Μια μέρα σαν σήμερα το 1991 κυκλοφόρησε το άλμπουμ των Nirvana που σημάδεψε τη μουσική και μια ολόκληρη γενιά. Η ιστορία πίσω από κάθε κομμάτι του
Τριάντα ολόκληρα χρόνια συμπληρώνονται σήμερα από την κυκλοφορία του Nevermind των Nirvana.Τρεις δεκαετίες μετά, το άλμπουμ της θρυλικής μπάντας από το Σιάτλ παραμένει ένα από τα σημαντικότερα στην ιστορία της μουσικής. Όχι μόνο εκτόξευσε τους Nirvana αλλά καθιέρωσε το grunge ως το κυρίαρχο είδος μουσικής της εποχής και τον Κερτ Κομππέιν (που θα αυτοκτονούσε μόλις τρία χρόνια μετά) ως τη φωνή μιας ολόκληρης γενιάς. Πίσω από κάθε τραγούδι του Nevermind κρύβεται μια μικρή ιστορία αλλά και μια μικρή περιπέτεια. Το Janus σας τα παρουσιάζει ένα προς ένα.
1. Smells Like Teen Spirit
Το διασημότερο τραγούδι της μπάντας και αυτό που είχε βαρεθεί να ερμηνεύει ο Κομπέιν. «Όταν κάθισα να το γράψω είχα στο μυαλό να γράψω το απόλυτο ποπ τραγούδι και τους Pixies. Ήμουν πολύ συνδεδεμένος μαζί τους. Είχαμε την ίδια δυναμική. Χαλαροί και ήσυχοι και την ίδια στιγμή έντονοι και σκληροί» θα πει ο ίδιος ο Κομπέιν. Όταν άκουσε τη μουσική ο Κριστ Νοβοσέλικ είπε ότι το τραγούδι ήταν πολύ Pixies και τόνισε ότι θα δεχθούν μεγάλη κριτική γι' αυτό.
Όσο για τους περίεργους στίχους ο Κομπέιν έχει τονίσει ότι ήθελε να παρουσιάσει ένα πορτραίτο των μπερδεμένων ιδεολογικά ατόμων της ανεξάρτητης επαναστατικής ροκ σκηνής με τα οποία συναναστρεφόταν. Ο τίτλος του τραγουδιού ανήκει στη φίλη του Κομπέιν, Κάθλιν Χάμα. Ένα βράδυ τον Αύγουστο του 1990, αφού έχουν πιει ένα μπουκάλι ουίσκι, πήγαν να γράψουν συνθήματα στους τοίχους ενός κέντρου κατά των αμβλώσεων. Ο Κερτ Κομπέιν έγραψε με τεράστια γράμματα το σύνθημα «God is gay». Η Καθλίν εντυπωσιάστηκε και όταν γύρισαν στο διαμέρισμα του frontman των Nirvana του έγραψε στον τοίχο του δωματίου του. «Kurt smells like teen spirit». Το Teen Spirit ήταν η μάρκα ενός αποσμητικού που κυκλοφορούσε τότε.
«Ο Κερτ μου τηλεφώνησε έξι μήνες μετά και μου είπε: Θυμάσαι εκείνη τη νύχτα; Αυτό που έγραψες στον τοίχο μου. Είναι πολύ κουλ και θέλω να το χρησιμοποιήσω» θυμάται η Καθλίν.
Το Smells Like Teen Spirit ήταν το τελευταίο τραγούδι που ολοκληρώθηκε πριν στείλουν το ντέμο στον παραγωγό Μπουτς Βιγκ. «Ήταν ουσιαστικά μια κασέτα με πρόβες. Ο Κερτ με πήρε και μου είπε: Μπουτς έχουμε κάποια καινούργια τραγούδια και επίσης έχουμε τον Ντέιβ Γκρόλ, τον καλύτερο ντράμερ στον κόσμο. Πάτησα να ακούσω το Teen Spirit. Άκουγα τον βραχνιασμένο ήχο μιας κιθάρας και από πίσω ένα hello hello. Η ηχογράφηση ήταν τραγική αλλά και πάλι με ενθουσίασε. Όταν μου το έπαιξαν στο στούντιο έμεινα άναυδος. Ήταν η πρώτη φορά που έβλεπα τον Ντέιβ Γκρολ να παίζει ζωντανά και ακουγόταν εκπληκτικά. Θυμάμαι που σκεφτόμουν ότι ακούγεται απίστευτα έντονα» λέει ο Βιγκ. Το Nevermind είναι το πρώτο άλμπουμ στο οποίο ο Γκρολ είναι ο ντράμερ της μπάντας η οποία ξεκίνησε με τον Τσαντ Τσάνινγκ.
