Ξεκινώντας το Euro 2020 βλέπουμε όλο και περισσότερους αθλητές να γονατίζουν πριν τον αγώνα. Τι συμβολίζει η κίνησή τους, πώς ξεκίνησε και γιατί κάποιοι αντιδρούν
Την τρίτη ημέρα του Euro 2020, οι εθνικές Αγγλίας και Κροατίας βγήκαν στο χορτάρι του Γουέμπλεϊ για να αγωνιστούν. Πριν ο αγώνας ξεκινήσει οι παίκτες της Αγγλίας γονάτισαν στο ένα πόδι για λίγα δευτερόλεπτα, ωστόσο οι Κροάτες συμπαίκτες τους συνέχισαν να στέκονται όρθιοι καθώς είχαν δηλώσει από πριν ότι δεν θα γονατίσουν. Το πλήθος στις εξέδρες τους αποδοκίμασε έντονα. Τρεις εβδομάδες νωρίτερα, πριν από τον τελικό του Τσάμπιονς Λιγκ μεταξύ της Τσέλσι και της Μάντσεστερ Σίτι, όλοι οι παίκτες και οι διαιτητές γονάτισαν στο γήπεδο του Πόρτο. Τότε, όμως ο κόσμος στις εξέδρες αποδοκίμασε αυτή την απόφαση.
Η κίνηση αυτή πριν από την έναρξη των αγώνων συνδέεται στενά
με μια προσπάθεια αφύπνισης κατά των διακρίσεων. Πρόκειται για μια
αντιρατσιστική κίνηση, στην οποία ωστόσο αντιτίθενται ορισμένοι
συμπεριλαμβανομένου και των διοργανωτών των Ολυμπιακών Αγώνων του Τόκιο που
αναμένονται σε λιγότερο από δύο μήνες.
Πώς ξεκίνησε όμως και πώς έφτασε τελικά μέχρι και τα γήπεδα της
Ευρώπης;
Εν αρχή ήν ο Κέπερνικ
Το 2016 ο διάσημος αθλητής του αμερικανικού ποδοσφαίρου,
Κόλιν Κέπερνικ, πριν τους αγώνες της ομάδας του San Francisco 49ers και ενώ
έπαιζε ο εθνικός ύμνος των ΗΠΑ αντί να σταθεί όρθιος γονάτισε στο ένα του πόδι.
Λίγα μόνο λεπτά μετά είχε ξεσπάσει σάλος σε όλη τη χώρα.
Στις ΗΠΑ είναι παράδοση πριν από κάθε αθλητικό γεγονός να
ακούγεται ο εθνικός ύμνος της χώρας, «The Star-Spangled Banner».
Σύμφωνα με τον Κώδικα των ΗΠΑ όσοι είναι παρόντες ενώ ακούγεται ο ύμνος θα
πρέπει να σηκωθούν όρθιοι, να βάλουν το δεξί τους χέρι στην καρδιά και να
αποτίσουν φόρο τιμής στην σημαία. Οι αθλητές του Αμερικανικού Ποδοσφαίρου δεν
ήταν υποχρεωμένοι να είναι στο γρασίδι όταν έπαιζε ο ύμνος κάτι που άλλαξε το
2009. Αν και η ομοσπονδία του NFL
ανέφερε επίσημα ότι δεν είναι υποχρεωτικό, αλλά οι παίκτες «ενθαρρύνονται» να
στέκονται κατά τη διάρκεια του ύμνου, ανεπίσημα αυτό ήταν απαραίτητο.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η σημασία του εθνικού ύμνου θεωρούνταν
ανέκαθεν ένα διχαστικό θέμα στις ΗΠΑ. Κάποιοι θεωρούν ότι αποτελεί έναν
χαιρετισμό στους στρατιώτες και τους αστυνομικούς που έχουν πεθάνει σε ώρα
καθήκοντος, ενώ άλλοι πιστεύουν ότι τιμά τις ΗΠΑ εν γένει. Μάλιστα, μεταξύ του
2012 και του 2015, το υπουργείο Άμυνας των ΗΠΑ έδωσε 6,8 εκατ. δολάρια στις μεγαλύτερες
αθλητικές διοργανώσεις της χώρας με αντάλλαγμα να συμπεριλάβουν στο πρόγραμμά τους
διάφορα πατριωτικά γεγονότα, όπως την ανάκρουση του εθνικού ύμνου.
