Ο τρίτος διαστρικός επισκέπτης δημιούργησε διάφορες θεωρίες για το τι ακριβώς είναι. Τι λέει η επιστημονική κοινότητα για το αντικείμενο και πώς γεννήθηκε η εικασία του εξωγήινου σκάφους
Το 3I/ATLAS
έγινε το τρίτο κατά σειρά διαστρικό αντικείμενο που εντοπίζεται να διασχίζει το
Ηλιακό μας σύστημα. Όπως και το μυστηριώδες ʻOumuamua το 2017, έτσι και το νέο
αυτό σώμα δημιούργησε ερωτηματικά και επανέφερε στο προσκήνιο τη λεπτή γραμμή
που χωρίζει την ψύχραιμη επιστημονική ανάλυση από τη γοητευτική έλξη του
μυστηρίου.
Η
ανακάλυψη
Το 3I/ATLAS
εντοπίστηκε την 1η Ιουλίου 2025 από το τηλεσκόπιο Asteroid
Terrestrial-impact Last Alert System (ATLAS) στη Χιλή, ένα σύστημα σχεδιασμένο
για να ανιχνεύει επικίνδυνους αστεροειδείς που μπορεί να πλησιάσουν τη Γη. Από
την πρώτη στιγμή, οι επιστήμονες παρατήρησαν ότι η τροχιά του ήταν ασυνήθιστη. Δεν
προερχόταν από την κλασική ζώνη αστεροειδών αλλά φαινόταν να έχει εξωηλιακή
καταγωγή.
Το πρόθεμα
3I/ (Interstellar) δείχνει ότι είναι το τρίτο γνωστό διαστρικό αντικείμενο που
περνάει από το ηλιακό μας σύστημα, μετά το ʻOumuamua το 2017 και τον κομήτη
2I/Borisov το 2019.
To αντικείμενο εισερχόταν στο εσωτερικό Ηλιακό σύστημα με ταχύτητα 61χλμ το
δευτερόλεπτο και σταδιακά έπεσε τα 58χλμ/δευτ. Οι πρώτες παρατηρήσεις άφησαν
ανοιχτό το ενδεχόμενο να περάσει πολύ κοντά στην τροχιά της Γης κάτι που μετέπειτα
διαψεύστηκε.
Αρχικά δεν
ήταν σαφές αν πρόκειται για αστεροειδή, για κομήτη ή κάτι άλλο. Αρκετοί αστρονόμοι
ανέφεραν ότι δεν παρατηρούν χαρακτηριστικά κομήτη. Μερικά όμως από τα πιο
σύγχρονα τηλεσκόπια του πλανήτη έδειξαν ότι έχει νεφελώδες περίβλημα και ουρά
τύπου «3», γεγονός που υποδηλώνει ότι το αντικείμενο είναι κομήτης.
Το
μέγεθος και τα χαρακτηριστικά
Εκτιμήθηκε ότι
η διάμετρος του φτάνει ακόμα και τα 20χλμ. Η τελευταία παρατήρηση του Hubble έδειξε ότι είναι πολύ μικρότερο. Έχει
διάμετρο από 320μ. έως 5.6χλμ με τις εκτιμήσεις να αναφέρουν ότι πιθανότατα το
πραγματικό του μέγεθος είναι πιο κοντά στην κατώτατη πρόβλεψη.
Το 3Ι/ΑTLAS είναι ένας παγωμένος βράχος. Η ανάλυση
έδειξε ότι περιέχει πάγο, νικέλιο ενώ το νεφέλωμα που έχει γύρω του αποτελείται
από υδρατμούς, διοξείδιο του άνθρακα και κυάνιο.
Η ελάχιστα
καμπυλωτή τροχιά του και η υπερβολική του ταχύτητα (κινείται σαφώς πιο γρήγορα
από τα δύο προηγούμενα διαστρικά αντικείμενα) είναι στοιχεία που εντυπωσίασαν
την επιστημονική κοινότητα και έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στη δημιουργία θεωριών.
