Ένας Ρώσος αναλυτής επισκέφτηκε τη Ρωσία για να διαπιστώσει αν ο πόλεμος έχει αλλάξει την καθημερινότητα των πολιτών
Ένας χρόνος έχει περάσει από την στιγμή που ο Βλάντιμιρ
Πούτιν έδωσε την εντολή για επίσημη εισβολή στα εδάφη της Ουκρανίας. Σε αυτές τις
365 μέρες χιλιάδες άνθρωποι- στρατιώτες και άμαχοι- έχουν χάσει τη ζωή τους,
εκατομμύρια ακόμα έχουν γίνει πρόσφυγες, ενώ οι υλικές καταστροφές είναι
ανυπολόγιστες. Είναι αδιαμφισβήτητο ότι η ζωή των ανθρώπων στην Ουκρανία έχει
αλλάξει πλέον για πάντα ή τουλάχιστον για πολλά χρόνια ακόμα όποια κι αν είναι η
έκβαση του πολέμου. Τι συμβαίνει όμως με τους ανθρώπους που ζουν στη Ρωσία;
Πόσο έχει αλλάξει η ζωή τους από τη στιγμή που η χώρα τους κήρυξε τον πόλεμο
και η Ευρώπη και ο περισσότερος υπόλοιπος κόσμος αντέδρασε με βαριές κυρώσεις
κατά της υπερδύναμης;
Την απάντηση επιχειρεί να δώσει ο καθηγητής Μοντέρνας
Ευρωπαϊκής Ιστορίας του πανεπιστημίου Queen's
του Μπέλφαστ και συχνός συντάκτης στην ιστοσελίδα The Conversation, Αλεξάντερ
Τιτόφ, ο οποίος ειδικεύεται στην ιστορία της Ρωσίας. Ο ίδιος δύο μήνες πριν
συμπληρωθεί ένας χρόνος από την εισβολή στην Ουκρανία επισκέφτηκε τη Ρωσία και
μίλησε με τους ανθρώπους εκεί καταγράφοντας κατά πόσο έχει αλλάξει η ζωή τους. Ακολουθεί
η ανάλυσή του.
«Έχει περάσει ένας χρόνος από την τελευταία φορά που βρέθηκα
στη Ρωσία. Τότε, οι περισσότεροι άνθρωποι που συνάντησα πίστευαν ότι οι
προοπτικές ενός πολέμου με την Ουκρανία ήταν πολύ απομακρυσμένες, παρά τη
μαζική συγκέντρωση στρατευμάτων στα σύνορα. Γι’ αυτό, ήμουν λοιπόν περίεργος να
δω πώς έχει αλλάξει η στάση των ανθρώπων από τότε. Εξίσου σημαντικό ήταν να διαπιστώσω
από μόνος μου πώς ο πόλεμος άλλαξε τη ζωή στη Ρωσία.
Η πρώτη έκπληξη ήταν το πόσο φυσιολογική είναι η ζωή. Παρά
τις αναφορές των ΜΜΕ για καταστροφή και κατήφεια ως αποτέλεσμα των δυτικών
κυρώσεων, όλα λειτουργούν όπως πριν. Οι εγχώριες τραπεζικές συναλλαγές
λειτουργούν, οι μισθοί και οι συντάξεις καταβάλλονται στην ώρα τους, το
πανταχού παρόν ηλεκτρονικό εμπόριο σφύζει από δραστηριότητα και τα καταστήματα
είναι γεμάτα με τρόφιμα και καταναλωτικά αγαθά. Στην Αγία Πετρούπολη,
τουλάχιστον, δυσκολεύτηκα να παρατηρήσω οποιαδήποτε αλλαγή στην καθημερινή ζωή
σε σύγκριση με τον Ιανουάριο του 2021.
Ωστόσο, αν ψάξετε βαθύτερα, ο αντίκτυπος των κυρώσεων είναι
υπαρκτός. Ένα θέμα που συνεχώς ανέκυπτε ήταν τα ανταλλακτικά των αυτοκινήτων,
τα οποία έχουν γίνει αισθητά ακριβότερα. Αλλά ακόμη και έτσι, νέες προμήθειες
αποστέλλονται τώρα. Αυτό ισχύει σχεδόν για οτιδήποτε άλλο σχετίζεται με την
κατανάλωση. Δεν υπάρχουν ελλείψεις, ακόμη και σε δυτικά προϊόντα όπως το ουίσκι-τα
ράφια των σούπερ μάρκετ είναι πλήρως εφοδιασμένα.