Ο Κέπερνικ άλλαξε αυτή τη συνήθεια. Όπως είπε αργότερα ήθελε
να διαμαρτυρηθεί με αυτόν τον τρόπο στις φυλετικές διακρίσεις και την
αστυνομική βία στις ΗΠΑ και δεν σκόπευε να σταθεί όρθιος για να δείξει τη
περηφάνια του στη σημαία μιας χώρας που καταπιέζει τους μαύρους και τους
έγχρωμους ανθρώπους. Πριν την πράξη του, είχαν προηγηθεί μέσα σε λιγότερο από
ένα μήνα τρεις δολοφονίες Αφροαμερικανών από λευκούς αστυνομικούς (Άλτον Στέρλινγκ,
Φιλάντο Καστίλ και Τσαρλς Κίνσεϊ) καθώς και η απαλλαγή των αστυνομικών για τον
θάνατο του Φρέντι Γκρέι, περιστατικά που ο Κέπερνικ είχε σχολιάσει έντονα στα social media.
Ο Κέπερνικ συνέχισε να γονατίζει κατά τη διάρκεια του
εθνικού ύμνου σε όλα τα ματς της σεζόν και ορισμένοι ακόμα αθλητές, όπως ο
συμπαίκτης του Νέιτ Μπόγιερ, ακολούθησαν παρά τις έντονες αντιδράσεις. Αξίζει να
σημειωθεί ότι η τηλεθέαση του NFL το 2016 μειώθηκε κατά 8% και το 2017 έπεσε 9,7% περαιτέρω με
το 30% των ερωτηθέντων σε μια έρευνα της εταιρίας J. D. Power να αναφέρουν ότι γύρισαν
την πλάτη στους αγώνες εξαιτίας των διαμαρτυριών των παικτών.
Πολλοί άρχισαν να υποστηρίζουν ότι ο Κέπερνικ είναι
αντιαμερικάνος και δείχνει ασέβεια προς τον εθνικό ύμνο και σε όσους έχουν
χάσει τη ζωή τους για την πατρίδα. Ο Κέπερνικ έσπευσε να τους διαψεύσει. «Δεν
διαμαρτύρομαι κατά του ύμνου ή της πατρίδας, διαμαρτύρομαι κατά της οργανωμένης
βίας. Για μένα, αυτό είναι πολύ μεγαλύτερο από το ποδόσφαιρο και θα ήμουν
εγωιστής αν κοιτούσα από την άλλη πλευρά. Υπάρχουν σώματα που κείτονται στους δρόμους
και άνθρωποι που παίρνουν άδειες μετ’ αποδοχών και την γλιτώνουν από το έγκλημα
του φόνου που διαπράττουν (σημ. αναφερόταν στους αστυνομικούς που έχουν σκοτώσει
πολίτες)», έσπευδε να διευκρινίσει ο αθλητής.
Ωστόσο πολλοί συνέχιζαν να προβάλλουν την κίνησή του ως αντιπατριωτική
με ένα άτομο να κατακρίνει πιο φανατικά από οποιονδήποτε άλλο τον Κέπερνικ: ήταν
ο τότε πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ. Ο Τραμπ επανειλημμένα κατηγόρησε τον
αθλητή και όσους μιμήθηκαν την πράξη τους ως αντιαμερικάνους που δείχνουν
ασέβεια στην σημαία και την πατρίδα.
Τον Σεπτέμβριο του 2017 μιλώντας από την Αλαμπάμα, ο Τραμπ
παρότρυνε εμμέσως τους ιδιοκτήτων ομάδων της NFL να απολύσουν όποιους παίκτες γονατίζουν.
«Δεν θα σας άρεσε να δείτε έναν από τους ιδιοκτήτες του NFL, όταν κάποιος δεν δείχνει
σεβασμό στη σημαία μας να πει ‘Βγάλτε αυτό το κ*λ*παιδο από το γήπεδο τώρα. Έξω,
απολύεται. Απολύεται!’;», αναρωτήθηκε.
