Μια θεωρία συνωμοσίας που βρίσκει όλο και πιο πολλούς οπαδούς όπλισε για ακόμα μια φορά το χέρι ενός 18χρονου και στέρησε τη ζωή σε δέκα ανθρώπους.
Η Ρουθ Γουίτφιλντ είχε μόλις επισκεφτεί τον σύζυγό της στο
κέντρο φροντίδας όπου διαμένει τα τελευταία οχτώ χρόνια με σοβαρά προβλήματα
υγείας. Η Ρουθ στα 86 της δεν παρέλειπε ούτε μια μέρα να επισκεφτεί τον άντρα της
με τον οποίο ήταν μαζί 68 χρόνια. Όταν
τον αποχαιρέτισε το μεσημέρι του Σαββάτου σταμάτησε σε ένα σούπερ μάρκετ για να
κάνει κάποια ψώνια πριν επιστρέψει στο σπίτι της.
Την ίδια μέρα, ο 18χρονος Πέιτον Τζέντρον ταξίδεψε 300
χιλιόμετρα μακριά από το σπίτι του και έφτασε στο Μπάφαλο των ΗΠΑ. Δεν ήταν η
πρώτη φορά που είχε κάνει αυτό το ταξίδι. Από τον Φεβρουάριο είχε βρεθεί στην
περιοχή άλλες τρεις φορές και παρακολουθούσε με μεγάλη προσοχή το σούπερ μάρκετ
στο οποίο θα σταματούσε η Ρουθ. Ο Τζέντρον, όταν δεν διάβαζε με μανία τις διάφορες
θεωρίες συνωμοσίας και λευκής υπεροχής στο διαδίκτυο, αναζητούσε με βάση τους ταχυδρομικούς
κωδικούς την περιοχή στην οποία κατοικούσαν περισσότεροι Αφροαμερικάνοι. Είχε
καταλήξει ότι στον ΤΚ 14208 του Μπάφαλο ο πληθυσμός ήταν κυρίως μαύρος. Εκεί ακριβώς
βρισκόταν το σούπερ μάρκετ και σε αυτό θα σχεδίαζε την επίθεσή του. Κάθε φορά
το επισκεπτόταν σε διαφορετική ώρα (ακριβώς στις 12.00, στις 14.00 και στις 16.00).
Ακολουθούσε τις πληροφορίες που έδινε η Google σχετικά με το ποιες ώρες της ημέρας
είχε περισσότερη κίνηση το συγκεκριμένο σούπερ μάρκετ και προσπαθούσε να
επιβεβαιώσει τις πληροφορίες.
Τελικά στις 14.30 το μεσημέρι της 14ης Μαΐου, ο Τζέντρον
εισέβαλε στο κατάστημα. Σκοπός του ήταν εξοντώσει όσους περισσότερους
Αφροαμερικάνους μπορούσε απλώς και μόνο επειδή το δέρμα τους ήταν μαύρο. Ήταν ντυμένος
με πλήρη στρατιωτική εξάρτυση και αλεξίσφαιρο γιλέκο και οπλισμένος σαν
αστακός. Ο 55χρονος Άαρον Σάλτερ, ένας συνταξιούχος αστυνομικός που πλέον
δούλευε ως σεκιούριτι στο κατάστημα, κατάλαβε ότι κάτι δεν πάει καλά. Άνοιξε πυρ
εναντίον του 18χρονου, όμως το αλεξίσφαιρο γιλέκο που φορούσε τον προστάτεψε. Ο
Σάλτερ ήταν από τους πρώτους που έπεσε νεκρός. Ακολούθησε η 86χρονη Ρουθ που
απλώς ψώνιζε κάποια λαχανικά, ενώ άλλοι οχτώ άνθρωποι έπεσαν νεκροί. Συνολικά ο
Τζέντρον σκότωσε δέκα ανθρώπους και τραυμάτισε άλλους τρεις πριν παραδοθεί. Το νεαρότερο θύμα του ήταν 20 ετών και το
μεγαλύτερο ήταν η Ρουθ. Τα 11 από τα 13 θύματά του ήταν Αφροαμερικάνοι. Όταν έφτασε
η αστυνομία στο σημείο, ο Τζέντρον πέταξε τα όπλα του και παραδόθηκε.
