Η εκτέλεση του πατέρα της Αλίκης Βουγιουκλάκη


Η απώλεια που στιγμάτισε για πάντα την ηθοποιό. Ο Ιωάννης Βουγιουκλάκης συνελήφθη και εκτελέστηκε για τον ρόλο του στην κατοχική κυβέρνηση Τσολάκογλου.

Μέχρι το τέλος της ζωής η Αλική Βουγιουκλάκη κουβαλούσε ένα τραύμα. Ήταν μόλις εννέα ετών όταν μέλη του ΕΛΑΣ πήγαν στο σπίτι που ζούσε η οικογένεια της και συνέλαβαν τον πατέρα της, Ιωάννη Βουγιουκλάκη. Δεν θα τον έβλεπε ποτέ ξανά. Εκτελέστηκε από τον ΕΛΑΣ με την ηθοποιό να μαθαίνει την τραγική είδηση από τη γιαγιά της. Τα γεγονότα γύρω από τη δράση και την εκτέλεση του Ιωάννη Βουγιουκλάκη είναι συγκεχυμένα όπως σε πολλές παρόμοιες περιπτώσεις εκείνης της περιόδου. Ο Εμφύλιος που ακολούθησε έπαιξε καταλυτικό ρόλο ώστε το κάθε στρατόπεδο να παρουσιάζει μια διαφορετική εκδοχή.  Υπάρχουν όμως μαρτυρίες και στοιχεία που ρίχνουν φως στην υπόθεση.

Ο Ιωάννης Βουγιουκλάκης

Κανείς δεν αμφισβητεί ότι η κατοχική κυβέρνηση Τσολάκογλου, την οποία επέβαλαν οι Γερμανοί δύο μέρες μετά την είσοδο τους στην Αθήνα, διόρισε τον Ιωάννη Βουγιουκλάκη νομάρχη Αρκαδίας. Αυτό σημαίνει πως ο Βουγιουκλάκης γνώριζε είτε προσωπικά τον Τσολάκογλου, είτε κάποιο υψηλόβαθμο στέλεχος της κατοχικής του κυβέρνησης. Μόνο έτσι θα διοριζόταν σε μια τέτοια σημαντική θέση. Οι νομάρχες είχαν πολλαπλό ρόλο. Εφάρμοζαν τις αποφάσεις της κεντρικής διοίκησης για να διατηρηθεί η τάξη, ενημέρωναν για τα τεκταινόμενα της περιοχής και συντόνιζαν την συγκέντρωση προμηθειών για τον κατοχικό στρατό.

Σε έγγραφο που διασώζεται έως σήμερα και φυλάσσεται από την Εταιρεία Διάσωσης Ιστορικών Αρχείων Πελοποννήσου καταγράφεται ομιλία του νομάρχη Ιωάννη Βουγιουκλάκη προς τον αρκαδικό λαό στις 4 Νοεμβρίου 1941. Στην ομιλία του αναφέρει:

«Αρκάδες, φέρων τον σταυρόν που μου έδωσε η κυβέρνησις του Έλληνος Πατριώτου Στρατηγού Τσολάκογλου ήλθα κοντά σας έτοιμος να ανέβω τον Γολγοθά διά να συγκρατηθεί ό,τι είναι δυνατόν, διά να περισωθεί ό,τι είναι δυνατόν και με τον ηρωικό μας μόχθον και την ειλικρινήν και έντιμον εις την Ευρωπαϊκήν πραγματικότητα προσήλωσίν μας να ανατείλουν αι καλλίτεραι ημέραι της πατρίδος μας».