«Ξέρετε κάποιοι ιδιοκτήτες θα το κάνουν αυτό. Θα πει ‘αυτός ο
τύπος δεν σέβεται τη σημαία μας, απολύεται’. Και αυτός ο ιδιοκτήτης δεν το
ξέρει, αλλά θα είναι ο πιο δημοφιλής άνθρωπος στη χώρα», έλεγε τότε ο Τραμπ.
Τον Οκτώβριο του 2017, ο αντιπρόεδρος του Τραμπ, Μάικ Πενς,
αποχώρησε από ένα παιχνίδι του NFL
μεταξύ των Indianapolis Colts και των San Francisco
49ers επειδή ορισμένοι
αθλητές είχαν γονατίσει κατά τη διάρκεια του εθνικού ύμνου: «Ο Πρόεδρος Τραμπ
και εγώ δεν θα δώσουμε αξία σε καμία διοργάνωση που δεν σέβεται τους στρατιώτες
μας, τη σημαία μας και τον εθνικό μας ύμνο», δήλωσε αργότερα.
Ένας ανώνυμος ιδιοκτήτης ομάδας της NFL χαρακτήρισε τον Κέπερνικ «προδότη»,
ενώ ο τελευταίος είχε δηλώσει πως δέχθηκε απειλές για τη ζωή του.
Ο προπονητής της εθνικής ομάδας χόκεϊ των ΗΠΑ, Τζορτζ
Τορτορέλα, είχε προειδοποίησει ότι όποιος παίκτης του γονατίσει κατά τη διάρκεια
που Παγκοσμίου Πρωταθλήματος Χόκεϊ 2016 θα καθόταν μόνιμα στον πάγκο.
Ο βουλευτής της πολιτείας της Οκλαχόμα, Σον Ρόμπερτς,
προειδοποίησε την ομάδα μπάσκετ Oklahoma City Thunder
ότι αν γονατίσουν θα επανεξετάσει τα φορολογικά οφέλη της ομάδας.
Οι ιδιοκτήτες ομάδων στους αγώνες αυτοκινήτων NASCAR, Ρίτσαρντ Πέτι και
Ρίτσαρντ Τσάιλντρες – φανατικοί υποστηρικτές του Τραμπ – δήλωσαν ότι θα
απέλυσαν οποιονδήποτε δεν στεκόταν όρθιος στον εθνικό ύμνο, από το προσωπικό ως
τους οδηγούς. «Όποιος δεν σηκώνεται για τον εθνικό ύμνο πρέπει να φεύγει από τη
χώρα. Τελεία και παύλα», δήλωσε ο Πέτι.
Όταν ο Κέπερνικ ολοκλήρωσε τη σεζόν του με τους 49ers δεν μπόρεσε να υπογράψει
με καμία άλλη ομάδα και έμεινε ελεύθερος. Όλο το 2017 καμία ομάδα δεν υπέγραψε
μαζί του συμβόλαιο παρά κάποια δοκιμαστικά που έκανε. Ουσιαστικά έμεινε άνεργος
κάτι που τόσο ο ίδιος όσο και οι περισσότεροι απέδωσαν στην ακτιβιστική του
κίνηση. Μάλιστα, ο Κέπερνικ μήνυσε την NFL κατηγορώντας την για διακρίσεις και τελικά προχώρησε σε
συμβιβασμό. Άνεργος έμεινε και ο Μπόγιερ, ο οποίος μήνυσε κι αυτός την NFL και τελικά προχώρησε επίσης
σε συμβιβασμό.
Τζορτζ Φλόιντ
Το 2020
όλα άλλαξαν. Στις 25 Μαΐου ο λευκός
αστυνομικός Ντέρεκ Σόβιν πίεσε τον λαιμό
του Τζορτζ Φλόιντ με το γόνατό του για 8 λεπτά και 45 δευτερόλεπτα με
αποτέλεσμα ο Φλόιντ να χάσει τη ζωή του και ο θάνατός του να ξεσηκώσει θύελλα
αντιδράσεων όχι μόνο στις ΗΠΑ αλλά και σε όλον τον κόσμο.
