Σκελετοί Ελλήνων στα Ιμαλάια: Το μεγάλο μυστήριο που ακόμα δεν έχει λυθεί


Μια λίμνη γεμάτη με ανθρώπινους σκελετούς και η ομάδα των Ελλήνων που πέθανε μυστηριωδώς εκεί πριν από εκατοντάδες χρόνια

Κρυμμένη ανάμεσα στις κορυφές των Ιμαλαΐων  σε υψόμετρο σχεδόν 5.000 μέτρα στο βουνό Νάντα Ντέβι στην Ινδία βρίσκεται η λίμνη Ρούπκουντ. Με διάμετρο συνήθως περί τα 40 μέτρα και βάθος 2 με 3 μέτρα ανάλογα την εποχή, η λίμνη θα ήταν παντελώς άγνωστη για τους περισσότερους. Όλα όμως άλλαξαν όταν ο δασολόγος Χαρικρίσνα Μάντχουαλ αποφάσισε το 1942 να ανέβει ως εκεί, για να εντοπίσει νέα είδη άγριων λουλουδιών. Αντί για λουλούδια  όμως αυτό που εντόπισε ήταν ανθρώπινοι σκελετοί τόσο μέσα στη λίμνη όσο και στην περιοχή γύρω από αυτή.

Η λίμνη τον μισό περίπου χρόνο είναι καλυμμένη με χιόνι, όμως την εποχή του καλοκαιριού, όταν το περισσότερο χιόνι εξαφανίζεται μπορεί κανείς να δει παντού ανθρώπινα οστά με μερικά από αυτά να επιπλέουν στο νερό και άλλα να έχουν ακόμα πάνω τους παγωμένα μαλλιά ή ανθρώπινη σάρκα. 

Η λίμνη δεν άργησε να αποκτήσει το προσωνύμιο «Λίμνη των Σκελετών» και σύντομα ερευνητές κατέκλυσαν την περιοχή, ενώ τα ερωτήματα γιγαντώθηκαν: ποιοι ήταν όλοι αυτοί οι άνθρωποι, πώς πέθαναν και γιατί βρέθηκαν εκεί εξ αρχής. Αυτό που σίγουρα κανείς δεν περίμενε ήταν ότι πολλοί από τους ανθρώπους που πέθαναν εκεί ήταν τελικά… Έλληνες!


«Είναι ένας μικρός, κλειστός χώρος και υπάρχουν παντού τριγύρω οστά», ανέφερε στο Business Insider ο ανθρωπολόγος Γουίλιαμ Σαξ, ο οποίος επισκέφτηκε την περιοχή το 1978. «Αποπνέει φόβο και σε κάνει να νιώθεις περίεργα», ανέφερε ενώ πρόσθεσε ότι σε μερικά σημεία είναι δύσκολο να κανεις ένα βήμα χωρίς να πατήσεις σε κάποιο οστό. Υπολογίζεται μάλιστα ότι στο σημείο αυτό πρέπει να υπάρχουν οι σκελετοί 300 με 800 ανθρώπων.

Οι ανθρωπολόγοι όπως ο Σαξ μελέτησαν ενδελεχώς την περιοχή, ωστόσο 80 χρόνια μετά τη ανακάλυψη του Μάντχουαλ δεν ξέρουμε πολλά περισσότερα. Ύστερα από πρόσφατες έρευνες το μυστήριο γύρω από τη λίμνη έμοιαζε ότι θα λυθεί, ωστόσο νέα ερωτηματικά προέκυψαν. Όπως διαπιστώθηκε οι άνθρωποι που πέθαναν εκεί προέρχονταν από τρεις διαφορετικές εθνολογικές ομάδες και πέθαναν σε τουλάχιστον δύο διαφορετικές περιπτώσεις με διαφορά ως και 1.000 ετών!

