Βρέθηκε «το πιο ξεκάθαρο σημάδι ζωής στον Άρη» σε δείγμα από βράχο, σύμφωνα με τους επιστήμονες
Μπροστά σε μια κομβικής σημασίας ανακάλυψη βρίσκονται οι επιστήμονες της NASA καθώς έχουν μπροστά τους έναν βράχο με «κηλίδες λεοπάρδαλης» που θεωρούν ότι είναι πιθανό να έχουν δημιουργηθεί από αρχαία ζωή, όπως ανακοίνωσε η NASA.
Το δείγμα βράχου, το οποίο έχει ονομαστεί Sapphire Canyon,
συλλέχθηκε από το Perseverance από βραχώδη σημεία στις άκρες της κοιλάδας
Neretva Vallis, μιας περιοχής που σμιλεύτηκε από το νερό που κάποτε έρεε στον
κρατήρα Jezero πριν από περισσότερα από 3 δισεκατομμύρια χρόνια. Το ρόβερ
προσγειώθηκε μέσα στον κρατήρα για να εξερευνήσει την αρχαία τοποθεσία της λίμνης
τον Φεβρουάριο του 2021, αναζητώντας βράχους που δημιουργήθηκαν ή
τροποποιήθηκαν από το νερό στον Άρη στο μακρινό παρελθόν.
Ο βράχος έχει στην επιφάνειά του ορισμένα σημάδια τα οποία
οι επιστήμονες ονόμασαν «κηλίδες λεοπάρδαλης» καθώς θυμίζουν ακριβώς αυτό, αλλά και μικρότερα τα οποία ονόμασαν «σπόρους παπαρούνας». Αν
και έχουν προταθεί διάφορες θεωρίες για το ποιες φυσικές διεργασίες μπορεί να
δημιούργησαν αυτά τα σημάδια, φαίνεται ότι καμία δεν έπεισε τους επιστήμονες,
οι οποίοι καταλήγουν στην θεωρία της μεσολάβησης κάποιου… αρειανού χεριού έστω
και με τη μορφή μικροβίου!
Το Perseverance απέσπασε το δείγμα Sapphire Canyon από έναν βράχο σε σχήμα αιχμής βέλους που ονομάζεται Cheyava Falls τον Ιούλιο του 2024. Αν και το δείγμα είναι ασφαλισμένο μέσα σε έναν σωλήνα εκατομμύρια χιλιόμετρα μακριά από τη Γη στον Άρη, η μέχρι τώρα εξέτασή του έχει ενθουσιάσει τους επιστήμονες.
«Ύστερα από έναν χρόνο ενδελεχούς εξέτασης, οι επιστήμονες
δεν κατάφεραν να βρουν κάποια άλλη εξήγηση. Αυτό θα μπορούσε να είναι το πιο
ξεκάθαρο σημάδι ζωής που έχουμε βρει ποτέ στον Άρη, κάτι που είναι απίστευτα
συναρπαστικό», ανακοίνωσε ο αναπληρωτής διοικητής της NASA, Σον Ντάφι.
Παρόλο που ο βράχος είχε συλλεχθεί πριν από έναν χρόνο, η
νέα ανακοίνωση της NASA είναι το αποτέλεσμα μιας μακράς, ερευνητικής
διαδικασίας αξιολογημένης από ομότιμους επιστήμονες και της συλλογής
περισσότερων δεδομένων, δήλωσε ο επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης Τζόελ Χόροβιτς,
πλανητικός επιστήμονας στο Πανεπιστήμιο Στόνι Μπρουκ στη Νέα Υόρκη.
Η επιστήμονας του προγράμματος Perseverance στο Εργαστήριο
Αεριοπροώθησης (JPL) της NASA, Κέιτι Στακ Μόργκαν, αν και λίγο πιο συγκρατημένη,
δήλωσε στη συνέντευξη Τύπου: «Σήμερα μοιραζόμαστε με όλους σας την
ανακάλυψη μιας πιθανής βιολογικής υπογραφής, ή ενός χαρακτηριστικού ή υπογραφής
που θα μπορούσε να συνάδει με βιολογικές διεργασίες, αλλά που απαιτεί περαιτέρω
εργασία και μελέτη για να επιβεβαιωθεί η βιολογική προέλευσή της».