Το κίνημα του Black Lives Matter γιγαντώθηκε και το γονάτισμα έγινε μια παγκόσμια κίνηση ως
ένδειξη της αντίστασης σε κάθε μορφή διάκρισης και βίας. Σε όλο και περισσότερα
αθλητικά γεγονότα σε όλον τον κόσμο οι παίκτες γονάτιζαν πριν από την έναρξη
των αγώνων λέγοντας «όχι» στον ρατσισμό. Ακόμα και ο πρωθυπουργός του Καναδά,
Τζάστιν Τριντό γονάτισε για να δείξει τη στήριξή του σε αυτόν τον σκοπό.
Ήδη πριν από την έναρξη του Euro 2020 αρκετές ομάδες έχουν
προαναγγείλει ότι οι παίκτες τους θα γονατίσουν πριν τους αγώνες σε μια πρόθεση
να δείξουν την στήριξή τους στο κίνημα Black Lives Matter αλλά και την αντίθεσή τους απέναντι σε κάθε είδους
διάκριση. Ένας από τους πιο ένθερμους υποστηρικτές αυτής της κίνησης είναι η
Εθνική Αγγλίας, η οποία ανακοίνωσε πριν την έναρξη της διοργάνωσης ότι οι
παίκτες θα γονατίζουν πριν από κάθε αγώνα. Εξάλλου, οι παίκτες των περισσότερων
ομάδων της Πρέμιερ Λιγκ έπρατταν το ίδιο μέσα στη χρονιά. Η απόφαση αυτή αν και
επιδοκιμάστηκε από τους περισσότερους Άγγλους, έχει ταυτόχρονα δεχθεί και
αρκετές επικρίσεις.
Η Αγγλία τελικά γονάτισε στον πρώτο της αγώνα στο Euro απέναντι στην Κροατία, ενώ οι Κροάτες παίκτες αρνήθηκαν να το κάνουν. Παράλληλα, στον αγώνα του Βελγίου με τη Ρωσία οι Βέλγοι παίκτες γονάτισαν με τους Ρώσους να μένουν όρθιοι και με τους Ρώσους φιλάθλους να αποδοκιμάζουν τους Βέλγους διεθνείς.
Γιατί κάποιοι αντιδρούν;
Πολλοί από τους παίκτες που δεν δέχονται να γονατίσουν από την άλλη υποστηρίζουν μια διαφορετική άποψη. Σύμφωνα με απόψεις αθλητών που έχουν ακουστεί το να γονατίζεις για τον ρατσισμό δεν είναι η σωστή πράξη για να τον κατακρίνεις έστω και με συμβολικό τρόπο. Αντίθετα, θα πρέπει να σταθείς όρθιος για να τον πολεμήσεις. Ενδεικτική είναι η περίπτωση του Ρουμάνου διεθνή που παίζει στην ΑΕΚ, Ιονούτ Νεντελτσεάρου, ο οποίος ήταν ο μόνος μαζί με τον συμπαίκτη του Νικολάε Στάντσιου που δεν γονάτισαν πριν τον φιλικό αγώνα με την Αγγλία. Ο Νεντελτσεάρου, ο οποίος έχει έντονη αντιρατσιστική δράση, δήλωσε μετά πώς δεν πιστεύει ότι αυτός είναι ο σωστός τρόπος για να αντιταχθείς στον ρατσισμό.
«Η στάση ζωής που έχω υπαγορεύει ότι τέτοιου είδους μηνύματα εναντίον του ρατσισμού θα έπρεπε να εκπέμπονται πολύ πιο καθαρά και θα έπρεπε να αφορούν όλες τις εκφάνσεις ρατσισμού που βιώνουμε καθημερινά. Από τη δική μου οπτική, είναι μάλλον υποκριτικό να πιστεύουμε ότι εκπληρώσαμε το χρέος μας κατά του ρατσισμού, απλώς υπακούοντας σε εντολή να γονατίσουμε», ανέφερε χαρακτηριστικά.