Ένα προαναγγελθέν
έγκλημα
Οι αρχές ανακάλυψαν ότι ο Τζέντρον δεν δρούσε καθόλου κρυφά.
Ήταν ιδιαίτερα ενεργός στο διαδίκτυο και συγκεκριμένα στις πλατφόρμες Discord
και το 4Chan, το οποίο είναι γνωστό για τη φιλοξενία πολλών ρατσιστικών
ιδεολογιών.
Ο Τζέντρον έγραφε από τον Δεκέμβριο ότι θέλει να σκοτώσει
μαύρους και ότι έβαλε στο στόχαστρο ήδη από τον Φεβρουάριο το συγκεκριμένο
σουπερμάρκετ σε μια συνοικία του Μπάφαλο λόγω του υψηλού ποσοστού
Αφροαμερικανών κατοίκων στην περιοχή.
Στο 4Chan εντοπίστηκε ένα μανιφέστο 180 σελίδων που συνέταξε
ο νεαρός ο οποίος έγραφε ότι είναι «απλώς ένας λευκός άνδρας που επιδιώκει να
προστατεύσει και να υπηρετήσει την κοινότητά του, τον λαό του, την κουλτούρα
και τη φυλή του». Στα λόγια του είναι φανερή η επίδραση μιας θεωρίας συνωμοσίας
που βρίσκει όλο και περισσότερους οπαδούς εξτρεμιστικής ακροδεξιάς ιδεολογίας. Πρόκειται
για τη θεωρία συνωμοσίας «The Great Replacement»
(Η Θεωρία της Μεγάλης Αντικατάστασης).
Η Θεωρία της Μεγάλης
Αντικατάστασης
Σε μια εποχή που οι συνωμοσίες βρίσκονται στη μεγαλύτερη…
άνθιση εξαιτίας του διαδικτύου ακόμα μια έχει κάνει εδώ και λίγα χρόνια την
εμφάνισή της με άκρως ρατσιστικό υπόβαθρο. Αν και τις περισσότερες φορές οι
συνωμοσίες μοιάζουν απλά αστείες και οι οπαδοί τους χαρακτηρίζονται ως γραφικοί,
η περίπτωση του Τζέντρον αποδεικνύει το πόσο επικίνδυνες μπορούν να γίνουν.
Σύμφωνα με τη Θεωρία της Μεγάλης Αντικατάστασης φέρεται να
υπάρχει μια παγκόσμια συνωμοσία για να μειωθεί η επιρροή των λευκών ανθρώπων. Οι…
πιστοί της λένε ότι αυτός ο στόχος επιτυγχάνεται τόσο μέσω της μετανάστευσης μη
λευκών ανθρώπων σε κοινωνίες που ως τώρα κυριαρχούνται σε μεγάλο βαθμό από
λευκούς, όσο και μέσω απλών δημογραφικών στοιχείων, καθώς οι λευκοί πλέον
καταγράφονται να έχουν χαμηλότερα ποσοστά γεννήσεων από άλλους.
Οι ακόμα πιο μυημένοι και πιο ρατσιστές υποστηρικτές της
θεωρίας πιστεύουν ότι πίσω από τη «συνωμοσία της αντικατάστασης» βρίσκονται…
φυσικά οι Εβραίοι. Δεν είναι τυχαίο ότι όταν υπέρμαχοι της λευκής φυλής
παρέλασαν στη Βιρτζίνια το 2017, μεταξύ των συνθημάτων που ακούστηκαν ήταν το «δεν
θα μας αντικαταστήσετε» και το «Οι Εβραίοι δεν θα μας αντικαταστήσουν».
Σύμφωνα με την αμερικανική εκδοχή της θεωρίας, οι
Δημοκρατικοί ενθαρρύνουν τη μετανάστευση από τη Λατινική Αμερική, ώστε να βρουν
μεταξύ των μεταναστών περισσότερους δυνητικούς ψηφοφόρους, οι οποίοι θα αντικαταστήσουν
τους «παραδοσιακούς» Αμερικανούς, οι οποίοι φυσικά είναι συνήθως
Ρεπουμπλικάνοι.
