Τον ήξεραν ως το «Κοφτερό Μαχαίρι» και ήταν αυτός που βασάνιζε και εκτελούσε εκείνους που ο IRA υποπτευόταν ότι συνεργάζονταν με τους Βρετανούς. Τελικά ήταν πράκτορας. Αυτή είναι η ιστορία του Φρέντι Σκαπατίτσι
Μετά από
πολυετή αναμονή η έρευνα γνωστή ως «Επιχείρηση Κένοβα» επιβεβαίωσε ότι ο εκτελεστής
του IRA Αλφρέντο
(Φρέντι) Σκαπατίτσι ήταν πράκτορας του βρετανικού στρατού και της ΜΙ5. Η έρευνα, η
οποία ξεκίνησε το 2016, αποφάνθηκε ότι ο Σκαπατίτσι δεν ήταν περιφερειακός συνεργάτης
(όπως υποστήριζαν οι βρετανικές αρχές) αλλά πράκτορας πλήρους απασχόλησης ο
οποίος συμμετείχε σε κρίσιμες συσκέψεις.
Την ίδια ώρα
ο άντρας με το κωδικό όνομα «Stakeknife» (κοφτερό μαχαίρι) δολοφονούσε και
βασάνιζε άτομα τα οποία ο IRA θεωρούσε πληροφοριοδότες των Άγγλων. «Οι πράξεις του κόστισαν
περισσότερες ζωές παρά έσωσαν» αναφέρει η έρευνα.
Ο Σκαπατίτσι πέθανε το 2023 σε ηλικία 77 ετών και λίγο μετά ο επικεφαλής της «Επιχείρησης Κένοβα» ανακοίνωσε ότι τα αποτελέσματα δεν θα ανακοινωθούν τελικά στο προκαθορισμένο χρόνο. Τελικά άργησαν δύο ολόκληρα χρόνια.
Ποδοσφαιριστής, οικοδόμος… πράκτορας
Ο Αλφρέδο
Σκαπατίτσι γεννήθηκε το 1946 στο Μπέλφαστ, από Ιταλούς μετανάστες. Ο πατέρας
του, Ντάνιελ, είχε φαστφουντάδικο και ήταν περιφερόμενος παγωτατζής της πόλης. Ο
Φρέντι είχε ταλέντο στο ποδόσφαιρο και μάλιστα η Νότινγχαμ Φόρεστ του είχε
προσφέρει συμβόλαιο. Όμως, μετά από μόλις τρεις εβδομάδες στην ομάδα, αποφάσισε
να επιστρέψει στο Μπέλφαστ. Τελικά έγινε οικοδόμος.
Όταν, στα
τέλη της δεκαετίας του ’60, είχε ξεκινήσει η περίοδος των «Troubles» μεταξύ Βόρειας Ιρλανδίας και Αγγλίας, ο
Σκαπατίτσι εντάχθηκε στον IRA. Το 1971, μετά από μια επιχείρηση-σκούπα του
βρετανικού στρατού, βρέθηκε στις φυλακές του Long Kesh, όπου γνώρισε τον Γκέρι
Ανταμς, πρόεδρο του Σιν Φέιν, του πολιτικού σκέλους του IRA. Έγιναν φίλοι και ο
Σκαπατίτσι ανέλαβε τον ρόλο του σωματοφύλακα του Ανταμς.
Ο «Stakeknife»,
όπως έγινε γνωστός, εξελίχθηκε σε κορυφαίο μέλος της Nutting Squad του IRA. Μια
ομάδα που βασάνιζε και πυροβολούσε τους πληροφοριοδότες των Βρετανών στο πίσω
μέρος του κεφαλιού. Όπως αποδεικνύεται ο βρετανικός στρατός και η ΜΙ5 συνέβαλαν
ώστε ο Σκαπατίτσι να ανελιχθεί στα υψηλά κλιμάκια του IRA. Αποδέχονταν το γεγονός ότι βασάνιζε
και εκτελούσε ανθρώπους από τη στιγμή που είχαν έναν πράκτορα με τόσο μεγάλος
κύρος μέσα στον IRA.
«Και μετά
τον πυροβόλησε στο πίσω μέρος του κεφαλιού»
Στο βιβλίο
του «Killing rage» (1997) ο μαχητής του IRA Ίμον Κόλινς, που δολοφονήθηκε το
1999 αφηγείται ένα χαρακτηριστικό περιστατικό με τον «Stakeknife». Όταν τον
είχε ρωτήσει αν έλεγαν στα υποψήφια θύματα ότι θα εκτελεστούν του απάντησε:
«Αυτός [ο Σκαπατίτσι] γύρισε στον αρχηγό της Nutting Squad και άρχισε να
αστειεύεται για έναν πληροφοριοδότη που ομολόγησε αφού του προτάθηκε αμνηστία.