Οι περιορισμοί στα
ταξίδια
Οι ταξιδιωτικοί περιορισμοί της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχουν προκαλέσει
την επίδραση τους, αλλά ακόμα κι αυτό δεν συγκρίνεται με την επίδραση που είχαν
τα μέτρα που θεσπίστηκαν κατά τη διάρκεια της πανδημίας του κοροναϊού. Οι
άνθρωποι μπορούν ακόμη να ταξιδέψουν σε πολλές χώρες, όπως η Τουρκία, η
Αίγυπτος ή οι χώρες του Κόλπου.
Οι επιχειρηματίες διαμαρτύρονται για τις δυσκολίες που
αντιμετωπίζουν, ιδίως όσοι δραστηριοποιούνται στον τομέα των εισαγωγών –
εξαγωγών. Όμως, μετά από μερικούς μήνες χάους, οι επιχειρήσεις βρίσκουν νέες
ναυτιλιακές διαδρομές μέσω τρίτων χωρών, όπως η Τουρκία ή το Καζακστάν.
Ένας γνωστός μου που εργάζεται σε τομέα που σχετίζεται με
την άμυνα γέλασε με την ιδέα ότι η Ρωσία μπορεί να ξεμείνει από πυραύλους. Μου
είπε ότι η αμυντική βιομηχανία αποθήκευε βασικά εξαρτήματα εδώ και χρόνια και
χρησιμοποιεί επίσης πιο τοπικές εναλλακτικές λύσεις (αν και αυτό είναι ένας
ισχυρισμός που δεν μπόρεσα να επαληθεύσω). Τα υπόλοιπα μπορούν ακόμη να
αγοραστούν – αν και σε πολύ αυξημένες τιμές. Το πραγματικό τους πρόβλημα δεν
είναι η έλλειψη εξαρτημάτων, αλλά η ικανότητα να αυξήσουν την παραγωγή ώστε να
ανταποκριθούν στις αυξανόμενες στρατιωτικές παραγγελίες.
Η γενική εντύπωση που μου δημιουργήθηκε από τις συζητήσεις
με ανθρώπους σε διάφορες επιχειρήσεις είναι ότι το κύριο μέλημά τους είναι η
προσαρμογή στη νέα κανονικότητα. Πολλά πράγματα θα είναι λιγότερο
αποτελεσματικά και ακριβότερα, αλλά η ρωσική οικονομία δεν θα καταρρεύσει.
Αν αυτή είναι μια κρίση για τη Ρωσία – που είναι – δεν έχει
καμία σχέση με την αναταραχή των αρχών της δεκαετίας του 1990, όταν το κράτος,
η κοινωνία και η οικονομία κατέρρεαν ταυτόχρονα.
Μην αναφέρετε τον
πόλεμο
Ένα άλλο πράγμα που με εξέπληξε ήταν ο βαθμός στον οποίο ο
πόλεμος αποφεύγεται σε καθημερινή βάση. Μπορείς να δεις αναφορές σχετικά με τον
πόλεμο στις ειδήσεις της τηλεόρασης και στις εκπομπές (οι οποίες ακολουθούν
σταθερά την κυβερνητική γραμμή), αλλά ένιωσα πολύ καλύτερα ενημερωμένος για τον
πόλεμο χρησιμοποιώντας την εφαρμογή Telegram στο Μπέλφαστ – όπου ζω και
εργάζομαι – παρά όταν μιλούσα με πραγματικούς ανθρώπους στην Αγία Πετρούπολη.
Διαπίστωσα ότι μπορούσες να κάνεις ολόκληρες συζητήσεις χωρίς να αναφερθεί ποτέ
η Ουκρανία, εκτός αν εγώ την ανέφερα σκόπιμα.
Η γενική μου εντύπωση ήταν ότι η εισβολή ενίσχυσε τις
προϋπάρχουσες απόψεις των ανθρώπων. Όσοι ήταν πάντα αντίθετοι με τον Πούτιν τη
μισούν, ενώ όσοι υποστηρίζουν την κυβέρνηση παραμένουν σε μεγάλο βαθμό υπέρ.
Αλλά η συντριπτική πλειονότητα προσπαθεί να την αγνοήσει όσο μπορεί.