Στην ευρωπαϊκή εκδοχή από την άλλη, η «σατανική ελίτ»που
ελέγχει τον κόσμο προσπαθεί να αντικαταστήσει τους Ευρωπαίους με μουσουλμάνους
ώστε να δημιουργήσει και πάλι ένα υποταγμένο πλήθος και να χτυπήσει τον
Χριστιανισμό.
Οι ρίζες της θεωρίας
συνωμοσίας
Οι ρίζες της θεωρίας αυτής είναι πολύ βαθιές και ξεκινούν
αρκετά παλιά με την εποχή του διαδικτύου φυσικά να της έχει δώσει νέα ώθηση. Εστιάζοντας
κάποιος στις ΗΠΑ μπορεί να βρει στοιχεία αυτής της θεωρίας ήδη από την εποχή
που οι Αφροαμερικάνοι μάχονταν για να αποκτήσουν το δικαίωμα της ψήφου στα τέλη
του 19ου αιώνα και την εποχή της Ανασυγκρότησης. Παρόλο που το 15ο
Άρθρο του Συντάγματος όριζε ότι το δικαίωμα ψήφου δεν μπορεί να αφαιρεθεί
εξαιτίας της φυλής κάποιου, όσοι αρνούνταν το δικαίωμα αυτό στους Αφροαμερικάνους υποστήριζαν ότι οι ψήφοι τους θα
αντικαταστήσουν αυτές των λευκών. Φυσικά, οι ίδιοι Αμερικάνοι δεν είχαν
ενδιαφερθεί ιδιαίτερα όταν οι πρόγονοί τους αντικατέστησαν και εξόντωσαν τους ιθαγενείς
που ζούσαν σε αυτά τα εδάφη.
Στη δική μας ήπειρο αντίστοιχα, η ιδέα μπορεί να εντοπιστεί
και ακόμα πιο πίσω με ορισμένους να υποστηρίζουν ότι υπήρχε ένα σχέδιο μιας
εχθρικής εβραϊκής ελίτ να καταστρέψει την Ευρώπη μέσω της επιμειξίας. Οι ιδέες
αυτές αναφέρονται ήδη από το 1886 στο αντισημιτικό βιβλίο 1.200 σελίδων του
Εντουάρτ Ντρουμόντ, La France juive (Εβραϊκή Γαλλία), το οποίο είχε γίνει
ιδιαίτερα διάσημο στην εποχή του. Σε αντίστοιχες ιδέες άλλωστε βασίστηκε και η
αντισημιτική θεωρία των Ναζί που οδήγησε στην γενοκτονία των Εβραίων.
Στη σύγχρονη εποχή, οι περισσότεροι ειδικοί επισημαίνουν δύο
βιβλία που άσκησαν ιδιαίτερη επιρροή στους υποστηρικτές αυτής της θεωρίας.
Αρχικά, το «The Turner Diaries», ένα μυθιστόρημα του 1978 που γράφτηκε από τον
Γουίλιαμ Λούθερ Πιρς με το ψευδώνυμο Αντριου ΜακΝτόναλντ. Το βιβλίο κάνει λόγο
για μια βίαιη επανάσταση στις Ηνωμένες Πολιτείες με έναν φυλετικό πόλεμο που
οδηγεί στην εξόντωση των μη λευκών. Το FBI το χαρακτήρισε «Βίβλο της
ρατσιστικής δεξιάς».
Από την άλλη, ο Γάλλος Ρενό Καμί το 2011 εξέδωσε ένα βιβλίο
σύμφωνα με το οποίο η Ευρώπη δέχεται εισβολή από μαύρους και μελαμψούς μετανάστες
από την Αφρική. Το βιβλίο ονομαζόταν «Le Grand Remplacement» (Η Μεγάλη Αντικατάσταση)
και όπως φαίνεται έδωσε κι επίσημα το
όνομα σε αυτή τη θεωρία συνωμοσίας που βρισκόταν εδώ και χρόνια στο μυαλό των
ρατσιστών συνωμοσιολόγων. Ο Καμί στο βιβλίο του υποστηρίζει ότι πίσω από όλα
αυτά βρίσκεται μια παγκόσμια και φιλελεύθερη ελίτ, η οποία αποτελείται από αυτούς
που ονομάζει ως «αντικαταστάτες». Σε αυτήν εντάσσονται άτομα από την γαλλική
κυβέρνηση, την Ευρωπαϊκή Ένωση και τα Ηνωμένα Έθνη. Όπως αναφέρεται επιχειρούν
μια «γενοκτονία μέσω της αντικατάστασης».