Η μέχρι τώρα εξ αποστάσεως επεξεργασία του δείγματος και τα
συμπεράσματά της δημοσιεύθηκαν σε άρθρο στο επιστημονικό περιοδικό Nature.
«Ελπίζουμε ότι θα ακολουθήσει η επιστροφή του δείγματος στη Γη, όπου θα μπορεί
να μελετηθεί σε επίγεια εργαστήρια», πρόσθεσε η Λίντσεϊ Χέιζ, ανώτερη
επιστήμονας για την εξερεύνηση του Άρη στο Τμήμα Πλανητικής Επιστήμης της NASA.
Πώς δημιουργήθηκαν οι «κηλίδες λεοπάρδαλης»
Η ακριβής κατανόηση του πώς δημιουργήθηκαν αυτές οι «κηλίδες
λεοπάρδαλης» – είτε μέσω γεωχημικών διεργασιών που δεν απαιτούν ζωή, είτε λόγω
της παρουσίας μικροβιακής ζωής – είναι ένα κρίσιμο βήμα για τον προσδιορισμό
του εάν το πέτρωμα περιέχει ενδείξεις πιθανής βιοσήμανσης.
«Πάνω από 3,5 δισεκατομμύρια χρόνια πριν, το Neretva Vallis
θεωρείται ότι ήταν γεμάτο με ορμητικά ποτάμια που μετέφεραν λάσπη, άμμο και
χαλίκια στη λίμνη», είπε η Στακ Μόγκαν. «Μέσα στον κρατήρα, αυτό το ενεργητικό
περιβάλλον πιθανότατα διακόπτονταν από περιόδους ηρεμίας, όταν το νερό θα είχε
υποχωρήσει, δημιουργώντας ένα περιβάλλον λίμνης σχετικά χαμηλής ενέργειας»,
πρόσθεσε. Όταν το νερό τελικά στέρεψε, άφησε πίσω του τον βράχο Cheyava Falls.
«Αυτά τα πραγματικά αρχαία πετρώματα μας δίνουν την εικόνα
μιας περιόδου από την οποία δεν έχουμε πολλά δείγματα όσον αφορά τον δικό μας
πλανήτη – αλλά είναι μια εποχή που η ζωή εμφανίστηκε στη Γη και θα μπορούσε να
είχε εμφανιστεί και στον Άρη», επεσήμανε η Στακ Μόργκαν.
Το Cheyava Falls, που πήρε το όνομά του από έναν από τους
καταρράκτες του Γκραντ Κάνιον, παρουσίαζε μικρές μαύρες κηλίδες που ονομάστηκαν
«σπόροι παπαρούνας» από την επιστημονική ομάδα του Perseverance, καθώς και
μεγαλύτερα σημάδια που ονομάστηκαν «κηλίδες λεοπάρδαλης».
Τι έδειξε η μέχρι τώρα χημική ανάλυση
Το όργανο SHERLOC (Scanning Habitable Environments with
Raman & Luminescence for Organics & Chemicals) του ρόβερ ανίχνευσε
οργανικές ενώσεις στα σημάδια αυτά.
«Αυτό μας λέει ότι είχαμε μια κόκκινη λάσπη που είχε
αποτεθεί στο σημείο ενώ ήταν παρούσα η οργανική ύλη», είπε ο Χόροβιτς. Στη Γη,
αυτά τα μόρια με βάση τον άνθρακα είναι τα δομικά στοιχεία της ζωής. Οι κηλίδες
στο βράχο θα μπορούσαν να υποδηλώνουν ότι αρχαίες χημικές αντιδράσεις που
συνέβαιναν μέσα σε αυτόν κάποτε υποστήριζαν μικροβιακούς οργανισμούς.