Λόγω της τροχιάς
και της τεράστιας ταχύτητας του θα ξεπεράσει την έλξη του Ήλιου και θα συνεχίσει
το ταξίδι του εκτός του συστήματος μας. Η πορεία του δεν είναι ορατή με γυμνό
μάτι και για να δει κάποιος το 3Ι/ΑTLAS χρειάζεται ένα καλό τηλεσκόπιο.
Πιο αρχαίο από το Ηλιακό Σύστημα
Δεν υπάρχει
αμφιβολία ότι είναι διαστρικό αντικείμενο. Δεν πέρασε αρκετά κοντά από κανέναν
από τους πλανήτες του Ηλιακού Συστήματος για να αποκτήσει την ταχύτητά του,
επομένως δεν θα μπορούσε να προέρχεται από το Ηλιακό Σύστημα. Η ανίχνευση της
τροχιάς του δείχνει ότι προήλθε από τον διαστρικό χώρο προς την κατεύθυνση του
αστερισμού του Τοξότη, κοντά στο κέντρο του Γαλαξία μας.
Σε αντίθεση
με τα δύο προηγούμενα διαστρικά αντικείμενα, το 3I/ATLAS προήλθε από το νότιο
ουράνιο ημισφαίριο σε κατεύθυνση αντίθετη από την ηλιακή κορυφή στο βορρά, που
είναι η κατεύθυνση της κίνησης του Ήλιου σε σχέση με τα τοπικά αστέρια. Η νότια
προέλευση του 3I/ATLAS ήταν απροσδόκητη επειδή οι αστρονόμοι αρχικά προέβλεπαν
ότι τα περισσότερα διαστρικά αντικείμενα θα έπρεπε να προέρχονται από την
ηλιακή κορυφή και ότι τα τηλεσκόπια θα έπρεπε να δυσκολεύονται περισσότερο να
ανακαλύψουν διαστρικά αντικείμενα νότιας προέλευσης. Είτε το 3I/ATLAS να είναι
μια σπάνια ανακάλυψη, είτε τα διαστρικά αντικείμενα νότιας προέλευσης είναι πιο
συνηθισμένα από ό,τι αρχικά εικαζόταν.
Μια μελέτη
του Ιουλίου 2025 εκτίμησε με 68% βεβαιότητα ότι το 3I/ATLAS έχει ηλικία μεταξύ
7,6 και 14 δισεκατομμυρίων ετών. Αυτό σημαίνει ότι θα μπορούσε να είναι
παλαιότερο από το Ηλιακό Σύστημα (το οποίο έχει ηλικία 4,6 δισεκατομμυρίων
ετών) και μπορεί κάλλιστα να είναι ο αρχαιότερος κομήτης που έχει παρατηρηθεί
μέχρι σήμερα.
Πώς και πού γεννήθηκε
Το 3I/ATLAS
δεν μπορεί να εντοπιστεί στο αρχικό του άστρο, επειδή ταξιδεύει γύρω από τον
Γαλαξία μας εδώ και δισεκατομμύρια χρόνια, χρόνος που είναι αρκετός για να
αναμειχθεί με άλλα άστρα. Είναι πιθανό η ταχύτητα του 3I/ATLAS να έχει υποστεί
αλλαγές κατά τη διάρκεια του ταξιδιού του μέσα στον διαστρικό χώρο, μέσω της
βαρύτητας που προέρχεται από στενές επαφές με άστρα και νεφελώματα .
Πιθανότατα σχηματίστηκε
μέσα σε έναν πρωτοπλανητικό δίσκο αερίου και σκόνης , ο οποίος περιέβαλλε το
μητρικό αστέρι όταν ήταν νέο. Κάποια στιγμή μετά τον σχηματισμό του εκτινάχθηκε
βαρυτικά εκτός του μητρικού αστρικού συστήματος, είτε από στενή επαφή με έναν
γιγάντιο πλανήτη είτε με ένα αστέρι.
