Oι εμφανίσεις στην Αθήνα το 1956, ο δίσκος και μια σπάνια μουσική συνάντηση
O θρυλικός τρομπετίστας της τζαζ, Ντίζι Γκιλέσπι κυκλοφόρησε πάνω από 90 δίσκους και συμμετείχε σε 20 ακόμα. Το έργο του θεωρείται πρωτοποριακό και δικαίως συγκαταλέγεται στα ιερά τέρατα της τζαζ. Ένα όμως εξώφυλλο δίσκου του ξεχωρίζει και δεν μοιάζει με κανέναν άλλο. Ο Γκιλέσπι ντυμένος τσολιάς ποζάρει μπροστά σε κίονες που πιθανότατα είναι του ναού του Ηφαίστου στο Θησείο. Το «Dizzy in Greece» κυκλοφόρησε το 1957 και έχει πίσω του μια ολόκληρη ιστορία αλλά και μια μαγική συνάντηση.
«Πρέσβης» των ΗΠΑ
Στα μέσα τις δεκαετίας του '50 η αμερικανική κυβέρνηση χρησιμοποιούσε τους διάσημους μουσικούς της χώρας σαν πρεσβευτές. Θεωρούσε πως έτσι μπορεί να φέρει τον κόσμο πιο κοντά στον αμερικάνικο πολιτισμό και να βελτιώσει τις σχέσεις της με άλλες χώρες. «Η τζαζ ήταν ένα πολιτισμικό όπλο μας», έχει πει χαρακτηριστικά ένα μέλος της Βουλής των Αντιπροσώπων.
Χρηματοδοτήθηκε λοιπόν περιοδεία για μια μπάντα της οποίας ηγούνταν ο Ντίζι Γκιλέσπι. Μια από τις χώρες που θα επισκεπτόταν σε αυτό το τουρ σε Ανατολική Μεσόγειο και Μέση Ανατολή ήταν και η Ελλάδα.
Το Κυπριακό ζήτημα κυριαρχούσε εκείνη την περίοδο στην χώρα μας και το κλίμα ήταν τεταμένο. Η αγγλική καταπίεση και οι εκτελέσεις είχαν εξοργίσει την κοινή γνώμη. Στις 9 Μαΐου πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα μεγάλη διαδήλωση διαμαρτυρίας κατά της προγραμματισμένης για την επόμενη μέρα εκτέλεσης των μελών της ΕΟΚΑ Καραολή και Δημητρίου. Πέραν από τα συνθήματα κατά των Άγγλων και υπέρ της ένωσης Ελλάδας και Κύπρου, οι διαδηλωτές, στην πλειοψηφία τους φοιτητές, είχαν στο «στόχαστρο» τους και τις ΗΠΑ για τη στάση τους στο κυπριακό ζήτημα. Η συγκέντρωση ήταν αρχικά επεισοδιακή και κατέληξε σε τραγωδία. Φοιτητές έριξαν πέτρες στα παράθυρα της Υπηρεσίας Πληροφοριών των ΗΠΑ. Ακολούθησαν επεισόδια στα οποία σκοτώθηκαν τρεις διαδηλωτές και ένας αστυνομικός. Ο 21χρονος Ιωάννης Κωσταντόπουλος, ο 23χρονος Φραγκίσκος Νικολάου, ο 28χρονος Ευάγγελος Γερόντης και ο αστυφύλακας Κώστας Γιαννακούρης.. Ήταν οι πρώτοι νεκροί σε Αθηναϊκές διαδηλώσεις μετά τα Δεκεμβριανά.
Η συναυλία
Μέσα σε αυτό το τεταμένο κλίμα και τον Τύπο να αναρωτιέται γιατί οι ΗΠΑ στέλνουν μουσικούς και όχι όπλα ορίστηκαν τρεις συναυλίες. Ο Γκιλέσπι ζήτησε μια από αυτές να γίνει μόνο με φοιτητές. Η συγκεκριμένη συναυλία πραγματοποιήθηκε την 14η Μαΐου 1956 στο θέατρο «Κοτοπούλη».