Ο Μπουτς Βιγκ επέμενε ο Κομπέιν να ηχογραφήσει πολλές φορές τα φωνητικά και να τα χρησιμοποιήσει για να δώσει βάθος στο τραγούδι. «Ο Κερτ διαφωνούσε, μου έλεγε ότι νιώθει ότι έτσι κλέβει. Τελικά τον πείσαμε. Ήταν εκπληκτικό ότι κάθε φορά ακουγόταν το ίδιο και αυτό έκανε το κομμάτι να γίνει τόσο δυνατό ηχητικά» τονίζει.
In Bloom
Όπως έχει αποκαλύψει ο Νοβοσέλικ αρχικά το In Bloom ήταν πιο γρήγορο και πιο σκληρό. «Ο Κερτ το δούλεψε παρά πολύ στο σπίτι. Το έκανε πιο αργό, έβαλε αυτό το εφέ στις κιθάρες και το έκανε πιο ποπ. Με πήρε κάποια στιγμή τηλέφωνο και μου είπε να ακούσω πώς το είχε αλλάξει. Ήταν αυτό που ξέρουμε σήμερα.
Κατά τη διάρκεια της ηχογράφησης ο Κομπέιν δεν μπορούσε να φτάσει τις ψηλές νότες που χρειάζονταν. Τελικά το πέτυχε με τη βοήθεια της κοκαΐνης.
Οι στίχοι του Κομπέιν ήταν ειρωνικοί. Αναφέρονταν σε όλους αυτούς τους «επιφανειακούς θαυμαστές» που απέκτησε η μπάντα μετά το Bleach. Αυτούς που είχαν ακούσει μόνο τις 2-3 επιτυχίες τους και πήγαιναν στα live για να ακούσουν μόνο αυτά τα τραγούδια. «Αυτοί θέλουν μόνο να τραγουδούν τα όμορφα τραγουδάκια μας και δεν έχουν καταλάβει τίποτα άλλο» έλεγε ο Κομπέιν. Ο βιογράφος Τσαρλς Ρ. Κρος υποστηρίζει ότι το In Bloom είναι και ένα «μεταμφιεσμένο πορτραίτο» του μουσικού και φίλου του Κομπέιν, Ντίλαν Κάρλον. Ήταν αυτός που του αγόρασε το όπλο με το οποίο αυτοκτόνησε.
Come As You Are
Ένα ακόμα εμβληματικό κομμάτι για την μπάντα αλλά και ολόκληρη την εποχή της Generation X. «Είναι ένα αντιφατικό τραγούδι για τους ανθρώπους και πώς περιμένουν οι άλλοι από αυτούς να φέρονται» έχει πει ο Κομπέιν. Ο Ντέιβ Γκρολ τονίζει ότι στόχος τους ήταν να πουν στον κόσμο να είναι όσο πιο απλοί γίνεται.
Η μουσική στο Come As You Are έμοιαζε πολύ με ένα κομμάτι της πανκ μπάντας Killing Joke και αυτό προβλημάτιζε πολύ τον Κομπέιν. Δεν ήθελε να το προωθήσουν ως το δεύτερο σινγκλ του άλμπουμ και πίεζε να πάρει τη θέση του το In Bloom. Ο Κομπέιν είχε δίκιο και άδικο. Οι Killing Joke πράγματι παραπονέθηκαν για την ομοιότητα αλλά δεν κινήθηκαν νομικά. Το τραγούδι έγινε όμως παγκόσμια επιτυχία. Μετά την αυτοκτονία του Κομπέιν ο στίχος «Και ορκίζομαι ότι δεν έχω όπλο» ηχούσε πολύ διαφορετικά στ' αυτιά των θαυμαστών του.