Η ιδέα του Καμί φαίνεται ότι βασίζεται σε ένα βιβλίο του
Ντέιβιντ Έντεν Λέιν, ενός εκ των ιδρυτών της εξτρεμιστικής ρατσιστική οργάνωσης
The Order. Ο Λέιν το 1995 στο
βιβλίο του «White Genocide Manifesto»
έγραφε οι δυτικές χώρες σκοπεύουν να μετατρέψουν τους λευκούς ανθρώπους σε «είδος
προς εξαφάνιση».
Παρόμοιας έμπνευσης είναι και η θεωρία συνωμοσίας «Eurabia», η οποία προωθήθηκε από
την συγγραφέα Μπατ Γιέορ στο ομώνυμο βιβλίο της του 2005, από το οποίο φέρεται
να έχει πάρει στοιχεία ο Καμί. Σύμφωνα και με αυτή την θεωρία, δυνάμεις της παγκοσμιοποίησης
με διεφθαρμένους ηγέτες από την Γαλλία και τον αραβικό κόσμο συνωμοτούν ώστε να
εξισλαμίσουν την Ευρώπη φέρνοντας στην ήπειρο μουσουλμάνους μετανάστες, οι
οποίοι θα γεννούν περισσότερα παιδιά από τους Ευρωπαίους.
Όταν οι πολιτικοί γίνονται
συνωμοσιολόγοι
Ενώ οι πιο ακραίες μορφές ρατσισμού αποδοκιμάζονται σαφώς,
πολλοί ειδικοί ανησυχούν ότι ορισμένες απόψεις έχουν αρχίσει να ενσωματώνονται
όλο και περισσότερο στο ευρύ κοινωνικό σύνολο και να εκφράζονται από ανθρώπους
που έχουν μεγάλη επιρροή, όπως είναι οι πολιτικοί.
Σε μια δημοσκόπηση που διεξήχθη την περασμένη εβδομάδα, το
Associated Press και το Κέντρο Ερευνών για Δημόσια Ζητήματα NORC διαπίστωσαν
ότι περίπου 1 στους 3 Αμερικανούς πιστεύει ότι βρίσκεται σε εξέλιξη μια
προσπάθεια να αντικατασταθούν Αμερικανοί που γεννήθηκαν στις ΗΠΑ με μετανάστες
για να ευνοηθούν εκλογικά κάποιοι.
Μάλιστα, ορισμένες πιο προσεκτικά βέβαια δοσμένες μορφές
αυτών των απόψεων ακούγονται ακόμα και στον δημόσιο λόγο. Δεν είναι τυχαίο ότι
πολλές φορές ο Τάκερ Κάρλσον, η πιο δημοφιλής προσωπικότητα του συντηρητικού τηλεοπτικού
δικτύου Fox News με εκατομμύρια θεατές, έχει προωθήσει ψευδείς θεωρίες, οι
οποίες βρίσκουν ευήκοα ώτα σε ορισμένους λευκούς, οι οποίοι ανησυχούν για την
«απώλεια εξουσίας και δύναμης» από τη λευκή φυλή.
«Γνωρίζω ότι η αριστερά και όλοι οι προστάτες στο Twitter
γίνονται κυριολεκτικά υστερικοί αν χρησιμοποιήσει κάποιος τον όρο ‘αντικατάσταση’,
αν υπονοήσει κανείς ότι το Δημοκρατικό Κόμμα προσπαθεί να αντικαταστήσει το
σημερινό εκλογικό σώμα, με νέους ανθρώπους, πιο υπάκουους, ψηφοφόρους από τον
Τρίτο Κόσμο», είπε στην εκπομπή του πέρυσι. «Αλλά γίνονται υστερικοί γιατί αυτό
συμβαίνει στην πραγματικότητα. Ας το πούμε. Αυτό είναι αλήθεια».