Μαρτυρία μέσω τρίτου

Είναι λοιπόν δεδομένο ότι ο Βουγιουκλάκης συνεργάστηκε με τις ιταλικές και γερμανικές αρχές. Στο διαδίκτυο κυκλοφορεί μια μαρτυρία κάποιου Γιώργου Πετρίδη, κατοίκου του χωριού Πλάτανος στην Αρκαδία. Την περίοδο που ο Βουγιουκλάκης ήταν νομάρχης στην περιοχή ο Πετρίδης ήταν μικρός (12 έως 14 ετών) και για την υπόθεση μιλάει στα 86 του. Υποστηρίζει ότι «ο Βουγιουκλάκης θεωρούνταν καλός άνθρωπος για τον απλό λαό» και δίνει λεπτομέρειες για την εκτέλεση του. Όμως, όπως ο ίδιος παραδέχεται,  όλα αυτά του τα έχει εξιστορήσει «ένας μεγαλύτερος ονόματι Τερζάκης, που ήταν μπροστά στο περιστατικό».

Χαρακτηριστικά ο Πετρίδης εξιστορεί: «Ύστερα από μέρες, οι αντάρτες κατάφεραν να πιάσουν τον Βουγιουκλάκη και να τον φέρουν μαζί με άλλους τέσσερις εδώ, στο χωριό Χάραδρο, που βρίσκεται λίγο μακρύτερα από τον Πλάτανο. Ο Βουγιουκλάκης έφαγε τόσο ξύλο που δεν μπορούσε να ζήσει άνθρωπος έπειτα από αυτό. Ήταν νύχτα, εγώ δεν τους είχα δει, όμως ένας μεγαλύτερος από εμένα ονόματι Τερζάκης, που ήταν μπροστά στο περιστατικό, μας έλεγε πριν από μερικά χρόνια πως τόσο ξύλο ούτε ένα μεγάλο ζώο δεν θα άντεχε. Τους χτυπούσαν το κεφάλι στον δρόμο. "Μίλα, ρε", του έλεγαν. "Τι να σας πω, ρε παιδιά. Δεν ξέρω τίποτα. Γιατί να πάρω και άλλους στον λαιμό μου;". Τελικά, τον σκότωσαν οι αντάρτες με τρόπο βασανιστικό. Θεωρήθηκε συνεργάτης των Ιταλών και των Γερμανών, με αποτέλεσμα μαζί με άλλους τέσσερις, αφού τους χτυπούσαν νύχτα-μέρα, σχεδόν μισοπεθαμένους, τους έβαλαν να σκάψουν τον τάφο τους. Εκεί αφού τους έριξαν μέσα, τους τουφέκισαν. Η εκτέλεση έγινε απόμερα, για να μην ακουστεί στα δύο χωριά». Ο Γιώργος Πετρίδης θα υποστηρίξει επίσης ότι στις αρχές της δεκαετίας του ’70 η Αλίκη Βουγιουκλάκη θα πάει στο χωριό Πλάτανος και μαζί της είχε εργάτες για να ξεθάψει τα λείψανα του πατέρα της.

Η εκδοχή του Αντωνόπουλου

Μια άλλη εκδοχή είναι αυτή που παραθέτει στο βιβλίο «Εθνική Αντίστασις 1941-45» του Κοσμά Εμμ. Αντωνόπουλου (πρώην νομάρχης και πολεμιστής του ΕΔΕΣ). Με ιδιαίτερα γλαφυρό τρόπο ο Αντωνόπουλος γράφει: «Εις το στρατόπεδον συγκεντρώσεως Χαράδρου Κυνουρίας ήσαν 65 κρατούμενοι, από διάφορες περιοχές Τριπόλεως. Επιστήμονες, υπάλληλοι, αγρότες, επαγγελματίες, νέα παιδιά, ήσαν φυλακισμένοι από τους κομμουνιστάς, διότι δεν τους ακολουθούν.