Ντεντέκτιβ του… DNA

Μια διεθνής ομάδα μελετητών ανέλαβε να αποκαλύψει την καταγωγή των ανθρώπων που πέθαναν εκεί.

«Περιμέναμε ότι αυτή η ανάλυση θα μας βοηθήσει να λύσουμε το μυστήριο της λίμνης Ρούπκουντ καθορίζοντας την καταγωγή αυτών των σκελετών», ανέφερε η επικεφαλής συγγραφέας της έρευνας που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Nature το καλοκαίρι του 2019, Εανταόιν Χάρνεϊ. «Ενώ πετύχαμε αυτό το στόχο, νομίζω ότι αποκαλύψαμε παράλληλα ότι αυτό το μέρος είναι ακόμα πιο μυστηριώδες απ’ όσο νομίζαμε», ανέφερε στο Business Insider.

Οι ερευνητές μελέτησαν το γονιδίωμα 38 διαφορετικών ανθρώπων που πέθαναν στη λίμνη και εντοπίστηκαν σε διάφορα σημεία της περιοχής. Από αυτούς οι 23 ήταν άντρες και οι 15 γυναίκες, ενώ δεν εντοπίστηκαν στενοί συγγενικοί δεσμοί μεταξύ των 38. 

Όπως ανακάλυψαν οι 23 από τους 38 ανθρώπους είχαν DNA που σχετίζεται με τους ανθρώπους που κατοικούν σήμερα στην Ινδία και το Πακιστάν και είχαν πεθάνει μεταξύ του 7ου και 10ου αιώνα με πιθανότερο το 800 μ.Χ. Είναι μάλιστα πιθανό οι 23 αυτοί άνθρωποι να μην πέθαναν στο ίδιο γεγονός αλλά σε διαφορετικές χρονικές στιγμές. Παράλληλα, οι ερευνητές ανακάλυψαν ότι οι 23 αυτοί άνθρωποι τα χρόνια πριν πεθάνουν έτρωγαν κυρίως συγκεκριμένα φυτά και ζώα διατηρημένα σε κεχρί, μια κοινή διατροφική συνήθεια για τους λαούς της νότιας Ασίας. Η δομή των μηριαίων οστών επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό από τις τροφές που τρώει κάποιος και οι ερευνητές εστίασαν σε αυτά τα οστά για να ανακαλύψουν τις διατροφικές συνήθειες.


Αυτό που εντυπωσίασε περισσότερο τους ερευνητές όμως ήταν η ανακάλυψη ότι 14 από τους σκελετούς είχαν DNA που ταυτιζόταν σε ποσοστό σχεδόν 100% με αυτό των ανθρώπων που ζουν στην Ελλάδα και συγκεκριμένα στην Κρήτη! Ένας ακόμα σκελετός είχε νοτιοασιατική καταγωγή, πιθανότατα από τη Μαλαισία ή το Βιετνάμ. Αυτή η δεύτερη ομάδα των 15 ατόμων με τη διπλή καταγωγή είχε πεθάνει μεταξύ του 17ου και 20ου αιώνα, πιθανότατα σε ένα κοινό γεγονός γύρω στο 1800. Παράλληλα, οι τροφές που είχαν καταναλώσει οι 14 ήταν κυρίως σιτάρι, κριθάρι και ρύζι, όπως συνηθίζεται στην ανατολική Μεσόγειο.

Η ανακάλυψη αυτή άλλαξε τελείως τα όσα πίστευαν οι ερευνητές ως τώρα για τους σκελετούς της λίμνης καθώς η επικρατούσα θεωρία ήταν ότι όλοι οι άνθρωποι είχαν πεθάνει μαζί περίπου το 800 μ.Χ. Έτσι, οι πληροφορίες για ένα δεύτερο «θανατηφόρο κύμα» ήταν εντυπωσιακές.