Ο συμπαγής
πυρήνας του 3I/ATLAS, που βρίσκεται κάτω από το νέφος, περιστρέφεται και αναμένεται
να έχει ακανόνιστο σχήμα κάτι που θα πρέπει να προκαλεί περιοδικές διακυμάνσεις
στη φωτεινότητα του αντικειμένου καθώς κινείται.
Εξωγήινο
διαστημόπλοιο
Η τροχιά, η
ταχύτητα και το γεγονός ότι αρχικά δεν είχαν αποσαφηνιστεί τα χαρακτηριστικά
του, οδήγησαν σε εικασίες ότι το 3Ι/ATLAS θα μπορούσε να είναι ένα αντικείμενο
εξωγήινης τεχνολογίας, ίσως ένα σκάφος που θα περάσει μέσα από το Ηλιακό
Σύστημα.
Στις 16
Ιουλίου 2025, ο αστροφυσικός Άβι Λεμπ κι άλλοι ερευνητές της Πρωτοβουλίας για
Διαστρικές Μελέτες δημοσίευσαν μια εργασία στην οποία εικάζουν ότι το
3I/ATLAS θα μπορούσε να είναι ένα εξωγήινο διαστημόπλοιο τονίζοντας ότι το
αντικείμενο είχε «ανώμαλα» χαρακτηριστικά, όπως το φαινομενικά μεγάλο μέγεθος,
την έλλειψη αναγνωρίσιμων χημικών ουσιών
και μια φαινομενικά απίθανη τροχιά ευθυγραμμισμένη με το εκλειπτικό επίπεδο του
Ηλιακού Συστήματος.
Στην πορεία
αυτές οι εικασίες καταρρίφθηκαν και η συντριπτική πλειονότητα της επιστημονικής
κοινότητας επέκρινε την εργασία της ομάδας του Λεμπ. Τονίζουν ότι πλέον έχουν γίνει
πολυάριθμες τηλεσκοπικές παρατηρήσεις του 3I/ATLAS που αποδεικνύουν ότι
εμφανίζει κλασικές υπογραφές κομητικής δραστηριότητας.
Να τονίσουμε
ότι ο Λεμπ έχει προηγουμένως υποστηρίξει ότι το 1I/ʻOumuamua και άλλα διαστρικά
αντικείμενα, συμπεριλαμβανομένου του πιθανώς διαστρικού μετεωρίτη CNEOS
2014-01-08, θα μπορούσαν να είναι εξωγήινα διαστημόπλοια, για τα οποία επίσης
επικρίθηκε από πολλούς ερευνητές. Ο Λεμπ παραδέχθηκε ότι «το πιο πιθανό αποτέλεσμα θα είναι ότι το
3I/ATLAS θα είναι ένα εντελώς φυσικό διαστρικό αντικείμενο, πιθανώς ένας
κομήτης». Υπερασπίστηκε την υπόθεσή του ως μια «ενδιαφέρουσα άσκηση από μόνη
της που είναι διασκεδαστική στην εξερεύνηση, ανεξάρτητα από την πιθανή
εγκυρότητά της».
Επίλογος
Τα ΜΜΕ πήραν τα αρχικά στοιχεία και την εικασία του Λεμπ και έφτιαξαν μια ενδιαφέρουσα ιστορία γύρω από τον 3Ι/ATLAS. Προέβαλαν αυτή την εκδοχή παρότι τελικά αποδείχθηκε εντελώς αβάσιμη. Όλα τα στοιχεία δείχνουν ότι ο 3I/ATLAS, ο τρίτος διαστρικός επισκέπτης που παρατηρούμε, είναι ένας αρχαίος κομήτης που ταξιδεύει εδώ και δισεκατομμύρια χρόνια.