Τούς βασανίζουν κάθε ημέρα, κάθε νύκτα και οποίους θελήσουν παίρνουν λίγους λίγους, ομάδες και τους εκτελούν, τους αποτελειώνουν. Εκεί είναι, μεταξύ άλλων, ο Γ. Βουγιουκλάκης από την Λακωνίαν, ο Αναστάσιος Καναβάρος από την Λακωνίαν, ο Σαράντος Πουρναράς από το Πάπαρι Μαντινείας, ο Γεώργιος Τράκας από Πάπαρι Μαντινείας και ο Τάκης Κουγιούφας εκ Τριπόλεως. Ο Βουγιουκλάκης είχε υπηρετήσει ως νομάρχης Αρκαδίας κατά τά έτη 1941-43 και είχε προσφέρει μεγάλες υπηρεσίες εις όλους τους κατοίκους. Με την ικανότητά του και την δραστηριότητά του είχε προμηθεύσει τρόφιμα εις τους κατοίκους. Με την αυτοθυσίαν του και την πολιτικότητά του είχε κατορθώσει να σώση πολλούς από το εκτελεστικό απόσπασμα των Ιταλογερμανών. Και ο οπλαρχηγός Γρηγόριος Μαντζουράνης βεβαιώνει ότι ο Βουγιουκλάκης τον εβοήθησε να σωθή από τους Ιταλούς το 1941. Το 1942 παραιτείται από νομάρχης, διότι δεν είχεν ελπίδες, πλέον, να προσφέρη υπηρεσίες στον τόπο και επιστρέφει εις την Αθήνα πλησίον της οικογενείας του. Αλλά πεινάει η οικογένειά του. Αναγκάζεται κατά Νοέμβριον 1943, να γυρίση εδώ και εκεί, να εύρη λίγα τρόφιμα με ανταλλαγή ρούχων που είχε μαζί του και πηγαίνει εις τα χωριά της Κορινθίας. Εκεί τον συλλαμβάνουν οι κομμουνισταί και τον μεταφέρουν εις το στρατόπεδον Χαράδρου Κυνουρίας. Ο Αναστάσιος Κανάβαρος το 1941 υπηρετούσε ως φύλαξ φυλακών Τριπόλεως. Τον Νοέμβριον 1943 τον συλλαμβάνουν οι κομμουνισταί και τον φέρνουν και αυτόν στο ίδιο στρατόπεδο, χωρίς κανένα λόγον. Διά την ομάδα αυτήν των κρατουμένων οι κομμουνισταί αρχίζουν ειδικά βασανιστήρια. Τους παίρνουν κάθε πρωί από το στρατόπεδο, τους μεταφέρουν εις απόστασιν 100 μέτρων και τους αρχίζουν εις το ξύλο μέχρις αίματος. Αυτό συνεχίζεται κάθε πρωί, μέχρις ότου τους έσπασαν τα πόδια και τα χέρια. Επειδή δεν ημπορούσαν να βαδίσουν πλέον, τους βασανίζουν παρουσία όλων των κρατουμένων του στρατοπέδου. Μαζί με τους κρατουμένους είναι και ο Στέφανος Χατζόπουλος, σύνδεσμος των ανταρτών του Ε.Σ. Ταϋγέτου, από το Ανεμοδούρι Μεγαλοπόλεως. Οι κομμουνισταί κουράζονται να τους κτυπούν. Ο Βουγιουκλάκης από τους πολλούς πόνους έλεγε: "Άνοιξε γη να μπω μέσα!". Όλοι είχαν μείνει κάτω, σαν σακκιά, σωροί ανθρώπων. Την 31ην Δεκεμβρίου 1943, αποφασίζουν, πλέον, να τους εκτελέσουν, αλλά δεν μπορούν να βαδίσουν, δεν ημπορούσαν να σταθούν στα πόδια τους. Φέρνουν, λοιπόν, τρία μουλάρια και τους φόρτωσαν και τους πέντε, από εδώ και από εκεί, σαν φόρτωμα με σακκιά ή ξύλα. Τους μετέφεραν σε απόστασιν 150 μέτρων και τους έρριξαν μέσα σε μια νεροφαγιά, δηλ. σε ένα ανοιγμένο λάκκο από το νερό. Μετά για να τους αποτελειώσουν, τους έριχναν επάνω τους μεγάλα λιθάρια και τους έσπασαν τα κεφάλια τους... Έπειτα οι κομμουνισταί επέστρεψαν στο στρατόπεδον, διηγούντο τα έργα των και υπερηφανεύοντο διά το κατόρθωμά των».