Οι αιτίες του θανάτου

Ακόμα και αν οι ερευνητές κατέληξαν στο ποιοι ήταν αυτοί οι άνθρωποι και πότε πέθαναν το πιο σημαντικό ίσως ερώτημα παραμένει αναπάντητο: γιατί πέθαναν όλοι αυτοί;

Από τότε που ανακαλύφθηκαν οι σκελετοί έχουν προταθεί πολλές θεωρίες για τους λόγους που προκάλεσαν τον θάνατο όλων αυτών των ανθρώπων: από ομαδική αυτοκτονία μέχρι μια τρομακτική χαλαζόπτωση.

Η Χάρνεϊ και η ομάδα της θεωρούν πολύ πιθανό ότι οι άνθρωποι που πέθαναν στο πρώτο κύμα του 800 μΧ να βίωσαν κάποια θανατηφόρο γεγονός κατά τη διάρκεια ενός προσκυνήματος. Πράγματι η λίμνη βρίσκεται πολύ κοντά στο σημείο που μέχρι και σήμερα πραγματοποιείται κάθε 12 χρόνια η θρησκευτική ινδουιστική γιορτή του Nanda Devi Raj Jat, αν και αξιόπιστες πηγές αναφέρουν αυτό το φεστιβάλ από τον 19ο αιώνα και μετά. Πάντως επιγραφές σε κοντινούς ναούς κάνουν αναφορές γι' αυτό ήδη από τον 8ο αιώνα. Σίγουρα πάντως παρουσιάζει ενδιαφέρον το γεγονός ότι υπάρχει ένα παραδοσιακό τραγούδι της περιοχής που περιγράφει ένα μαζικό προσκύνημα στον βωμό της θεάς του βουνού, που ονομάζεται Nanda Devi, κοντά στη λίμνη. Το τραγούδι μιλά συγκεκριμένα για έναν βασιλιά και μια βασίλισσα, οι οποίοι μαζί με τους ακολούθους τους χτυπήθηκαν από την οργή της Nanda Devi εξαιτίας του απρεπούς τρόπου που γιόρταζαν. Στους στίχους αναφέρεται ότι η θεά πετούσε εναντίον τους  «μπάλες σκληρές σαν σίδερο».


Αυτές οι «σιδερένιες μπάλες» δεν είναι απίθανο να ήταν χαλάζι που θα μπορούσε να είχε χτυπήσει την περιοχή, σύμφωνα με τους ερευνητές. Όπως αποκαλύφθηκε από την μελέτη των σκελετών, οι άνθρωποι πριν από τον θάνατό τους φαίνονταν υγιείς καθώς δεν υπήρχε κανένα σημάδι παθογενών στα οστά.

«Αντίθετα, διαπιστώσαμε ότι οι περισσότεροι σκελετοί έχουν χαρακτηριστικά τραυμάτων, συμπεριλαμβανομένων μη επουλωμένων σπασμένων θραυσμάτων στο κρανίο», αναφέρει ένας εκ των ερευνητών, ο Νιράτζ Ράι. «Αυτό υποδηλώνει ότι η κύρια αιτία του θανάτου τους οφείλεται πιθανώς σε χαλαζόπτωση, η οποία συμβαίνει συχνά στην περιοχή της λίμνης».

Φυσικά, η γενετική ανάλυση δεν θα μπορούσε να επιβεβαιώσει με απόλυτο τρόπο τη θεωρία αυτή ωστόσο τα ευρήματα σίγουρα δεν την διαψεύδουν. Άλλωστε, όπως τονίζει η Χάρνεϊ, η αποκάλυψη ότι δεν πέθαναν όλοι άνθρωποι μαζί σημαίνει αυτομάτως ότι πιθανότατα δεν πέθαναν και από τα ίδια αίτια.

Ωστόσο, η ανάλυση κατάφερε να αποκλείσει με αρκετή σιγουριά διάφορες θεωρίες που υπήρχαν σχετικά με τα αίτια του θανάτου.

