Το βιβλίο της Καμίλ Κουσνέρ έσκασε σαν βόμβα στις αρχές του
χρόνου στην Γαλλία. Το βιβλίο της «Η μεγάλη οικογένεια» έφερε στο προσκήνιο ένα
θέμα που η γαλλική κοινωνία προτιμούσε να το κρύβει κάτω από το χαλί: την
σεξουαλική κακοποίηση ανηλίκων και την αιμομιξία. Το βιβλίο δεν άργησε να προκαλέσει
μια ακόμα ηθική, κοινωνική και πολιτική κρίση στη χώρα μιας και τα πρόσωπα που
καταγγέλλονταν ήταν αυτά που θα θεωρούσε κανείς «υπεράνω πάσης υποψίας» και
υπερασπιστές – κατά τα φαινόμενα - του ανθρωπισμού.
Η Γαλλία βρέθηκε για ακόμα μια φορά στο προσκήνιο
προσπαθώντας να εξηγήσει γιατί οι ισχυροί της κακοποιούσαν παιδιά και πώς οι
εξίσου ισχυροί καλοί τους φίλοι έκαναν τα στραβά μάτια σε αυτό που ήξεραν πολύ
καλά ότι συνέβαινε. Ωστόσο, αυτή τη φορά ο αντίκτυπος των αποκαλύψεων ήταν πολύ
μεγαλύτερος απ’ ό, τι σε ανάλογες περιπτώσεις του παρελθόντος.
La Familia Grande
Η 45χρονη Καμίλ Κουσνέρ είναι η κόρη της ακαδημαϊκού Εβελίν Πιζιέ και του πρώην
υπουργού Μπερνάρ Κουσνέρ, ιδρυτή των «Γιατρών
Χωρίς Σύνορα» και των «Γιατρών του Κόσμου». Στο βιβλίο της αποκάλυψε ότι ο
δίδυμος αδερφός της υπέστη συστηματική σεξουαλική κακοποίηση περίπου στα 13 του
χρόνια από τον δεύτερο σύζυγο της μητέρας τους, τον εξέχοντα πολιτικό
επιστήμονα, διάσημο αναλυτή, πρώην ευρωβουλευτή του Σοσιαλιστικού Κόμματος και
προέδρου του διάσημου Ινστιτούτου Πολιτικών Σπουδών του Παρισιού (Sciences Po) Ολιβιέ Ντιαμέλ (ΦΩΤΟ).
Η Καμίλ Κουσνέρ και ο «Βίκτορ» (δεν χρησιμοποιεί το πραγματικό όνομα του αδερφού της) γεννήθηκαν το 1975. Ο αδελφός τους Ζυλιέν είναι πέντε χρόνια μεγαλύτερος. Τα τρία παιδιά δεν έβλεπαν πολύ τον πατέρα τους και όπως γράφει η Καμίλ, η μητέρα της έλεγε σε εκείνη: «Πρέπει να καταλάβεις. Είναι γιατρός, επέλεξε να σώσει τα άλλα παιδιά. Όχι, τα δικά του». Όταν τα δίδυμα ήταν 6 ετών, οι γονείς τους χώρισαν και η μητέρα τους ξαναπαντρεύτηκε και «ένας καινούργιος πατέρας, πιο ζεστός, ήρθε στη ζωή μας». Ο Ολιβιέ Ντιαμέλ δεν είχε αποκτήσει παιδιά από τον πρώτο του γάμο και συνήθιζε να λέει στα παιδιά της δεύτερης συζύγου του: «Είστε η ζωή μου, η νέα μου ζωή, αυτό που περίμενα, αυτό που ήθελα. Εσείς είστε τα παιδιά μου και ακόμα καλύτερα».
Τα καλοκαίρια η οικογένεια πήγαινε για διακοπές στο Σαναρί
Σιρ Μερ, στη νοτιοανατολική Γαλλία, όπου διέθετε εξοχικό σπίτι ο Ντιαμέλ. Εκεί
μαζευόταν πολλοί φίλοι, η θεία των παιδιών, η Γαλλίδα ηθοποιός Μαρί Φρανς Πιζιέ
και περνούσαν ανέμελα για δύο μήνες. Όμως, το 1988 η αυτοκτονία της γιαγιάς
τους Πόλα, δύο χρόνια μετά την αυτοκτονία του συζύγου της, Ζορζ Πιζιέ,
καταρράκωσε την Εβελίν Πιζιέ, η οποία κατέφυγε στο αλκοόλ.