Ο “Σκαπ” είπε στον άνδρα ότι θα τον πήγαινε σπίτι… Ο “Σκαπ” τού είχε πει να
κρατήσει δεμένα τα μάτια του για λόγους ασφαλείας, καθώς απομακρύνονταν από το
αυτοκίνητο. “Ηταν αστείο”, είπε, “που το κάθαρμα σκόνταφτε κι έπεφτε, ρωτώντας
με καθώς προχωρούσε στον δρόμο με τα κιγκλιδώματα και τους τοίχους, “αυτό είναι
το σπίτι μου τώρα;”, κι εγώ του έλεγα, “όχι, όχι ακόμη, λίγο ακόμα περπάτημα…”
“…και μετά πυροβόλησες τον μπάσταρδο στο πίσω μέρος του κεφαλιού”, είπε ο Τζον
Τζο, και οι δύο ξέσπασαν σε γέλια».
Ο Σκαπατίτσι
είχε πει χαρακτηριστικά: «Όλοι έχουν ένα οριακό σημείο και τελικά νομίζουν ότι
θα πάνε σπίτι τους. Αλλά δεν συμβαίνει αυτό».
Το 1991 ο
Σκαπατίτσι φέρεται να είναι αυτός που δολοφόνησε τον Τόμας Ολιβερ, έναν αγρότη
για τον οποίο υπήρχαν πληροφορίες ότι ενημέρωνε την ιρλανδική αστυνομία για τον
IRA.
Το 1992
φέρεται να έπαιξε βασικό ρόλο στα βασανιστήρια και τη δολοφονία τριών άλλων
πρακτόρων της FRU του βρετανικού στρατού, η οποία τον είχε στρατολογήσει. Ήταν η
τέλεια κάλυψη καθώς κανείς δεν θα μπορούσε να φανταστεί ότι ο άνθρωπος που βασανίζει
και σκοτώνει πληροφοριοδότες των Βρετανών είναι τελικά πράκτορας τους.
«Ξεκίνησε να
αναζητά εκδίκηση και εγκλωβίστηκε σε όλο το παιχνίδι. Ήταν ένα μοχθηρό κάθαρμα
που εθίστηκε στην αδρεναλίνη» τονίζει άνθρωπος που ήξερε τον Σκαπατίτσι.
Καθ’ όλη τη
διάρκεια της δεκαετίας του ’80, ο «Stakeknife» βασάνιζε και δολοφονούσε ανθρώπους
για τους οποίους υπήρχαν αμφιβολίες ή κάποιος τους είχε υποδείξει ως πληροφοριοδότες.
Γιατί έγινε πράκτορας
Ο Σκαπατίτσι
αποφάσισε να συνεργαστεί με τους Βρετανούς το 1978. Το πιο πιθανό είναι ότι
αυτό έγινε μετά από μια προσωπική διαμάχη. Μέλος του IRA βασάνισε τον «Stakeknife» γιατί είχε σχέση με τη σύντροφο του.
Οργισμένος ο Σκαπατίτσι πήγε σε ένα στρατόπεδο του βρετανικού στρατού και
ζήτησε να ενταχθεί στις τάξεις του ως πράκτορας. Σύμφωνα με ένα άλλο σενάριο προσέφερε
τις υπηρεσίες του στον βρετανικό στρατό για να του σβήσουν τα χρέη προς την εφορία. Υπάρχει και η πληροφορία ότι έγινε πράκτορας
μέσω ενός αξιωματικού του βρετανικού στρατού, με τον οποίον τα έπιναν στις παμπ
του Μπέλφαστ.
Για τους Βρετανούς
ο Σκαπατίτσι εξελίχθηκε σε κορυφαία πηγή πληροφορίων. Η μεθόδευση της «προαγωγής»
του σε ανώτερο ρόλο στη Nutting Squad, θεωρήθηκε μια από τις μεγαλύτερες
επιτυχίες των υπηρεσιών πληροφορίων της Βρετανίας.
Οι
βρετανικές υπηρεσίες, μάλιστα, φέρεται να του κατέθεταν, επί δύο δεκαετίες
τουλάχιστον, μισθό ίσο με υπουργού, περί τις 80.000 λίρες ετησίως, σε έναν
λογαριασμό σε τράπεζα του Γιβραλτάρ.