Στα δύο τελευταία φιλικά παιχνίδια πριν από το ντεμπούτο
τους στη διοργάνωση, οι διεθνείς της Αγγλίας αποδοκιμάστηκαν έντονα από
ορισμένους οπαδούς καθώς γονάτισαν στο έδαφος. Παράλληλα, ο πρώην αρχηγός του
Κόμματος Brexit, Νάιτζελ Φάρατζ, ένας από τους κύριους αρχιτέκτονες της εξόδου
του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ευρωπαϊκή Ένωση, επέκρινε τον Άγγλο προπονητή,
Γκάρεθ Σάουθγκεϊτ, λέγοντας ότι «δεν
έχει πλέον επαφή με τους φιλάθλους του και με το έθνος», επειδή παρατάχθηκε
δίπλα στους παίκτες του. Μάλιστα, ο Φάρατζ έδωσε τη δική του πλευρά στο
ζήτημα: «Το γονάτισμα στο Black Lives
Matter δεν έχει καμία σχέση με τη φυλετική δικαιοσύνη ή την ισότητα των
ευκαιριών. Μάλλον σημαίνει αλληλεγγύη σε μια μαρξιστική οργάνωση που θέλει να
εξαλείψει τις πολιτικές δυνάμεις, θέλει να καταστρέψει τον δυτικό καπιταλισμό,
να ακυρώσει τον τρόπο ζωής μας και να τον αντικαταστήσει με μια νέα
κομμουνιστική τάξη», δήλωσε σε ένα βίντεο-μήνυμα που δημοσιεύτηκε στα μέσα
κοινωνικής δικτύωσής του.
«Το ηθικό δίδαγμα της ιστορίας είναι πολύ απλό. Όλοι οι
αθλητές και οι αθλητικές διοργανώσεις δεν πρέπει να ασχολούνται με την
πολιτική, ούτε να κάνουν χειρονομίες που έχουν πολιτική αξία», κατέληξε.
Παρόλο που οι περισσότεροι από τους αθλητές που γονατίζουν
έχουν δηλώσει επανειλημμένα ότι η κίνησή τους δεν αποτελεί μια ευθεία στήριξη
συγκεκριμένα στο κίνημα Black Lives Matter αλλά μια δήλωση κατά του ρατσισμού,
οι επικριτές μοιάζουν να μην ακούν.
Πολλοί από όσους αντιτίθεται σε αυτήν την κίνηση των παικτών
υποστηρίζουν ότι οι αθλητές δεν έχουν δικαίωμα για πολιτικό σχόλιο παρά μόνο να
παίζουν και να προσφέρουν θέαμα. Εκτός από τον Φάρατζ, ο Βρετανός βουλευτής,
Μπρένταν Κλαρκ-Σμιθ, δήλωσε ότι οι Άγγλοι διεθνείς γονατίζοντας δείχνουν την
στήριξή τους σε πολιτικούς στόχους, όπως «η συντριβή του καπιταλισμού, η
αποχρηματοδότηση της αστυνομίας, η καταστροφή της πυρηνικής οικογένειας και η
επίθεση στο Ισραήλ» (!). Όλα αυτά υποτίθεται ότι τα προωθεί το κίνημα Black Lives Matter, σύμφωνα τουλάχιστον με τους επικριτές του κινήματος.
Η Uefa
ωστόσο έχει ήδη δηλώσει ότι όποιοι αθλητές «θέλουν να απαιτήσουν ισότητα μεταξύ
των ανθρώπων γονατίζοντας είναι ελεύθεροι να το κάνουν».
Δεν έχει συμβεί όμως το ίδιο στους Ολυμπιακούς Αγώνες. Η Ολυμπιακή
Επιτροπή έχει ανακοινώσει ότι απαγορεύεται στους αθλητές να γονατίσουν πριν ή
μετά τους αγώνες. Η εκπρόσωπος της επιτροπής, Κίρστι Κόβεντρι, δήλωσε πρόσφατα
ότι είναι «ανήσυχοι εξαιτίας του ρίσκου της πολιτικοποίησης των αθλητών» και
αναφέρθηκε στον Κανόνα 50 των Ολυμπιακών Αγώνων σύμφωνα με τον οποίο
απαγορεύεται οποιαδήποτε «επίδειξη ή πολιτική, θρησκευτική ή φυλετική
προπαγάνδα».
Ωστόσο, πολλοί αθλητές έχουν δηλώσει ότι προτίθεται να
σπάσουν τον κανόνα καθώς επιμένουν ότι η κίνηση αυτή δεν περιέχει καμία
πολιτική θέση, αλλά αποτελεί μια αντίσταση στις διακρίσεις και στον ρατσισμό.