Εκείνη την περίοδο που η μητέρα της είχε βυθιστεί στον
αλκοολισμό και ο πατέρας των παιδιών ήταν απών, «ξεκίνησαν όλα», όπως γράφει
στο βιβλίο της η Καμίλ Κουσνέρ.
«Ούτε ο Βίκτορ, ούτε εγώ μπορούμε να πούμε με σιγουριά πόσο
ετών ήμασταν εκείνη την περίοδο», γράφει η Καμίλ Κουσνέρ. Στα τέλη της
δεκαετίας του 1980 ο πατριός των δύο παιδιών «γλιστρούσε στο δωμάτιο του
αδελφού μου για να ζητήσει ένα χάδι, τουλάχιστον, κατά την διάρκεια δύο ετών», αποκαλύπτει
η Κουσνέρ στο βιβλίο.
Επί είκοσι χρόνια, η Καμίλ Κουσνέρ (ΦΩΤΟ) τήρησε την υπόσχεσή της και κράτησε το μυστικό του διδύμου αδελφού της. «Αν μιλήσεις θα πεθάνω, ντρέπομαι πολύ, βοήθησέ με να του πω όχι, σε παρακαλώ», την ικέτευε εκείνη τα χρόνια ο Βίκτορ. Στα τέλη της δεκαετίας 2000, τον έπεισε, ωστόσο, να το αποκαλύψει στη μητέρα τους. Αυτό που αντιμετώπισαν όμως ήταν ένας νέος εφιάλτης. Η μητέρα τους, Εβελίν, κατηγόρησε την κόρη της ότι καθυστέρησε να της μιλήσει. «Θα είχα πιθανώς αφήσει τον πατριό σου. Τώρα είναι υπερβολικά αργά», της δήλωσε. Μάλιστα κατηγόρησε τον γιο της ότι… αποπλάνησε τον άντρα της! Παρά την δράση της ως φεμινίστρια και πρωτοστάτης στον Μάη του 1968, η Εβελίν Πιζιέ τάχθηκε ουσιαστικά με το σύζυγό της, Ολιβιέ Ντιαμέλ. Μέχρι το θάνατο της Εβελίν, το 2017, μητέρα και κόρη συναντήθηκαν μόνο από μακριά.
Το βιβλίο τόλμησε να αγγίξει το «καυτό θέμα» της αιμομιξίας
στη γαλλική κοινωνία. Αν και η περίπτωση του «Βικτόρ» και του Ντιαμέλ δεν είναι
ακριβώς αιμομιξία μιας και δεν είχαν σχέση εξ αίματος ο όρος χρησιμοποιείται
στη Γαλλία για να χαρακτηρίσει κάθε σεξουαλική κακοποίηση εντός της οικογένειας,
με σχέσεις είτε εξ αίματος είτε εξ αγχιστείας. Πρόκειται για το απόλυτο θέμα
ταμπού στη χώρα και όποιος τολμήσει να μιλήσει γι’ αυτό θεωρείται αμέσως
προδότης. Αυτή τη φορά όμως η ανταπόκριση του κόσμου ήταν πολύ διαφορετική απ’
ό,τι στο παρελθόν.
Καταιγισμός αποκαλύψεων
Μέσα σε λίγες ώρες μετά την κυκλοφορία του βιβλίου και της αποκάλυψης
του περιεχομένου του, δεκάδες και στη συνέχεια εκατοντάδες θύματα σεξουαλικής
κακοποίησης από μέλη της οικογένειάς τους άρχισαν να κατακλύζουν το διαδίκτυο
με τις σοκαριστικές τους ιστορίες δημιουργώντας το hashtag #MeTooInceste (inceste είναι
η αιμομιξία στα γαλλικά).
Το βιβλίο ξεπούλησε μέσα σε λίγες μέρες και ο 70χρονος πια
Ντιαμέλ παραιτήθηκε από όλες τις θέσεις που κατείχε συμπεριλαμβανομένου και του
σχολιαστή στις ειδήσεις. Δεν έκανε καμία δημόσια δήλωση. Η αστυνομία ανακοίνωσε
ότι ξεκινά έρευνα για καταγγελίες «βιασμού και σεξουαλικής κακοποίησης ανηλίκου»,
ενώ μίλησε με τον αδερφό της Καμίλ.
Μέσα σε μια εβδομάδα, άλλοι σημαίνοντες παράγοντες άρχισαν
να «πέφτουν» σαν ντόμινο μετά τον Ντιαμέλ. Ο φιλόσοφος Άλαν Φινκιελκράουτ έχασε
την θέση του ως μόνιμος σχολιαστής στην τηλεόραση όταν υπονόησε ότι η
συμπεριφορά του Ντιαμέλ δεν ήταν τόσο σοβαρή καθώς ο θετός του γιος ήταν «έφηβος».