Οι
πληροφορίες που έδινε ο Σκαπατίτσι, μεταξύ άλλων, αποσόβησαν ενέδρα του IRA
εναντίον του βρετανικού στρατού στο Γιβραλτάρ, το 1988, κατά την οποία είχαν
σκοτωθεί τρεις εθελοντές του IRA. Παράλληλα, είχε δώσει κρίσιμες πληροφορίες
σχετικά με τη στόχευση του IRA κατά εγκαταστάσεων του βρετανικού στρατού στη
Γερμανία. Το 1990 φέρεται να είχε οργανώσει τη σύλληψη του πρώην εκπροσώπου του
Σιν Φέιν, Ντάνι Μόρισον. Επίσης έδωσε πληροφορίες για απαγωγές που σχεδίαζε να
κάνει ο IRA.
Για να
προστατέψουν την πηγή τους οι Βρετανοί «τάιζαν» τον IRA με ψευδείς πληροφορίες για τα
πρόσωπα που τους έδιναν πληροφορίες. Βασισμένος σε τέτοιες πληροφορίες, τον
Οκτώβριου του 1987, ο IRA πυροβόλησε τον 66χρονο Φρανσίσκο Νοταραντόνιο, συνταξιούχο
ταξιτζή, καθώς κοιμόταν με τη σύζυγό του στο σπίτι στο δυτικό Μπέλφαστ. Είχε 11
παιδιά. «Δεν υπήρχαν κανόνες σε αυτόν τον βρώμικο πόλεμο. Ο Νοταραντόνιο
θυσιάστηκε για να προστατεύσει τον πιο μυστικό πράκτορα της Βρετανίας στον
IRA», είχε δηλώσει στρατιωτική πηγή της Βρετανίας.
Ο «Stakeknife» αποκαλύπτεται
Το 2003
δημοσιεύματα αποκάλυψαν τον Φρέντι Σκαπατίτσι ως το πρόσωπο πίσω από τον «Stakeknife»
και παρουσίασαν στοιχεία για τη διπλή δράση του. Αναγκάστηκε να φύγει από το
Μπέλφαστ και ζήτησε συνάντηση με την ηγεσία του IRA για να τους πείσει ότι όλα
τούτα δεν ισχύουν. Με βασικό επιχείρημα ότι οι Βρετανοί θέλουν να διασπάσουν το
κίνημα, επιχείρησε να πείσει ότι δεν ήταν πράκτορας.
Με τις αποκαλύψεις
να παίρνουν μορφή χιονοστιβάδας ο Σκαπατίτσι έφυγε από την Αγγλία και εγκαταστάθηκε
στην Τενερίφη. Εκεί τον αναγνώρισαν Άγγλοι τουρίστες γεγονός που τον οδήγησε να
επιστρέψει τελικά στο Νησί.
Το 2015
ανακοινώθηκε επίσημα ότι ξεκινά έρευνα για τη δράση του Σκαπατίτσι. Η αστυνομία
της Βόρειας Ιρλανδίας τον είχε συνδέσει με 50 δολοφονίες. Τελικά ο «Stakeknife» συνελήφθη στις αρχές του
2018.
Άνθρωπος που
γνώριζε τη δράση του στον IRA θα πει: «Ήταν ο φόβος και ο τρόμος του IRA: δικαστής,
ένορκος και δήμιος. Δεν χρειαζόταν να παρευρίσκεται στις συνεδριάσεις των
ταξιαρχιών. Δεν αναμείχθηκε στην πολιτική. Οποτε, όμως, κάτι πήγαινε στραβά,
έστελναν τον Φρέντι Σκαπατίτσι». Άλλες πηγές του IRA, που είχαν σοκαριστεί από
τις αποκαλύψεις για προδότη ανάμεσά τους, δήλωσαν ότι ο «Σκαπ» είχε την
τρομακτική φήμη του «αδίστακτου ψυχοπαθούς».
Η αλήθεια αποκαλύπτεται
Μετά την
αποκάλυψη του ονόματος του «Stakeknife» οι πληροφορίες που έρχονταν από τους
Βρετανούς ήταν αντικρουόμενες. Από τη μια υποστήριξαν ότι η συνεργασία μαζί του
ήταν «περιφερειακή» και από την άλλη ότι έσωσε ζωές και απέτρεψε φρικαλεότητες
του IRA. Η «Επιχείρηση Κένοβα» διέψευσε και τα δύο αφηγήματα. Ο Σκαπατίτσι ήταν
μόνιμος και υψηλά αμειβόμενος πράκτορας και το όφελος από τις πληροφορίες που
έδιναν δεν ήταν σε καμία περίπτωση τέτοιο που να δικαιολογεί τη φρικτή δράση
του.
Με τον «Stakeknife»
νεκρό, από τον Μάρτιο του 2023, και την έρευνα να έχει αποκαλύψει τον ρόλο του
οι αρχές ελπίζουν ότι θα εμφανιστούν μάρτυρες και συγγενείς θυμάτων που θα
μιλήσουν για τα εγκλήματα.