Το μικρό νησί στον Ειρηνικό Ωκεανό είναι ένα από τα πρώτα που πρέπει να εγκαταλειφθεί άμεσα λόγω της ανόδου στη στάθμη της θάλασσας. Δεν θα είναι όμως το τελευταίο...
Σε ένα μικρό νησί του Παναμά στην Καραϊβική, περίπου 300 οικογένειες μαζεύουν τα πράγματά τους και ετοιμάζονται για μια ριζική αλλαγή στη ζωή τους. Ολόκληρες γενιές ιθαγενών της φυλής Γκούνας που μεγάλωσαν στο νησί Gardi Sugdub, κυρίως ψαρεύοντας και ζώντας από τον τουρισμό, τώρα ξεριζώνονται από τον τόπο τους για να ζήσουν στην ηπειρωτική χώρα. Αφήνουν πίσω τους το νησί έρημο, για να παραδοθεί ήσυχα στο βυθό του ωκεανού.
Οι άνθρωποι αυτοί φεύγουν κατά κάποιον τρόπο… εθελοντικά.
Όπως αναφέρει το ρεπορτάζ του Associated Press, οι ιθαγενείς
του Gardi Sugdub είναι η πρώτη από τις
εξήντα τρεις κοινότητες, που
βρίσκονται κατά μήκος των ακτών του Παναμά στον Ειρηνικό, για τις οποίες η
Κυβέρνηση και οι επιστήμονες αναμένουν να μετεγκατασταθούν αναγκαστικά λόγω της
αύξησης στη στάθμη του νερού τις επόμενες δεκαετίες.
Σε μια συνηθισμένη μέρα μέχρι πριν λίγο καιρό, οι κάτοικοι
του νησιού έβγαιναν με τις βάρκες τους στα νερά του Ειρηνικού, για να ψαρέψουν.
Παιδιά- άλλα ντυμένα με στολές και άλλα με τις πολύχρωμες τοπικές ενδυμασίες
που ονομάζονταν «μόλας»- φλυαρούσαν καθώς περνούσαν μέσα από τα στενά χωμάτινα
σοκάκια στο δρόμο τους για το σχολείο.
Αυτό όμως τώρα αλλάζει.
«Είμαστε λίγο λυπημένοι, γιατί θα αφήσουμε πίσω τα σπίτια
που ξέρουμε όλη μας τη ζωή, τη σχέση μας με τη θάλασσα, όπου ψαρεύουμε και
κάνουμε μπάνιο και όπου έρχονται οι τουρίστες. Αλλά το νησί βουλιάζει πλέον
μέσα στη θάλασσα σιγά σιγά», λέει η Ναντίν Μοράλες, 24 ετών, που ετοιμάζεται να
μετακομίσει με τη μητέρα, τον θείο και τον φίλο της.
Πάντως, ένας αξιωματούχος του υπουργείου στεγαστικής πολιτικής αποκάλυψε ότι υπάρχουν μερικοί άνθρωποι που έχουν αποφασίσει να μείνουν στο νησί μέχρι αυτό να μην είναι πια καθόλου ασφαλές. Δεν αναφέρθηκε, όμως, σε συγκεκριμένο αριθμό, επισημαίνοντας ότι οι Αρχές δεν θα τους αναγκάσουν να φύγουν.
Το Gardi Sugdub είναι ένα από τα περίπου 50 κατοικημένα
νησιά στο αρχιπέλαγος της επικράτειας Guna Yala. Έχει περίπου 366 μέτρα μήκος
και 137 μέτρα πλάτος. Από ψηλά μοιάζει με μια οβάλ έκταση που περιβάλλεται από
δεκάδες αποβάθρες όπου οι κάτοικοι δένουν τις βάρκες τους.
Κάθε χρόνο, ειδικά όταν φυσούν δυνατοί άνεμοι τον Νοέμβριο
και τον Δεκέμβριο, τα νερά φουσκώνουν και πλημμυρίζουν τους δρόμους και τα
σπίτια. Η κλιματική αλλαγή δεν αυξάνει μόνο τη στάθμη της θάλασσας, αλλά
θερμαίνει και τα νερά των ωκεανών προκαλώντας περισσότερες θύελλες. Οι κάτοικοι
του μικρού αυτού νησιού έχουν προσπαθήσει να αντιμετωπίσουν το φαινόμενο,
τοποθετώντας στις άκρες πέτρες, κατασκευές με βαθιά θεμέλια και κοράλλια όμως
ήταν μάταιο.
«Πλέον, βλέπουμε ότι η κλιματική αλλαγή έχει σημαντικό
αντίκτυπο», λέει η Μοράλες. «Τώρα η παλίρροια φτάνει σε επίπεδο που δεν είχε ποτέ
πριν και η ζέστη είναι αφόρητη».
Οι δυσοίωνοι αριθμοί
Ο Στίβεν Πάτον, διευθυντής του προγράμματος φυσικής
παρακολούθησης του Ινστιτούτου Σμιθσόνιαν στον Παναμά, είπε ότι η επικείμενη μετακόμιση
«είναι άμεση συνέπεια της κλιματικής αλλαγής λόγω της αύξησης της στάθμης της
θάλασσας».
«Τα νησιά είναι κατά μέσο όρο μόλις μισό μέτρο πάνω από την
επιφάνεια της θάλασσας, και καθώς αυτό το επίπεδο ανεβαίνει, αργά ή γρήγορα οι Γκούνας
θα πρέπει να εγκαταλείψουν όλα τα νησιά σχεδόν σίγουρα μέχρι το τέλος του αιώνα
ή και νωρίτερα», τονίζει.