Breed
To
κομμάτι αρχικά ονομαζόταν Imodium από το γνωστό φάρμακο κατά της διάρροιας. Στιχουργικά θεωρείται ένα από τα
χαρακτηριστικότερα του Κερτ Κομπέιν. Απλό, σκληρό, ειρωνικό. Μιλάει για την απάθεια και τον φόβο
που κυριαρχεί στους εφήβους των οικογενειών της μεσαίας τάξης των ΗΠΑ. «Μπορούμε να φυτέψουμε ένα
σπίτι, μπορούμε να χτίσουμε ένα δέντρο...». Οι κριτικοί το κατατάσσουν μέσα στα
κορυφαία τραγούδια των Nirvana.
Lithium
Οι αρχικές ηχογραφήσεις του κομματιού οδήγησαν και στη ρήξη του Κομπέιν με τον ντράμερ Τσάντ Τσάνινγκ. Ο Κομπέιν επέμενε ο Τσάνινγκ να παίξει με έναν συγκεκριμένο τρόπο αλλά δεν το έκανε. Ο Μπουτς Βιγκ λέει πως έκαναν τόσες προσπάθειες που στο τέλος η φωνή του Κομπέιν έκλεισε και σταμάτησαν την ηχογράφηση. Οι στίχοι μιλούν για έναν άντρα που κυριευμένος από την κατάθλιψη έχει αυτοκτονικές τάσεις και στρέφεται στην θρησκεία. «Το τραγούδι καθρεφτίζει κάποιες προσωπικές μου εμπειρίες. Κάποιους χωρισμούς, κάποιες κακές σχέσεις» έχει πει ο Κομπέιν και έχει επιβεβαιώσει πως το κομμάτι μιλάει για τη σχέση κάποιων ανθρώπων με τη θρησκεία. «Πάντα ένιωθα ότι κάποιοι άνθρωποι πρέπει να έχουν τη θρησκεία στη ζωή τους. Κανένα πρόβλημα, αν είναι να σωθεί κάποιος είναι ΟΚ. Και το άτομο στο τραγούδι το χρειαζόταν. Ένιωθε αυτό το κενό του θανάτου την μεγάλη μοναξιά, την ασθένεια» θα πει ο Κομπέιν. Το κομμάτι ονομάστηκε έτσι γιατί λίθιο δίνεται στα άτομα με διπολική διαταραχή.
Polly
Η μπαλάντα του άλμπουμ και παράλληλα το πιο σκοτεινό τραγούδι του. Ο Κομπέιν εμπνεύστηκε από μια υπόθεση που διάβασε σε μια τοπική εφημερίδα. Το 1987 ο βιαστής Τζέραλντ Φρεντ, που είχε αποφυλακιστεί με αναστολή, απήγαγε μια 14χρονη που επέστρεφε σπίτι της μετά από μια ροκ συναυλία. Την βασάνισε και την κακοποίησε σεξουαλικά. Τελικά το κορίτσι κατάφερε να δραπετεύσει.
Ο Κομπέιν έγραψε τους στίχους από την οπτική του βιαστή κάτι που το κάνει ακόμα πιο σκοτεινό. Για το Nevermind χρησιμοποιήθηκε η πρώτη ηχογράφηση στην οποία παίζει ντραμς ο Τσάνινγκ, το όνομα του όμως δεν αναφέρεται στο άλμπουμ. Ο Μπομπ Ντίλαν εντυπωσιάστηκε από το Polly και είπε για τον Κομπέιν: «Αυτό το παιδί έχει καρδιά».