Η Ελισάβετ Γκιγκού, μια πρώην υπουργός δικαιοσύνης και φίλη του Ντιαμέλ,
παραιτήθηκε από πρόεδρος της επιτροπής που ερευνούσε ζητήματα παιδοφιλίας και
αιμομιξίας παρόλο που επέμενε ότι «δεν είχα ιδέα γι’ αυτά τα σοβαρά γεγονότα».
Ο νομάρχης της περιοχής Ιλ-ντε-Φρανς, Μαρκ Γκυγιάμ, ένας ακόμα
φίλος του Ντιαμέλ, παραιτήθηκε από την θέση του στον Εθνικό Οργανισμό Πολιτικών
Επιστημών που επιβλέπει το διάσημο πανεπιστήμιο Sciences Po, στο οποίο ήταν πρόεδρος ο Ντιαμέλ.
Η υπόθεση έφτασε μέχρι και στον πρόεδρο της χώρας Εμανουέλ
Μακρόν. Ο Μακρόν χαιρέτησε το θάρρος όσων έσπασαν την «ομερτά» της αιμομιξίας
και της παιδικής κακοποίησης και ζήτησε αλλαγή στους σχετικούς νόμους.
«Σας ακούμε... σας πιστεύουμε.. και δεν θα είστε πια μόνοι»,
είχε δηλώσει. Μίλησε για «τσαλακωμένες ζωές στον ιερό χώρο ενός παιδικού
δωματίου», για «κλεμμένα παιδικά χρόνια με την ευκαιρία οικογενειακών
διακοπών», για «στιγμές που θα έπρεπε να ήταν αθώες, όμως οδήγησαν στο
χείριστο». Όπως υπογράμμισε, «αυτές τις μαρτυρίες, αυτές τις λέξεις, αυτές τις
κραυγές, κανείς δεν μπορεί να τις αγνοήσει πλέον.
Το πιο πρόσφατο «θύμα» από αυτό το τσουνάμι αποκαλύψεων
είναι ο Φρεντερίκ Μιόν, ο διευθυντής του Sciences Po. Νωρίτερα είχε αποκαλύψει ότι ήξερε τις
κατηγορίες κατά του Ντιαμέλ από το 2018, ωστόσο δεν έκανε κάτι παραδεχόμενος «λάθη
στην εκτίμηση των πραγμάτων».
Τα θύματα μιλούν
Ο Λορέντ Μπογιέ είναι ένας πρώην αστυνομικός, ο οποίος έχει
αποκαλύψει ότι είχε κακοποιηθεί από έναν μεγαλύτερο αδερφό του όταν ήταν έξι
ετών. Σήμερα, είναι πρόεδρος της εθελοντικής οργάνωσης, Les Papillons, στην οποία
προσπαθούν να βοηθήσουν νέα παιδιά να μιλήσουν για τις επιθέσεις κακοποίησης
και αιμομιξίας που έχουν δεχθεί. Όπως είπε, το βιβλίο της Κουσνέρ έβγαλε «τα
άπλυτα της Γαλλίας στη φόρα»
«Αυτό που έκανε αυτό το βιβλίο και το κίνημα #MeTooInceste είναι να
επιτρέψουν στις οικογένειες να πουν: ‘Αρκετά. Σταματήστε. Δεν θέλω να είμαι μέρος αυτής της φρίκης
πια. Σταματήστε να καλείτε αυτόν τον θείο στους γάμους, όταν ξέρετε ότι
κακοποιεί παιδιά’. Απαιτείται πλέον από τον καθένα και από κάθε οικογένεια να
έρθει αντιμέτωπη με την συνείδησή της. Εξαιτίας όλου αυτού δόθηκε νέα ελπίδα
στα θύματα», αναφέρει μιλώντας στον Guardian.
«Κουλτούρα» αιμομιξίας
Η γενιά της Γαλλίας μετά τον Μάη του ’68 υιοθέτησε μια
πνευματική στάση σύμφωνα με την οποία η ελευθεριότητα της δεκαετίας του ’60 περιελάμβανε
και σεξουαλικές σχέσεις ενηλίκων με ανήλικους. Το 1977 ένα αίτημα για
συγκέντρωση υπογραφών, το οποίο στηριζόταν από αρκετούς διανοούμενους, όπως και
ο Μπέρναρντ Κουσνέρ πατέρας των διδύμων, ζητούσε την μείωση της ηλικίας
συναίνεσης για σεξουαλικές πράξεις στα 13. Ο Ζαν-Πολ Σαρτρ, ο Μισέλ Φουκό , ο
Ζακ Ντεριντά και η Σιμόν ντε Μπουβουάρ ήταν μεταξύ αυτών που είχαν υπογράψει.