Είναι σχεδόν απίθανο οι άνθρωποι αυτοί να είχαν πεθάνει από κάποιο είδος επιδημίας, όπως πρότεινε το ντοκιμαντέρ του National Geographic από το 2004 που είχε ασχοληθεί με το θέμα. Κανένα DNA από τους σκελετούς που αναλύθηκαν δεν έφερε σημάδια βακτηριακής μόλυνσης. Σημειώνεται ωστόσο ότι το DNA των σκελετών ίσως δεν είχαν τόσο υψηλή συγκέντρωση κάποιων συγκεκριμένων ιών ή βακτηρίων.

Σχεδόν αδύνατο είναι επίσης να πέθαναν σε κάποια μάχη – αν θα μπορούσε να δοθεί ποτέ μάχη σε ένα τέτοιο σημείο σχεδόν 5.000 μέτρα πάνω από τη θάλασσα. Παλιότερα ωστόσο ειχε προταθεί η θεωρία ότι οι σκελετοί ίσως άνηκαν στους άντρες του στρατηγού Ζόραβαρ Σινγκ Καλούρια του Κασμίρ, οι οποίοι επιστρέφοντας από μια μάχη στο Θιβέτ το 1841 χτυπήθηκαν από κακοκαιρία και πολλοί από αυτούς πέθαναν. Ωστόσο, οι σκελετοί που εξετάστηκαν άνηκαν τόσο σε άντρες όσο και σε γυναίκες και μεταξύ τους υπήρχαν ακόμα και παιδιά και ηλικιωμένοι, ομάδες που δεν περιμένει να βρει κανείς σε ένα πεδίο μάχης. Άλλωστε σε κανένα σημείο της περιοχής δεν βρέθηκαν πιθανά όπλα.

Η υπόθεση της ομαδικής αυτοκτονίας επίσης δεν μοιάζει πιθανή λόγω των τραυμάτων που έχουν εντοπιστεί σε κάποιους από τους σκελετούς και δεν μοιαζουν να προέρχονται από όπλο.

Η Χάρνεϊ απαντά και σε μια άλλη θεωρία που πρότεινε η ανθρωπολόγος του Πανεπιστημίου της Πενσυλβάνια, Κάθλιν Μόρισον, η οποία δεν συμμετείχε στην έρευνα. Σύμφωνα με την Μόρισον, το σημείο θα μπορούσε να είναι ένα νεκροταφείο. «Υποψιάζομαι ότι οι ντόπιοι συγκέντρωναν τους νεκρούς τους και τους τοποθετούσαν στη λίμνη», ανέφερε τονίζοντας ότι είναι απίθανο να πέθαιναν τόσοι πολλοί άνθρωποι στις όχθες μιας λίμνης.

Η Χάρνεϊ ωστόσο υποστηρίζει ότι δεν υπάρχει καμία ένδειξη που να υποδηλώνει ένα τέτοιο ενδεχόμενο, ενώ μοιάζει περίεργο για τους ντόπιους να ήθελαν να στήσουν ένα νεκροταφείο μέσα στα βουνά και σε μια λίμνη. Παράλληλα, τονίζει ότι πήραν δείγματα DNA από ντόπιους που ζουν σήμερα στις πιο κοντινές περιοχές με τη λίμνη και δεν υπήρχε απολύτως καμία ομοιότητα με το DNA των σκελετών. Οπότε οι νεκροί της λίμνης δεν φαίνεται να έχουν κάποια σχέση με τον ντόπιο πληθυσμό.

Πώς βρέθηκαν οι Έλληνες εκεί;

Ακόμα και σήμερα ένα ταξίδι από την Κρήτη ως τα βουνά των Ιμαλαΐων δεν είναι μια εύκολη υπόθεση. Οπότε η εύρεση τουλάχιστον 14 Κρητικών στην λίμνη Ρούπκουντ περίπου το 1800 αποτελεί ίσως ένα από τα μεγαλύτερα μυστήρια της υπόθεσης.