Οι λευκές φλέβες θειικού ασβεστίου αποτελούν σαφή απόδειξη
ότι το νερό – ζωτικής σημασίας για τη ζωή – κάποτε έρεε μέσα από το βράχο. Παράλληλα,
στις ακανόνιστου σχήματος «κηλίδες λεοπάρδαλης», που εξετάστηκαν από το όργανο
PIXL (Planetary Instrument for X-ray Lithochemistry) του ρόβερ, ανιχνεύθηκαν
σίδηρος και φωσφορικό άλας.
Τα αποτελέσματα του SHERLOC ήταν μια «αδιάσειστη ένδειξη για
την παρουσία οργανικής ύλης σε αυτή τη λάσπη», δήλωσε ο Τζόελ Χόροβιτς.
Οργανικές ενώσεις βρέθηκαν επίσης σε μερικές άλλες τοποθεσίες στον σχηματισμό
Bright Angel.
Οι επιστήμονες εντόπισαν επίσης την πιθανή παρουσία αιματίτη
μεταξύ των λευκών λωρίδων θειικού ασβεστίου στο βράχο. Ο αιματίτης είναι ένα
από τα ορυκτά που ευθύνονται για την χαρακτηριστική κόκκινη απόχρωση του Άρη.
Τα σημάδια μπορεί να προέκυψαν όταν χημικές αντιδράσεις με αιματίτη μετέτρεψαν
το βράχο από κόκκινο σε λευκό, γεγονός που μπορεί να απελευθερώσει σίδηρο και
φωσφορικό άλας και ενδεχομένως να προκαλέσει το σχηματισμό τέτοιων κηλίδων.
Αυτές οι αντιδράσεις μπορούν επίσης να αποτελέσουν πηγή ενέργειας για
μικροοργανισμούς.
Η παρουσία των κηλίδων πιθανότατα οφείλεται στην παρουσία
φωσφορικού σιδήρου και θειούχου σιδήρου, ή στα ορυκτά βιβιανίτη και γρεϊγίτη,
σύμφωνα με τους ερευνητές. Συνήθως, αυτά τα ορυκτά σχηματίζονται σε
περιβάλλοντα με χαμηλή θερμοκρασία και παρουσία νερού.
«Στη Γη, πράγματα σαν αυτά σχηματίζονται μερικές φορές σε
ιζήματα όπου τα μικρόβια τρώνε οργανική ύλη και ‘αναπνέουν’ σκουριά και θειικά
άλατα», δήλωσε σε δήλωσή του ο συν-συγγραφέας της μελέτης Δρ. Μάικλ Τάις,
γεωβιολόγος και αστροβιολόγος στο Πανεπιστήμιο Τέξας A&M. «Η παρουσία τους
στον Άρη εγείρει το ερώτημα: θα μπορούσαν να έχουν συμβεί εκεί παρόμοιες
διεργασίες;»
Τα σενάρια για τη δημιουργία των κηλίδων
Στη μελέτη οι επιστήμονες διερευνούν δύο πιθανά σενάρια για
το πώς σχηματίστηκαν τα χαρακτηριστικά αυτά των πετρωμάτων: λόγω της παρουσίας
ζωής ή χωρίς αυτήν.
Ενώ είναι πιθανό κάποια από τα χαρακτηριστικά να έχουν
δημιουργηθεί αποκλειστικά γεωχημικά λόγω αντιδράσεων μεταξύ οργανικής ύλης και
σιδήρου, αυτή η διαδικασία συνήθως λειτουργεί μόνο σε σχετικά υψηλές
θερμοκρασίες – κάτι για το οποίο η ομάδα δεν έχει εντοπίσει ενδείξεις.