«Όλες οι ακτές του κόσμου επηρεάζονται από αυτό με διαφορετικές
ταχύτητες», λέει ο Πάτον.
Για παράδειγμα, οι κάτοικοι μιας μικρής παράκτιας κοινότητας
στο Μεξικό μετακόμισαν στην ενδοχώρα πέρυσι αφού οι καταιγίδες τους κατέστρεφαν
συνεχώς τα σπίτια. Οι κυβερνήσεις σε πολλά σημεία του κόσμου αναγκάζονται να
αναλάβουν δράση, από την Ιταλία για την περίπτωση της Βενετίας μέχρι και τη Νέα
Ζηλανδία για τις παράκτιες κοινότητές της.
Μια πρόσφατη έρευνα της διεύθυνσης κλιματικής αλλαγής του Υπουργείου
Περιβάλλοντος του Παναμά, με στήριξη από τα Πανεπιστήμια του Παναμά και της Ισπανίας,
κατέληξε στο συμπέρασμα ότι μέχρι το 2050 η χώρα θα χάσει το 2.01% των
παράκτιων περιοχών της λόγω της ανόδου στη στάθμη του νερού.
Την ίδια ώρα, η κυβέρνηση υπολογίζει ότι θα χρειαστούν 1.2 δισεκατομμύρια
δολάρια για την μετεγκατάσταση περίπου 38.000 ή και περισσότερων ανθρώπων που
θα βρεθούν αντιμέτωποι με την αύξηση της στάθμης της θάλασσας, σύμφωνα με τη
Λίγκια Κάστρο, διευθύντρια του τομέα Κλιματικής Αλλαγής του Υπουργείου
Περιβάλλοντος.
Αλλαγή στη ζωή
Στο Gardi Sugdub, οι γυναίκες που φτιάχνουν τις περίτεχνα κεντημένα
ενδύματα «μόλα» που φορούσαν ανέκαθεν οι Γκούνα, τα κρεμούν έξω από τα σπίτια
τους, προσπαθώντας να τραβήξουν το βλέμμα των επισκεπτών τουριστών. Το νησί,
όπως και άλλα κατά μήκος της ακτής, έχουν επωφεληθεί εδώ και χρόνια από τον
τουρισμό όλο το χρόνο. Η ραγδαία και απότομη αύξηση του τουρισμού όμως συνέβαλε
στη διόγκωση των προβλημάτων στο νησί κυρίως σχετικά με το θέμα του χώρου και της
διαχείρισης των σκουπιδιών.
«Η αυτόνομη κυβέρνηση του νησιού αποφάσισε πριν από δύο
δεκαετίες ότι έπρεπε να αρχίσουν να σκέφτονται το ενδεχόμενο να φύγουμε, αλλά η
συζήτηση αυτή τότε έγινε επειδή το νησί συγκέντρωνε πολύ κόσμο λόγω του
τουρισμού. Οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής λειτούργησαν ως επιταχυντής
αυτής της σκέψης», είπε ο 61χρονος δάσκαλος του νησιού, Εβέλιο Λόπεζ.
Ο ίδιος σχεδιάζει να μετακομίσει με τους συγγενείς του σε νέα τοποθεσία στην ηπειρωτική χώρα, την οποία ανέπτυξε η κυβέρνηση με έργα κόστους 12 εκατομμυρίων δολαρίων. Τα τσιμεντένια σπίτια που κατασκευάστηκαν βρίσκονται σε ένα πλέγμα από πλακόστρωτα δρομάκια δίπλα στο τροπικό δάσος, περίπου 2 χιλιόμετρα μακριά από το λιμάνι, από όπου μια βόλτα οκτώ λεπτών με βάρκα μπορεί να τους μεταφέρει στο Gardi Sugdub.
«Το να φύγουμε από το νησί είναι μια μεγάλη πρόκληση, γιατί
περισσότερα από 200 χρόνια του πολιτισμού μας προέρχεται από τη θάλασσα, οπότε
η εγκατάλειψη αυτού του νησιού σημαίνει πολλά πράγματα», είπε ο Λόπεζ. «Το να
φύγουμε από τη θάλασσα και τις οικονομικές δραστηριότητες που έχουμε εκεί στο
νησί. Τώρα θα είμαστε σε ηπειρωτικό έδαφος, στο δάσος. Θα δούμε ποιο θα είναι
το αποτέλεσμα μακροπρόθεσμα», συμπληρώνει.
Ο Μπραουσίλιο ντε λα Όσα, αναπληρωτής γραμματέας του Κάρτι, του λιμανιού στο Gardi Sugdub, είπε από την πλευρά του ότι σχεδίαζε να μετακομίσει με τη γυναίκα, την κόρη, την κουνιάδα και την πεθερά του. Κάποιοι συγγενείς της συζύγου του θα μείνουν στο νησί.
Σύμφωνα με αυτόν, η μεγαλύτερη πρόκληση για όσους μετακομίσουν
θα είναι η αλλαγή του τρόπου ζωής, το ότι θα φύγουν από τη θάλασσα και θα
πρέπει πλέον να μένουν στη στεριά, παρόλο που η απόσταση είναι σχετικά μικρή.
«Τώρα που θα ζουν στο δάσος, ο τρόπος ζωής τους θα είναι
διαφορετικός», είπε.