Territorial Pissings
Ίσως το πιο πανκ κομμάτι του άλμπουμ. Άλλωστε ο Κομπέιν χρησιμοποίησε κάποια... παλιά κόλπα από πανκ μπάντες κατά τη διάρκεια της ηχογράφησης. «Μου είχε πεταχτεί τα μάτια έξω με αυτό που άκουγα» θα πει ο Μουτς Βιγκ.
Το τραγούδι βασίζεται στην παιδική φαντασίωση του Κομπέιν ότι είναι εξωγήινος που έχει ξεμείνει στη Γη και περιμένει τους γονείς του να έρθουν να τον πάρουν. «Όταν ήμουν εξωγήινος...» λέει στην αρχή. Ουσιαστικά όμως το κομμάτι περιέχει κάποιες σκόρπιες σκέψεις του Κομπέιν όπως το «Μόνο επειδή είσαι παρανοϊκός δεν σημαίνει ότι δεν σε κυνηγούν». Στο Territorial Pissings ακούγεται και η φωνή του Νοβοσέλικ που είπε ότι ήθελε να προσθέσει λίγο «χίπικο ιδεαλισμό».
Οι Nirvana ήθελαν να παίζουν το Territorial Pissings στις τηλεοπτικές τους εμφανίσεις γιατί έβγαζε όλη τους την ενέργεια. Τα τηλεοπτικά δίκτυα το είχαν απορρίψει. Σε μια εμφάνιση τους τον Δεκέμβριο του 1991 στο βρετανική Channel 4 είχαν δώσει στη λίστα το Lithium. Τελικά έπαιξαν το Territorial Pissings και στο τέλος ουσιαστικά διέλυσαν το στούντιο.
Drain You
Το πιο δύσκολο κομμάτι από πλευράς παραγωγής και ένα από τα πιο δυνατά σε μουσικό επίπεδο του Nevermind. O Κομπέιν ήταν διστακτικός στην πρόταση του Βιγκ να ηχογραφήσουν ξεχωριστά διάφορες συνθέσεις σε ηλεκτρική κιθάρα και μετά να τις ενώσουν. Επίσης ο ηχολήπτης λειτουργούσε σαν μαέστρος ορχήστρας ανεβάζοντας και κατεβάζοντας τον ήχο. «Δεν ξέρω πως έπεισα τον Κερτ να ηχογραφήσουμε όλα αυτά τα κομμάτια στην κιθάρα. Κάποιες φορές του έλεγα ψέματα ότι δεν κάτι δεν ήταν σωστό ώστε να το ξαναπαίξει» λέει ο Βιγκ.
Ο Γκρολ έχει χαρακτηρίσει το Drain You ως to «Bohemian Rhapsody του Nevermind». Το τελικό αποτέλεσμα άρεσε τόσο πολύ στον Κομπέιν που είπε πως θέλει το επόμενο άλμπουμ να ακούγεται κάπως έτσι. Έπαιζε πάντα το Drain You στις συναυλίες και είναι από τα λίγα που δεν βαρέθηκε ποτέ ως το τέλος.
Το αρχικό του όνομα ήταν Formula από τον όρο που χρησιμοποιούν οι Αμερικάνοι για το παιδικό γάλα σε σκόνη. Οι στίχοι του αναφέρονται στην απεγνωσμένη αγάπη που νιώθει ένα παιδί για τη μητέρα του αλλά ο Κομπέιν το εμπνεύστηκε από τη σχέση του με την Τόμπι Βέιλ. Μιλάει για την πιθανότητα ένας έρωτας να σε στραγγίσει συναισθηματικά, να σε καταπιεί και σε αφήσει άδειο.
Lounge Act
To κομμάτι είναι ένα... γράμμα του Κομπέιν στην Τόμπι Βέιλ με την οποία έζησε έναν θυελλώδη έρωτα. «Θα φορέσω μια πανοπλία» λέει σε έναν από τους στίχους και αναφέρεται σε τατουάζ που είχε κάνει ο Κομπέιν για την Βέιλ. Θεωρείται ένα από τα στιχουργικά αριστουργήματα του frontman των Nirvana. «Δεν γράφω τραγούδια για εσένα εκτός από το Lounge Act, το οποίο δεν παίζω εκτός αν δεν είναι μπροστά η γυναίκα μου» γράφει σε ένα σημείωμα για την Τόμπι, ο Κομπέιν. Ο τίτλος αναφέρεται στην σκέψη των μελών της μπάντας ότι το συγκεκριμένο τραγούδι είναι ιδανικό για να παίζεται σε μπαρ.
