινη ζωή: «Δεν ασχολούμαι προσωπικά με το θέμα, αλλά φοβάμαι ότι ποτέ δεν θα μάθουμε την απάντηση σ' αυτό το ερώτημα. Οι αποστάσεις είναι τεράστιες, οι πιθανοί πολιτισμοί μάλλον δεν είναι διαχρονικοί, και η παρουσία μας στη Γη είναι σχετικά πρόσφατη, με δυνατότητα επικοινωνίας μόνο τα τελευταία περίπου 100 χρόνια- ενώ ο πλανήτης μας υπάρχει για 4,5 δισεκατομμύρια χρόνια. Οι αριθμοί είναι αμείλικτοι. Έάν κάποτε αποδειχθεί ότι υπάρχει βιολογική δραστηριότητα πέραν της Γης, ειδικά ότι δεν είμαστε μόνοι στο Σύμπαν, αυτό θα είναι ένα συνταρακτικό γεγονός για την ανθρωπότητα και τον πολιτισμό μας».
«Έχουμε δημιουργήσει
ιστορία...»
Για το γεγονός ότι όργανα που σχεδίασε βρίσκονται στον Άρη
αλλά έχουν βγει και εκτός Ηλιακού Συστήματος είπε: «Μετά την πρώτη, δεύτερη ή
τρίτη αποστολή, αρχίζει να γίνεται μια κανονικότητα, ειδικά όταν είναι κάποιος
νέος. Άρχισα να φτιάχνω όργανα ως μεταπτυχιακός φοιτητής με τον Βαν Αλεν και
μέσα σε πέντε χρόνια είχα "αγγίξει", όπως το θέσατε, τον Άρη, το
φεγγάρι (δύο φορές), την Αφροδίτη, και βέβαια την τροχιά περί τη Γη (τρεις
φορές). Μετά, στο Johns Hopkins, φτιάξαμε τα όργανα για τα "Voyagers 1
& 2", για Δία, Κρόνο, Ουρανό, και Ποσειδώνα, και βέβαια άλλες τρεις
αποστολές γύρω από τη Γη. Κατόπιν το "Messenger" στον Ερμή, και τέλος
το "New Horizons" στον Πλούτωνα και τη ζώνη Kuiper. Επί πλέον το
"NEAR" στον αστεροειδή "Έρως", όπου και το προσεδαφίσαμε το
2001. Το τελευταίο είναι το "Parker Solar Probe", όπου "αγγίξαμε"
ήδη τον Ήλιο. Αλλά να μην ξεχάσω ότι τώρα τα δύο "Voyagers"
βρίσκονται στον Γαλαξία σε απόσταση περίπου 22,5 δισεκατομμυρίων χιλιομέτρων
από τη Γη, μετά από 44 χρόνια ταξίδι, με ταχύτητα
Ο Σταμάτης Κριμιζής τόνισε πως ο Τζέιμς Βαν Άλεν, κατασκευαστής του πρώτου αμερικανικού δορυφόρου και «νονό» των ζωνών ακτινοβολίας που περιβάλλουν τη Γη (Ζώνες Βαν Αλεν), έπαιξε σημαντικό ρόλο στην καριέρα του. Τον γνώρισε όταν ήταν 21 ετών και ο Αμερικάνος φυσικός του έδωσε μια συμβουλή. «Μου είπε πρέπει να δώσεις στον εαυτό σου την ευκαιρία να σταθείς τυχερός. Όταν κάποιος/α είναι προετοιμασμένος/η, είναι σε θέση να αναγνωρίσει την ευκαιρία όταν παρουσιαστεί. Και η προετοιμασία είναι συνυφασμένη με την γνώση και τη σκληρή δουλειά. Οι απροετοίμαστοι δεν ξέρουν καν πώς να αναγνωρίσουν την ευκαιρία, κι έτσι θεωρούν πως είναι "άτυχοι" -όμως στην πραγματικότητα δεν είναι έτσι» τόνισε.
Η πρόταση του Κλίντον
να ηγηθεί της NASA
Ο Σταμάτης Κριμιζής εξήγησε γιατί απέρριψε την πρόταση που του έγινε επί Προεδρίας Κλίντον, να αναλάβει τη διοίκηση της NASA: «Ισχύει ότι μου προτάθηκε, αλλά δεν μπορώ να το αποδείξω γραπτώς. Σε τέτοιες περιπτώσεις γίνονται προφορικές βολιδοσκοπήσεις για το αν κάποιος θα δεχθεί -και αυτό έγινε επί Προεδρίας Κλίντον. Δεν δέχθηκα γιατί προτιμούσα την επιστημονική έρευνα από την ολική απασχόληση με τη διοίκηση. Πώς να συγκρίνω το κυνήγι για την έξοδο από το Ηλιακό σύστημα με τα δύο Voyager με καταθέσεις σε επιτροπές της Βουλής και της Γερουσίας για τον προϋπολογισμό της NASA, τον αριθμό του προσωπικού, τις κτηριακές ανάγκες των ερευνητικών Κέντρων στις διάφορες πολιτείες, κλπ; Ήμουν βέβαιος ότι άλλοι θα ήταν πολύ καταλληλότεροι από εμένα σ' αυτά τα θέματα».
Η Ελλάδα, η γλώσσα και
η Ακρόπολη
Τέλος αναφέρθηκε στο τι σημαίνει η Ελλάδα για εκείνον και ποια είναι η αγαπημένη του εικόνα από τη χώρα, απαντά: «Είχα την εξαίρετη τύχη να διδαχθώ την αρχαία ελληνική γλώσσα στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση και με εντυπωσίασε αφάνταστα η κομψότητα, η οικονομία, και η δομή της. Είναι εκπληκτικό ότι αυτή η γλώσσα είναι ακόμα ζωντανή, τουλάχιστον 4.000 χρόνια τώρα. Όσο για την αγαπημένη μου εικόνα, βλέπω την Ακρόπολη και προσπαθώ να συλλάβω το μεγαλείο της έμπνευσης και σκέψης, τον βαθμό της οργάνωσης αυτών των ανθρώπων, που υλοποίησαν ένα τέτοιο έργο πριν 2.500 χιλιάδες χρόνια. Φοβερά δυσκολότερο από τη σύλληψη και την κατασκευή των Voyagers!». Τονίζει πως το όραμά του είναι σήμερα «να εξελιχθεί η Ελλάδα σε μια προοδευτική, ανθρωπιστική, και τεχνολογικά προηγμένη χώρα, με εξαίρετο εκπαιδευτικό σύστημα, και αρχές την αριστεία, αξιοκρατία, αξιολόγηση και το ήθος. Να εξελιχθούμε σε μια κοινωνία της γνώσης με σύνθημα το "αιέν αριστεύειν". Τότε πιθανόν να αποδειχθούμε και άξιοι των προγόνων μας».