«Επισκέφθηκα τον Βουγιουκλάκη. Ήταν ένα ανθρώπινο κουρέλι»

Τον Μάιο του 2010 η εφημερίδα «Αρκαδικά Νέα» δημοσιεύει κείμενα του 90χρονου τότε αντιστασιακού Μίμη Μαζωμένου. Παρουσιάζει τη δράση του Ιωάννη Βουγιουκλάκη την περίοδο που ήταν Νομάρχης και για την εκτέλεση του αναφέρει: «Τέλος Δεκεμβρίου 1943, αρχές Γενάρη 1944 βρισκόμαστε με το 2ο Τάγμα του 6ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ στο Μοναστήρι Άη Θανάση, στα Καλύβια Φενεού Κορινθίας. Ήταν μια ηλιόλουστη μέρα. Καθόμαστε με τον αξέχαστο φίλο και συναγωνιστή μου Τάκη Μπιτσάνη και κουβεντιάζαμε αναπολώντας τη ζωή μας στην Τρίπολη όταν μας πλησίασε ο Καπετάνιος του Τάγματος -και κατοπινά του Συντάγματος- ο Ηρακλής ο Τζάθας και μας έδωσε την είδηση ότι επάνω στο Ηγουμενείο βρίσκεται ο Βουγιουκλάκης, που μας τον έφεραν κρατούμενο. Τον είχαν συλλάβει σε έναν σταθμό του σιδηροδρομικού άξονα Τρίπολης-Κορίνθου συνοδεύοντας ένα βαγόνι γεμάτο ληστευμένα αγροτικά προϊόντα όπως μας είπαν με προορισμό την Αθήνα. Τον επισκέφθηκα σε ένα κελί που στο μεταξύ τον είχαν μεταφέρει... Ήταν ένα ανθρώπινο κουρέλι.

Αυτός ο υπερόπτης "άφτερος Ντούτσε" ήταν ένα άθλιο, αξιοθρήνητο και τρομαγμένο ανθρωπάκι. Πραγματικά ήταν να τον λυπάσαι. Κάθε αντάρτη που έβλεπε τον ικέτευε να τον σώσει. Του εξήγησα ότι εμείς δεν έχουμε δικαιοδοσία σε παρόμοια θέματα. Δεν είμαστε δικαστήριο, ούτε καν ανακριτικό γραφείο. "Η μόνη μας υποχρέωση και ευθύνη είναι να σε προωθήσουμε στις αρμόδιες Υπηρεσίες (Πολιτοφυλακή και Ανακριτικό Γραφείο) που βρίσκονται στην Κυνουρία. Εκεί θα δώσεις εξηγήσεις για τη συμπεριφορά σου σαν συνεργάτης των κατοχικών στρατευμάτων". Την επομένη το πρωί, παρουσία όλων των ανδρών του Τάγματος που είχαν συγκεντρωθεί για να δουν τον πρώην παντοδύναμο Βουγιουκλάκη -καθώς το όνομά του ήταν πασίγνωστο σε όλο τον Μωριά, και όχι μόνο, για τα κατορθώματά του, κυρίως στη λεηλασία της αγροτικής σοδειάς- και με συνοδεία ανταρτών πήρε το δρόμο για την Κυνουρία. Αυτή η σκηνή θα μου μείνει χαραγμένη στο νου για πάντα. Μια φιγούρα σε πλήρη ψυχική κατάρρευση. Βλέποντας αυτή την εικόνα αυτόματα σου έρχονταν στο μυαλό τα παλικάρια που ολόρθα, περήφανα στέκονταν μπροστά στα έξι τουφέκια ζητωκραυγάζοντας για την Ελλάδα, τη λευτεριά και τον αδούλωτο λαό μας. Όπως μάθαμε αργότερα, δικάστηκε στην Κυνουρία σε ανοιχτή δίκη από λαϊκό δικαστήριο και εκτελέστηκε». Η συγκεκριμένη μαρτυρία θεωρείται η πιο αξιόπιστη καθώς ο Μαζωμένος είχε δει ο ίδιος τον κρατούμενο Ιωάννη Βουγιουκλάκη.