Μια μελέτη της εκπομπής του σε βάθος πενταετίας από τους New
York Times έδειξε ότι υπήρχαν πάνω από 400 περιπτώσεις κατά τις οποίες ο
Κάρλσον μίλησε για Δημοκρατικούς πολιτικούς και άλλους που επιδιώκουν να
επιβάλουν δημογραφική αλλαγή μέσω της μετανάστευσης. Το κανάλι του, το Fox News, υπερασπίστηκε τον
Κάρλσον σε κάθε περίπτωση λέγοντας ότι ο πιο διάσημος παρουσιαστής της αποκηρύσσει
την πολιτική βία κάθε είδους.
Η προσοχή που δίνουν πολλοί Ρεπουμπλικάνοι πολιτικοί σε αυτό
που βλέπουν ως «διαρροή» στα νότια σύνορα κατά μήκος των Ηνωμένων Πολιτειών έχει
ερμηνευτεί, τουλάχιστον από ορισμένους, ως «κλείσιμο του ματιού» στην ανησυχία
των λευκών που ανησυχούν ότι θα «αντικατασταθούν».
Πέρυσι, η Ρεπουμπλικανή βουλευτής της Νέας Υόρκης Ελίς
Στεφανίκ είχε χρησιμοποιήσει στην εκλογική της καμπάνια μια διαφήμιση στην
οποία ανέφερε ότι οι «ριζοσπαστικοί Δημοκράτες» σχεδιάζουν μια «μόνιμη εκλογική
ανταρσία» χορηγώντας αμνηστία σε παράνομους μετανάστες, οι οποίοι θα
δημιουργούσαν μια μόνιμη δημοκρατική πλειοψηφία στην Ουάσινγκτον .
Ανάλογες απόψεις ακούγονται και στην Ευρώπη από ορισμένους
πολιτικούς. Ο πρωθυπουργός της Ουγγαρίας, Βίκτορ Ορμπάν, έχει αναφερθεί συχνά
στον όρο της «αντικατάστασης». Τον Δεκέμβριο του 2018 δήλωνε ότι «η χριστιανική
ταυτότητα της Ευρώπης πρέπει να σωθεί από τους μουσουλμάνους εισβολείς», ενώ σε
έναν άλλο λόγο του ανέφερε: «Αν το μέλλον της Ευρώπης είναι να κατοικείται από ανθρώπους
που δεν θα είναι Ευρωπαίοι και εμείς το δεχθούμε αυτό ως κάτι φυσικό, τότε
ουσιαστικά συναινούμε στην αντικατάσταση του πληθυσμού: μια διαδικασία στην
οποία ο ευρωπαϊκός πληθυσμός αντικαθίσταται».
Από την άλλη, ο πρώην πρωθυπουργός της Ιταλίας (2018-2019) είχε
επανειλημμένα αναφερθεί σε αυτή την θεωρία. Δύο χρόνια πριν εκλεγεί, το 2016,
είχε υποστηρίξει ότι η εθνική αντικατάσταση είναι καθ’οδόν για την Ιταλία. Κατηγόρησε
οργανισμούς- τους οποίους δεν κατονόμασε- ότι εισάγουν εργάτες-τους οποίους
ονόμασε «σκλάβους φάρμας»- και ότι επιχειρούν μια «γενοκτονία των Ιταλών».
Σύμφωνα με μια δημοσκόπηση του Πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ
το 2018, το 31% των ψηφοφόρων του Brexit πίστευαν στην Θεωρία της Μεγάλης Αντικατάστασης, ενώ αυτό
ίσχυε μόνο για το 6% των ψηφοφόρων που αντιτίθονταν στο Brexit.
Πολλοί ανησυχούν για το μήνυμα που στέλνουν οι πολιτικοί: «Στην
πραγματικότητα εισάγουν τη Μεγάλη Θεωρία Αντικατάστασης σε ένα συντηρητικό κοινό
με έναν πιο εύπεπτο τρόπο», αναφέρει ο Πιτκαβεϊτζ.
Όταν η θεωρία περνά
στην ένοπλη δράση
Αν και ο Καμί και οι υπόλοιποι «θεωρητικοί» της αντικατάστασης
έχουν αποκηρύξει επίσημα τη βία, η Θεωρία της Αντικατάστασης έχει οδηγήσει ουκ
ολίγες φορές σε μακελειό αθώων ανθρώπων.