Η νεολαία της εποχής συνέρρευσε στον χώρο και αρχικά το κλίμα ήταν αρνητικό. Με την εμφάνιση της μπάντας αρκετοί ήταν αυτοί που γιουχάισαν. Γρήγορα όμως με τη δύναμη της μουσικής και την ξεχωριστή σκηνική παρουσία του Γκιλέσπι το κοινό χαλάρωσε. Αναφορές από δημοσιεύματα της εποχής τονίζουν ότι ο κόσμος ενθουσιάστηκε, «πετούσαν τα καπέλα τους και τα σακάκια τους και χόρευαν». Στο τέλος της παράστασης ο Γκιλέσπι και η μπάντα του αποθεωθήκαν και ο δρόμος μπροστά στο θέατρο έκλεισε από την πολυκοσμία. Αξίζει να αναφέρουμε ότι ο Γκιλέσπι ήρθε στην Αθήνα έχοντας μαζί τους σπουδαίους μουσικούς: Κουίνσι Τζόουνς, Φιλ Γουντς, Μπίλι Μίτσελ, Γουόλτερ Ντέιβις, Τσάρλι Πέρσιπ, Μέλμπα Λίτον.
Η Καίτη Κασιμάτη-Μυριβήλη μιλώντας στον Θάνο Φωσκαρίνη, για το ένθετο «Βιβλιοθήκη» της «Ελευθεροτυπίας» (δημοσιεύθηκε στις 23 Οκτωβρίου του 2010) θυμάται για τη συναυλία: «Υπάρχει μια ξεχωριστή βραδιά που τη ζήσαμε μαζί (με τον Μάνο Χατζιδάκι) πριν από πολλά χρόνια, το 1955. Ένα από τα συγκροτήματα που ήρθαν στην Αθήνα από τη Νέα Υόρκη ήταν μια ορχήστρα τζαζ, η οποία αποτελούνταν από μαύρους μουσικούς, υπό τη διεύθυνση του τρομπετίστα και μαέστρου της ορχήστρας Ντίζι Γκιλέσπι, ένα από τα ιερά τέρατα της τζαζ. Ενορχηστρωτής της ορχήστρας και πιανίστας ήταν ο νέος τότε και αργότερα διάσημος συνθέτης της τζαζ, Κουίνσι Τζόουνς. Ο διάσημος πλέον Κουίνσι Τζόουνς ήταν τότε ο πιανίστας της ορχήστρας του Γκιλέσπι. Δόθηκαν 3 συναυλίες στο Θέατρο «Ρεξ», τις οποίες φυσικά παρακολούθησε ο Μάνος και γνωρίστηκε με τους μουσικούς. Επειδή οι προσκλήσεις γι' αυτές τις συναυλίες βασίζονταν σε πρωτόκολλο, ο Γκιλέσπι δεν ήταν και πολύ ικανοποιημένος με το κοινό των συναυλιών και ζήτησε να προσφέρει μια συναυλία αποκλειστικά για φοιτητές με ελεύθερη είσοδο. Εκείνο το βράδυ έγινε πανζουρλισμός. Ο φοιτητόκοσμος κατέκλεισε το θέατρο, οι νέοι κρέμονταν σαν τσαμπιά σταφύλια από τα θεωρεία, χειροκροτούσαν και φώναζαν το όνομα του Γκιλέσπι. Όταν τελείωσε η συναυλία, όρμησαν στη σκηνή, σήκωσαν τον Γκιλέσπι στα χέρια και τον κατέβασαν μέχρι την Ομόνοια».