Κανείς με τον οποίο μίλησα δεν ήταν χαρούμενος που ξεκίνησε
ο πόλεμος, αλλά υπάρχει μια σημαντική προειδοποίηση: το ότι μπορεί να μην τον
θέλουν δεν σημαίνει ότι θέλουν να τελειώσει με κάθε κόστος. Κάποιοι είπαν ότι
το μόνο πράγμα που είναι χειρότερο από έναν πόλεμο είναι να χάνεις έναν πόλεμο.Ούτε
είδα στοιχεία για πραγματοποίηση πολυπληθών λαϊκών διαδηλώσεων. Προφανώς,
πολλοί άνθρωποι που αντιτίθενται στον Πούτιν έχουν ήδη εγκαταλείψει τη χώρα,
ιδίως από τότε που άρχισε η επιστράτευση τον Σεπτέμβριο του 2022. Πολλοί άλλοι
που αντιτίθενται στον πόλεμο έχουν φυλακιστεί. Κάποιοι φίλοι μου (μακροχρόνιοι
επικριτές του καθεστώτος) σχεδίαζαν να φύγουν για να αποφύγουν τη μελλοντική
επιστράτευση.
Μία από τις πιο συχνές ερωτήσεις που μου τέθηκαν σχετικά με
την ενεργειακή κατάσταση ήταν: «Πόσο πληρώνετε για το φυσικό αέριο στο Ηνωμένο
Βασίλειο;».Το Ηνωμένο Βασίλειο και η ΕΕ αυτή τη στιγμή υποφέρουν από το υψηλό
ενεργειακό κόστος, αλλά είναι απίθανο η ευρωπαϊκή οικονομία να καταρρεύσει ή να
προκληθεί πολιτική αναταραχή – η σιωπηρή υπόθεση πίσω από την ερώτηση. Παρόμοια
είναι η κατάσταση και στη Ρωσία. Παρά τις δυτικές κυρώσεις, φαίνεται ότι δεν
υπάρχει μεγάλος κίνδυνος κατάρρευσης της ρωσικής οικονομίας.
Χάσμα αντίληψης
Η ξεκάθαρη αντίληψη που αποκόμισα μετά από δύο εβδομάδες παραμονής
στην Αγία Πετρούπολη είναι ότι η κοινωνία και η οικονομία της Ρωσίας απέχουν
πολύ ακόμα μια πλήρη κινητοποίηση για την πολεμική προσπάθεια. Ενώ η μερική
επιστράτευση τον Σεπτέμβριο και τον Οκτώβριο του περασμένου έτους έφερε τον
πόλεμο πιο κοντά στο σπίτι, αφορούσε ένα σχετικά μικρό ποσοστό του πληθυσμού –
από όλους τους γνωστούς μου, μόνο ο φίλος ενός φίλου επιστρατεύτηκε.
Εν τω μεταξύ, οι άνθρωποι φαίνεται ότι έχουν έντονα στο
μυαλό τους ότι μπορεί να ακολουθήσει και νέος γύρος επιστράτευσης. Αν δεν
υπάρξουν τεράστιες στρατιωτικές αποτυχίες που θα οδηγήσουν σε μια πραγματικά
εκτεταμένη επιστράτευση, φαίνεται ότι η ζωή στο εσωτερικό μέτωπο της Ρωσίας θα
συνεχιστεί σχεδόν κανονικά.
Ένα από τα μεγαλύτερα διδάγματα από το ταξίδι μου είναι το
τεράστιο χάσμα μεταξύ των αναπαραστάσεων της Ρωσίας στη Δύση και αυτού που
βλέπεις όταν φτάνεις εκεί. Αυτό το χάσμα στην αντίληψη είναι πιθανό να αυξηθεί
εξαιτίας της έλλειψης ανθρώπων από τη Δύση που ταξιδεύουν σήμερα εκεί και της
αναστολής των επαγγελματικών και ακαδημαϊκών δεσμών.
Όσο σημαντικοί και αν είναι, η εξάρτηση από τα σχόλια των
εξόριστων ακτιβιστών κατά του Πούτιν ή εκείνων που παραμένουν στη Ρωσία και
εξακολουθούν να είναι ενεργοί στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δεν θα βοηθήσει,
καθώς είναι περιθωριοποιημένοι στην πατρίδα τους και χάνουν την επαφή με τη
ρωσική πραγματικότητα όταν βρίσκονται στο εξωτερικό.
Το γεγονός είναι ότι δεν υπάρχει κανένα υποκατάστατο για να
δείτε τα πράγματα με τα μάτια σας. Βρήκα το πρόσφατο ταξίδι μου στη Ρωσία
αγχωτικό – αλλά χαίρομαι που το έκανα».