Στα τέλη της δεκαετίας
του ’80, ο Ντιαμέλ και η σύζυγός του Εβελίν Πιζιέ, μια φεμινίστρια συγγραφέας
που είχε τέσσερα χρόνια σχέση με τον Φιντέλ Κάστρο, προσκαλούσαν συχνά τους διανοούμενους
φίλους τους στο θέρετρό τους στην γαλλική ριβιέρα όπου περνούσαν τα καλοκαίρια.
Η Κουσνέρ περιγράφει ότι γίνονταν συνεχώς πάρτι, ενώ οι περισσότεροι
κολυμπούσαν γυμνοί στην πισίνα ή και στην παραλία. Το σύνθημα ήταν «Ελευθερία
πάνω απ’ όλα», γράφει στο βιβλίο της η
Κουσνέρ.
«Οι γονείς φιλιούνταν με τα παιδιά τους στο στόμα. Ο πατριός
μου φλέρταρε με τις γυναίκες των φίλων του. Οι φίλοι του πήγαιναν με τις νταντάδες.
Νεαροί άντρες προσφέρονταν σε μεγαλύτερες γυναίκες», γράφει. Η μητέρα της τής
εξηγούσε: «Δεν υπάρχει τίποτα κακό σε αυτό μικρή μου Καμίλ. Ξέρω τι συμβαίνει».
Μάλιστα, σε ένα σημείο του βιβλίου, η Κουσνέρ περιγράφει μια
ιστορία για το πώς μια νεαρή καλεσμένη στο θέρετρο παραπονέθηκε στην αστυνομία
αφού ένας άντρας εισέβαλε στο κρεβάτι της απρόσκλητος. «Η γυναίκα δέχθηκε λεκτική
επίθεση και διασύρθηκε ουσιαστικά από τον πατριό μου και την μητέρα του, οι
οποίοι είπαν ότι αηδίασαν από την χυδαιότητα της κοπέλας. Μου εξήγησαν ότι
έπρεπε να καταλάβω: η κοπέλα υπερέβαλλε», γράφει η Κουσνέρ.
Μια έρευνα από την εταιρεία Ipsos που κυκλοφόρησε τον Νοέμβριο
υπολόγιζε ότι περίπου ένας στους δέκα Γάλλους έχει πέσει θύμα σεξουαλικής
κακοποίησης μέσα στην οικογένεια στην παιδική ή εφηβική του ηλικία. Το 78% ήταν
κορίτσια και το 22% αγόρια. Σύμφωνα μάλιστα με τα στοιχεία της έρευνας οι
περιπτώσεις τέτοιου είδους κακοποίησης έχει αυξηθεί ραγδαία τα τελευταία
χρόνια. Το 2009 είχε καταγράφει στο 3% του πληθυσμού –δηλαδή 2 εκατ. θύματα- ενώ
το 2020 ανέβηκε στο 10% - δηλαδή 6,7 εκατ. θύματα. Αυτό σημαίνει πιθανόν ότι
τώρα άρχισαν να μιλούν περισσότεροι.
Η ψυχίατρος Μιριέλ Σαλμονά, η οποία ήταν και η ίδια θύμα
σεξουαλικής κακοποίησης στην παιδική της ηλικία, και σήμερα είναι πρόεδρος της οργάνωσης
Mémoire Traumatique et Victimologie
(Τραυματικές Αναμνήσεις και Θυματολογία) αναφέρει ότι το βιβλίο της Κουσνέρ
ήρθε σε μια εποχή που η γαλλική κοινωνία ήταν έτοιμη να «σπάσει την ομερτά γύρω
από την αιμομιξία».
«Υπήρξε μια ολόκληρη κουλτούρα ατιμωρησίας ειδικά για όσους
κατείχαν θέσεις κύρους και εξουσίας και επιβολής εναντίον των γυναικών και των
παιδιών», αναφέρει η Σαλμονά στον Guardian. «Αυτοί οι άνθρωποι, κυρίως λευκοί άντρες, με την τόση
εξουσία τους είναι αγαπητοί σε όλους. Αυτό δημιουργεί ένα είδος σεξουαλικού προνομίου
που τους δίνει την εντύπωση ότι μπορούν να κακοποιούν γυναίκες και παιδιά χωρίς
καμία τιμωρία», τονίζει.