Stay Away
Ακόμα ένα κομμάτι σε πανκ ρυθμούς. Εδώ συναντάμε και τον στίχο που χαρακτηρίζει ίσως όσο κανείς άλλος τη ζωή του Κερτ Κομπέιν. «Προτιμώ να είμαι νεκρός παρά κουλ». Γενικότερα οι στίχοι του Stay Away είναι ένα από τα χαρακτηριστικότερα δείγματα του τρόπου σκέψης και έκφρασης του Κομπέιν. Οι άνθρωποι που σου ζητούν να είσαι κάτι άλλο, οι επιφανειακές σχέσεις και η εσωτερική διαμάχη. Το χαώδες τέλος μετά το God is Gay θα μπορούσε να παρομοιαστεί με το χάος στη ζωή του Κομπέιν αλλά και την οργή που είχε την για την υποκρισία.
On A Plain
Ο Κομπέιν έγραψε τους στίχους για το συγκεκριμένο κομμάτι λίγο πριν ηχογραφηθεί. Η μουσική ήταν ήδη έτοιμη και όπως είχε πει σε συνέντευξη του «ήθελα να τελειώνω και να μπορέσω να πάω σπίτι μου». Ουσιαστικά ο Κομπέιν έγραψε αυτό που σκεφτόταν και αυτό που ένιωθε εκείνη τη στιγμή. Το On A Plain αποτελεί ένα ακόμα δείγμα του πηγαίου του ταλέντου.
Something In The Way
Το... επίσημο κλείσιμο του Nevermind έχει έναν ήχο πένθους. Ηχογραφήθηκε με τον Κομπέιν να είναι ξαπλωμένος στον καναπέ, να παίξει μια ακουστική κιθάρα και ουσιαστικά να ψιθυρίζει. Στη συνέχεια ο Μπουτς Βιγκ προσέθεσε το τσέλο που έδωσε άλλο χρώμα στο κομμάτι. Ο Κομπέιν έγραψε το κομμάτι του 1990. «Δεν είναι πλήρως αυτοβιογραφικό. Είναι κάποια πράγματα που έζησα αλλά και κάποιες σκέψεις μου για το πώς είναι όταν είσαι άστεγος» έχει πει. Όταν είχε φύγει από το σπίτι του έζησε κάποιους μήνες ως άστεγος αλλά αυτά που περιγράφει στο κομμάτι δεν είναι ακριβώς αυτά που βίωσε.
Endless, Nameless
Το hidden track του Nevermind είχε μείνει εκτός από τους πρώτους δίσκους που τυπώθηκαν.
«Με πήρε τηλέφωνο ο Κερτ και μου είπε: Μου στο διάολο είναι το έξτρα κομμάτι. Φτιάξτο!»
θυμάται ο υπεύθυνος Χόουι Γουάινμπεργκ. Στην δεύτερη εκτύπωση το Endless, Nameless προστέθηκε δέκα λεπτά μετά το τέλος
του Something In The Way.
Ουσιαστικά είναι ένα παραλήρημα απογοήτευσης του Κερτ Κομπέιν κατά τι διάρκεια
της προσπάθειας να ηχογραφήσει το Lithium. Είχε πάρει την κιθάρα του και έλεγε ό,τι του ερχόταν. Στο
τέλος έσπασε την κιθάρα του και έφυγε από το δωμάτιο. Ο Μπουτς Βιγκ είχε
ηχογραφήσει τα πάντα. «Όταν το άκουσα ήμουν χαρούμενος που το είχα». θα πει. Η
μπάντα άκουσε το ηχητικό και της άρεσε. Αποφάσισαν να το βάλουν ως hidden track όπως
είχαν κάνει στο παρελθόν οι Beatles.