Η συνάντηση
Την επόμενη μέρα ο Γκιλέσπι και η μπάντα του έδωσαν συνεντεύξεις και το βράδυ τους πήγαν σε ένα κέντρο στις Τζιτζιφιές για να ακούσουν τον Τσιτσάνη. Εκεί πραγματοποιήθηκε μια σπάνια και μαγική μουσική συνάντηση. Η κυρία Κασιμάτη-Μυριβίλη θυμάται: «Την άλλη μέρα το απόγευμα είχαμε συνάντηση με τον Αχιλλέα Μαμάκη στους ραδιοθαλάμους του Ζαππείου, για συνεντεύξεις με τους Γκιλέσπι και Κ. Τζόουνς για την εκπομπή του «Το θέατρο στο μικρόφωνο». Μαζί είχε έρθει και ο Μάνος και όταν τελείωσαν οι συνεντεύξεις, ήταν πια αργά το βράδυ, ο Μάνος πρότεινε να τους πάμε κάπου να φάμε, και αποφάσισε να πάμε στου Τσιτσάνη, κάτω στις Τζιτζιφιές. Εξηγήσαμε στους φίλους ποιος ήταν ο Τσιτσάνης και ξεκινήσαμε. Ο Τσιτσάνης μάς δέχτηκε με χαρά και αρχοντιά, εφόσον ο Μάνος τού σύστησε τους Αμερικανούς μουσικούς και αναφέρθηκε στη μουσική τους. Οι ξένοι τόσο πολύ ενθουσιάστηκαν με τη μουσική και τα τραγούδια που άκουγαν απ' τον Τσιτσάνη και τον Παπαϊωάννου, ώστε κάποια στιγμή ο Τσιτσάνης ζήτησε από τον Γκιλέσπι και τον Τζόουνς να παίξουν κάτι όλοι μαζί. Ανέβηκαν στο πάλκο και οι δύο. Ο μεν Κουίνσι Τζόουνς κάθισε στο πιάνο, ο Γκιλέσπι έπαιζε την τρομπέτα του και ο Τσιτσάνης μπουζούκι, δημιουργώντας ένα απίστευτο jam session (αυτοσχεδιασμοί) ανεπανάληπτο. Ακόμα λυπάμαι που δεν είχαμε μαζί μας ένα φορητό μαγνητόφωνο να ηχογραφήσουμε αυτή την τόσο ασυνήθιστη μουσική που έβγαινε από τους αυτοσχεδιασμούς. Καθήσαμε ώς τα ξημερώματα».
Ο δίσκος
Από την επίσκεψη στην Αθήνα προέκυψε το άλμπουμ «Dizzy In Greece» το οποίο συγκαταλέγεται μέσα στα κορυφαία του Γκιλέσπι. Η ηχογράφηση του έγινε σε δύο μέρη. 18, 19 Μαΐου και 6 Ιουνίου 1956 το πρώτο και 7, 8 Απριλίου 1957 το δεύτερο.
Ο δίσκος τελικά κυκλοφόρησε το 1957 από τη Verve. Για να ολοκληρωθεί, εκτός του Γκιλέσπι, έπαιξαν συνολικά 18 μουσικοί. Μεταξύ τους και όλοι όσοι συμμετείχαν στην μπάντα που έδωσε τις παραστάσεις στην Ελλάδα. Ο διάσημος αρθρογράφος μουσικής Ντον Γκολντ αποθέωσε το άλμπουμ και για το εξώφυλλο του τόνισε: «Μάλλον ο τίτλος του δίσκου είναι μια δικαιολογία για να χρησιμοποιηθεί η φωτογραφία του Γκιλέσπι με την ελληνικά φορεσιά». Την εποχή εκείνη στις ΗΠΑ γινόταν μεγάλη κουβέντα στο Κογκρέσο για το κατά πόσο είναι χρήσιμη η χρηματοδότηση μουσικών περιοδειών ως πολιτισμική προσέγγιση. Μάλιστα σε αναφορά για την Ελλάδα τονίζεται ότι στην χώρα μας δεν υπήρχε καθόλου κοινό της τζαζ μουσικής και οι κορυφαίοι παράγοντες σνόμπαραν τον Γκιλέσπι. Εκείνες οι εμφανίσεις όμως θεωρείται ότι έπαιξαν καταλυτικό ρόλο για τη διάδοση της τζαζ στο ελληνικό κοινό.
*O Ντίζι Γκιλέσπι πέθανε στις 6 Ιανουαρίου 1993 σε ηλικία 75 ετών.