31 Δεκεμβρίου 1943

Σύμφωνα με αναφορές η ίδια η Αλίκη έχει εξομολογηθεί ότι την ημέρα της δολοφονίας της η οικογένεια της γυρνούσε από την Τρίπολη. Πήγαν στο σπίτι ενός συγγενή όπου είχαν σκοπό να μείνουν για δύο μέρες και να προμηθευτούν τρόφιμα. Μέσα στη νύχτα χτύπησε η πόρτα. Ο Ιωάννης Βουγιουκλάκης άνοιξε και βρέθηκε αντιμέτωπος με τρεις άντρες οι οποίοι του ζήτησαν να τους ακολουθήσει με το πρόσχημα ότι θέλουν να τους δώσει λάδι. Κατά πληροφορίες αντιστάθηκε αλλά τελικά πήγε μαζί τους. Η Αλίκη και τα αδέλφια της δεν είδαν ποτέ ξανά τον πατέρα τους.

Σε φωτογραφία που έχει ο Τάκης Βουγιουκλάκης στο σπίτι του αναγράφεται: «Ιωάννης Αντωνίου Βουγιουκλάκης εκ Λαγείας Λακωνίας έλκων το γένος. Νομάρχης Αρκαδίας Αύγουστος 1941- Ιούνιος 1943. Εκρεουργήθη παρ’ ελασιτών τη 31 Δεκεμβρίου 1943 εις χαράδραν Κυνουρίας». Αυτή είναι πιθανότατα η μέρα εκτέλεσης του Ιωάννη Βουγιουκλάκη. Η ίδια η Αλίκη σε συνέντευξη που είχε δώσει στον Νίκο Χατζηνικολάου το 1993 είχε πει ότι έμαθε το θλιβερό γεγονός από τη γιαγιά της. Γυρνούσε από το νηπιαγωγείο και όταν άκουσε ότι ο πατέρας της πέθανε, της έπεσε η τσάντα από τα χέρια.

Επίλογος

Σύμφωνα με τα στοιχεία και τις μαρτυρίες ο Ιωάννης Βουγιουκλάκης πλήρωσε, όπως και πολλά άλλα μέλη των δοσιλογικών κυβερνήσεων, το γεγονός ότι έγινε όργανο των κατακτητών. Του καταλογίζουν ότι συγκέντρωνε προμήθειες για τις κατοχικές δυνάμεις και τους έδινε πληροφορίες. Η ίδια η Αλίκη είχε εκμυστηρευτεί σε φίλο της ότι ήταν παρών όταν πήραν τον πατέρα της τα μέλη του ΕΛΑΣ και μάλιστα είδε να τον χτυπούν. Αναφορικά με την εκτέλεση του οι γλαφυρές αφηγήσεις δεν είναι ιδιαίτερα αξιόπιστες. Πιθανότατα εκτελέστηκε δια τουφεκισμού. Η Αλίκη δεν ξεπέρασε ποτέ την απώλεια και όπως εξομολογήθηκε ο φίλος της Γιώργος Παυριανός ανέφερε τον πατέρα της όταν ήταν συναισθηματικά φορτισμένη ή είχε πιεί. «Αυτό που δεν έδειχνε ήταν το παιδικό τραύμα της δολοφονίας του πατέρα της. Μια φορά μου το είπε, σε πάρα πολύ άσχημη κατάσταση. Δεν νομίζω ότι ξεπέρασε ποτέ την απώλεια. Γι’ αυτό κι έκανε παρέα με μεγαλύτερους άντρες που αναπλήρωναν την εικόνα του πατέρα της. Όταν άρχισε να μεγαλώνει κατέβασε τον ηλικιακό πήχη», ανέφερε ο στιχουργός και δημοσιογράφος.