«Όλοι οι τρόποι που έχουμε για να εξετάσουμε αυτά τα
πετρώματα στο ρόβερ υποδηλώνουν ότι δεν θερμάνθηκαν ποτέ με τρόπο που θα
μπορούσε να δημιουργήσει τις “κηλίδες λεοπάρδαλης” και τους “σπόρους
παπαρούνας”», εξήγησε ο Μάικλ Τάις. «Αν αυτό ισχύει, πρέπει να εξετάσουμε
σοβαρά την πιθανότητα να δημιουργήθηκαν από πλάσματα όπως βακτήρια που ζούσαν
στη λάσπη μιας λίμνης στον Άρη πριν από περισσότερα από τρία δισεκατομμύρια
χρόνια».
«Αυτό που είναι συναρπαστικό με αυτά τα ευρήματα είναι ότι
όταν βλέπουμε χαρακτηριστικά όπως αυτό, είναι συχνά το υποπροϊόν μικροβιακών
μεταβολισμών που καταναλώνουν οργανική ύλη και παράγουν αυτά τα ορυκτά ως
αποτέλεσμα αυτών των αντιδράσεων», είπε ο Χόροβιτς αν και αναγνώρισε επίσης ότι
υπάρχουν και μη βιολογικοί τρόποι για να δημιουργηθούν χαρακτηριστικά όπως οι
κηλίδες λεοπάρδαλης.
«Αυτό που πρέπει να κάνουμε είναι να συνεχίσουμε την
πρόσθετη έρευνα σε εργαστηριακά περιβάλλοντα εδώ στη Γη και τελικά να φέρουμε
το δείγμα από αυτό το βράχο πίσω στη Γη, ώστε να μπορέσουμε να πάρουμε τον
τελικό προσδιορισμό για το ποια διαδικασία οδήγησε στην πραγματικότητα στη
δημιουργία αυτών των μοναδικών σχεδίων», είπε.
Από την προσγείωση στον Άρη, το Perseverance διέσχισε τον
κρατήρα Jezero και εξερεύνησε ένα αρχαίο δέλτα ποταμού αναζητώντας
μικροαπολιθώματα προηγούμενης ζωής. Το ρόβερ συλλέγει δείγματα στην πορεία που
προορίζονταν να επιστραφούν στη Γη από μελλοντικές αποστολές.
Ωστόσο, προς το παρόν δεν είναι σαφές πώς η NASA θα
επιστρέψει τα δείγματα στη Γη, καθώς ο οργανισμός βρίσκεται αντιμέτωπος με την
πρόταση του Λευκού Οίκου να μειώσει τον επιστημονικό προϋπολογισμό της NASA μέχρι
και στο μισό.
«Εξετάζουμε πώς θα πάρουμε πίσω το δείγμα ή άλλα δείγματα»,
δήλωσε ο Ντάφι. «Αυτό που θα κάνουμε είναι να εξετάσουμε τους προϋπολογισμούς
μας, να εξετάσουμε το χρονοδιάγραμμά μας και το πώς να ξοδεύσουμε καλύτερα τα χρήματα
και ποια τεχνολογία διαθέτουμε για να λάβουμε δείγματα πίσω πιο γρήγορα».
Για να απαντήσουμε τελικά στο ερώτημα εάν υπήρξε ποτέ ζωή
στον κόκκινο πλανήτη, η επιστροφή των δειγμάτων είναι απαραίτητη, λένε οι
επιστήμονες.
«Η επιστροφή αυτού του δείγματος στη Γη θα μας επέτρεπε να
το αναλύσουμε με όργανα πολύ πιο ευαίσθητα από οτιδήποτε μπορούμε να στείλουμε
στον Άρη», είπε ο Τάις. «Αυτό που είναι συναρπαστικό είναι το πώς η ζωή μπορεί
να χρησιμοποιούσε ορισμένες από τις ίδιες διαδικασίες τόσο στη Γη όσο και στον
Άρη περίπου την ίδια περίοδο. Είναι κάτι ξεχωριστό και εντυπωσιακό να μπορούμε
να τις βλέπουμε έτσι σε έναν άλλο πλανήτη».