Σε αυτή βασίστηκε ο Άντερς Μπρέιβικ για το μακελειό που εξαπέλυσε
το 2011 στη Νορβηγία. Ο Μπρέντον Τάραντ- ο οποίος σκότωσε 51 ανθρώπους σε δύο
μουσουλμανικά τεμένη της Νέας Ζηλανδίας το 2019. Ο Πάτρικ Κρούσιους, ο οποίος
εισέβαλε σε ένα σούπερ μάρκετ στο Τέξας και σκότωσε 23 ανθρώπους. Ο δράστης που
επιτέθηκε σε μια συναγωγή στο Πίτσμπουργκ το 2018 και αυτό που επιτέθηκε σε μια
εκκλησία Αφροαμερικανών στη Νότια Καρολίνα. Οι πιστοί μάλιστα της θεωρίας αυτής
θεωρούν «αγίους» τους δράστες αυτών των μαζικών δολοφονιών στο όνομα της
«λευκής υπεροχής».
Αυτοί οι «λευκοί υπέρμαχοι» πιστεύουν ότι οι μικρές
κοινωνικές αλλαγές δεν θα επιτύχουν πολλά, επομένως η μόνη επιλογή είναι να
γκρεμίσουν την κοινωνία, λέει στο Associated Press ο Μαρκ
Πιτκαβεϊτζ, ερευνητής του Κέντρου Κατά της Δυσφήμισης (Anti-Defamation League
Center) και ειδικού στον εξτρεμισμό.
Η ανάρτηση του ενόπλου στο Μπάφαλο και ορισμένες από τις
μεθόδους του δείχνουν ότι μελέτησε προσεκτικά τον δράστη του μακελειού της Νέας
Ζηλανδίας. Μάλιστα, όπως και ο μακελάρης της Νέας Ζηλανδίας έτσι κι ο Τζέντρον
προσπάθησε να μεταδώσει σε livestream την επίθεσή του μέσω Twitch. Το βίντεο κατέβηκε αμέσως από την πλατφόρμα μέσα σε λίγα
λεπτά. Το CNN λέει ότι απέκτησε πρόσβαση σε ένα σύντομο κλιπ από το βίντεο
στο οποίο ο Τζέντρον φαίνεται να παρκάρει έξω από το σούπερ μάρκετ και ακούγεται
να λέει: «Απλώς πρέπει να το κάνω». Παράλληλα, σύμφωνα με πληροφορίες, είχε
γραμμένο τον αριθμό 14 στο όπλο του. Ο αριθμός αυτός είναι ιδιαίτερα
διαδεδομένος στον κόσμο του λευκού εξτρεμισμού και παραπέμπει σε μια φράση 14
λέξεων του Ντέιβιντ Έντεν Λέιν. Η φράση του αναφέρει: «Πρέπει να διασφαλίσουμε
την ύπαρξη των ανθρώπων μας και το μέλλον των λευκών παιδιών» και αποτελεί το «ευαγγέλιο»
των ρατσιστών.
Το «μανιφέστο» που είχε ανεβάσει στο διαδίκτυο ο Νεοζηλανδός
μακελάρης είχε διαδοθεί ευρέως στο διαδίκτυο και αν το μήνυμα από τον δράστη
του Μπάφαλο αποδειχθεί αυθεντικό, φαίνεται ότι είχε σχεδιαστεί για να διαδοθεί
επίσης η φιλοσοφία και η μέθοδός του σε ένα ευρύ κοινό.
Η εποχή που οι θεωρίες συνωμοσίες έμοιαζαν απλώς γραφικές
φαίνεται ότι πλέον έχει περάσει και μπαίνουμε στην εποχή που γίνονται όλο και
πιο επικίδνυνες. Μέσω του διαδικτύου, πλήθος αυτών των θεωριών φτάνει πλέον σε
όλο και περισσότερους ευάλωτους ανθρώπους που είναι πρόθυμοι να πιστέψουν σε
κάτι-όσο παράλογο κι αν είναι- αρκεί να «ακούγεται ωραίο» και να δίνει μια καλή
αφορμή για να δικαιολογήσουν τους φόβους τους. Τελικά όμως το μόνο που φαίνεται
ότι κινδυνεύει να αντικατασταθεί είναι η αλήθεια.