Σε αντίθεση με το παραδοσιακό τραγούδι που μιλά για τους ασεβείς προσκυνητές που τιμωρήθηκαν δεν υπάρχει καμία γραπτή αναφορά που να μιλά για κάποιο ταξίδι Ελλήνων στην περιοχή.

Ωστόσο, οι ερευνητές επισημαίνουν πως το γεγονός ότι το DNA των 14 ατόμων ταυτίζεται με αυτό των Κρητικών δεν σημαίνει απόλυτα ότι οι άνθρωποι αυτοί πήγαν απευθείας στην περιοχή από την Κρήτη. Οι ερευνητές εξέτασαν την πιθανότατα οι 14 να σχετίζονταν με τους διάφορους ινδο-ελληνικούς πληθυσμούς που θεωρείται ότι κατοικούν στην Ινδία από την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου, όπως οι Κάλας. Ωστόσο δεν υπήρχε καμία απολύτως ομοιότητα στο DNA με αυτές τις ομάδες Ινδο-Ελλήνων, ενώ δεν υπήρχε καμία ανάμειξη του DNA τους με ντόπιους νοτιο-ανατολικούς λαούς, όπως συμβαίνει με τους Κάλας.

Οι ερευνητές παράλληλα υπέθεσαν ότι μπορεί να άνηκαν σε κάποια πιο κλειστή εθνοτική ομάδα με καταγωγή από την Ελλάδα που δεν είχε αναμειχθεί με ντόπιους πληθυσμούς. Σε αυτήν την περίπτωση ωστόσο θα έπρεπε να υπάρχουν ευρήματα που θα υποδήλωναν κάποια συγγενική σχέση μεταξύ των ανθρώπων έστω και μακρινή. Ωστόσο, οι 14 αυτοί άνθρωποι είχαν τελείως διαφορετικό DNA και κατ’ επέκταση δεν είχαν καμία συγγένεια.


Η υπόθεση ότι μπορεί να συμμετείχαν στο ινδουιστικό προσκύνημα που γίνεται στην περιοχή- όπως είναι πιθανό για την άλλη ομάδα που βρέθηκε εκεί- αν και δεν μπορεί να απορριφθεί δεν φαίνεται και τόσο πιθανή από τη στιγμή που στην Κρήτη θα ήταν δύσκολο να υπάρχει ινδουιστική κοινότητα περί το 1800 που θα ταξίδεψε ως τα Ιμαλάια γι’ αυτό το λόγο εν μέσω οθωμανικής κατοχής.

Οι ερευνητές καταλήγουν ότι η παρουσία των Ελλήνων εκεί είναι μάλλον ένα μυστήριο που θα μπορούσε μόνο να λυθεί από γραπτές πηγές από εκείνη την περίοδο που να μιλούν για χαμένους Έλληνες στην Ινδία.

«Νομίζω ότι υπάρχουν δύο μέρη σε αυτό το μυστήριο. Το πρώτο είναι ποιοι είναι αυτοί οι άνθρωποι και γιατί πήγαν στη λίμνη Ρούπκουντ», αναφέρει η Χάρνεϊ και θεωρεί ότι ο πιο σίγουρος τρόπος για να απαντήσουμε σε αυτά τα ερωτήματα είναι να ανακαλύψουμε κάποια γραπτή ιστορική πηγή που να μιλά για ένα τέτοιο ταξίδι.

«Το δεύτερο ερώτημα στο οποίο θα ήθελα να απαντήσω είναι το πώς πέθαναν αυτοί οι άνθρωποι. Υπάρχουν ακόμα πάρα πολλοί σκελετοί στο σημείο που περιμένουν να αναλυθούν οπότε στο μέλλον είναι πιθανό να μπορούμε να απαντήσουμε καλύτερα σε αυτό το ερώτημα», τονίζει.