«Πρέπει να παραδεχτούμε ότι επιτρέψαμε να συμβούν φρικιαστικά
πράγματα και ότι πρέπει να γίνουν τροποποιήσεις. Πρέπει να παλέψουμε εναντίον της ατιμωρησίας. Θεωρούμασταν ως οι ανόητες γυναίκες
και τα κορίτσια που ήμασταν δεμένες, ανίκανες και ελευθερώσουμε τους εαυτούς μας,
ανίκανες και σκεφτούμε, αλλά τώρα τους στέλνουμε στην φυλακή», τονίζει.
Σύμφωνα με τον γαλλικό νόμο δεν υπήρχε νομικό πλαίσιο που να
ορίζει την κατώτερη ηλικία συναίνεσης για σεξουαλικές πράξεις, και μόλις τον
προηγούμενο μήνα η βουλή ψήφισε νόμο ώστε να οριστεί αυτό το όριο στα 13 έτη. Μέχρι τώρα ένα θύμα βιασμού θεωρείται εκ των
προτέρων ότι ασχέτως ηλικίας έχει συναινέσει και ενώπιον του δικαστηρίου θα
πρέπει να αποδείξει ότι αυτό δεν ισχύει. Σύμφωνα με το νέο νομοσχέδιο
προτείνεται η ποινικοποίηση των σεξουαλικών πράξεων μεταξύ ενός ενήλικα και ενός
παιδιού κάτω των 13 ετών. Μέχρι στιγμής αυτό θεωρούνταν «παράπτωμα» και όχι «έγκλημα».
Παράλληλα, το νομοσχέδιο δίνει περισσότερο χρόνο στα θύματα για να αναζητήσουν
την δικαίωση πριν παραγραφεί το έγκλημα.
Ο υπουργός Δικαιοσύνης Ερίκ Ντιπόντ-Μορετί την περασμένη
Πέμπτη προχώρησε ακόμα περισσότερο το θέμα λέγοντας σε συνέντευξή του ότι θα
προσπαθήσει να ανεβάσει το όριο της συναίνεσης στα 15 χρόνια. Παράλληλα, θα
τροποποιήσει τον νόμο ώστε ο θύτης να μην μπορεί να ισχυριστεί πλέον ότι το
θύμα του συναίνεσε κάτι που συνέβαινε ως τώρα με τα θύματα να αντιμετωπίζουν
συχνά μηνύσεις από τους θύτες τους. Παρόμοια προσπάθεια για να τεθεί το όριο
συναίνεσης στα 15 έτη είχε γίνει και πριν δύο χρόνια όταν είχε ξεκινήσει το
κίνημα #MeToo από τις ΗΠΑ
ωστόσο δεν είχε αποδώσει.
Ο Λορέντ Μπογιέ λέει ότι ελπίζει απελπισμένα πως το κύμα που
έχει δημιουργηθεί από το #MeTooInceste
δεν θα σπάσει πλέον μπροστά στους «βράχους της αδιαφορίας». Η οργάνωσή του Les Papillons έχει τοποθετήσει
γραμματοκιβώτια σε δεκάδες σχολεία αθλητικά κέντρα ενθαρρύνοντας τα θύματα να
σπάσουν τη σιωπή τους και ελπίζει ότι σύντομα θα μπορούν να τα τοποθετήσουν σε
ολόκληρη τη Γαλλία. «Βάζουμε ένα γραμματοκιβώτιο και την επόμενη μέρα
λαμβάνουμε δεκάδες γράμματα από παιδιά που χρειάζονται βοήθεια», αναφέρει.
Αυτό που τονίζει είναι ότι η σεξουαλική κακοποίηση των
παιδιών εντός της οικογένειας δεν εντοπίζεται σε συγκεκριμένες κοινωνικές,
οικονομικές ή γεωγραφικές ομάδες. «Δεν υπάρχουν εξαιρέσεις. Μπορεί να συμβεί σε
οποιαδήποτε οικογένεια», τονίζει.
Όπως λέει δεν είναι μόνο η κακοποίηση που έχει καταστροφικές
συνέπειες για το θύμα.
«Δεν είναι μόνο αυτό που συμβαίνει. Για μένα ήταν επίσης η
σιωπή επί 30 χρόνια, ο φόβος, η ντροπή, οι ενοχές. Τριάντα χρόνια
αυτοκαταστροφής και εξαρτήσεων. Ήταν μια μη-ζωή, ήσουν εκεί ενώ δεν ήσουν. Γι’
αυτό πρέπει να πούμε στοπ. Αρκετά».