Ποιος ήταν ο Γεβγκένι Πριγκόζιν: Ο «σεφ του Πούτιν» που έγινε «τσάρος» της Wagner κι εχθρός του Κρεμλίνου
O Γεβγκένι Πριγκόζιν είναι πλέον είναι νεκρός.
Δύο ακριβώς μήνες μετά την ανταρσία που ξεκίνησε εναντίον του Κρεμλίνου και του πάλαι ποτέ φίλου του, Βλαντιμίρ Πούτιν, το αεροπλάνο στο οποίο επέβαινε ο Πριγκόζιν κατέπεσε υπό μυστηριώδεις μέχρι στιγμής συνθήκες ενώ πετούσε από την Μόσχα στην Αγία Πετρούπολη.
Το νέο κεφάλαιο που είχε ανοίξει ο Πριγκόζιν στις 23 Ιουνίου με την ανταρσία κλείνει και ένα άλλο, άγνωστο, ίσως ανοίγεται πλέον για τη Ρωσία.
Ποιος είναι όμως ο Γεβγκένι Πριγκόζιν, ο άνθρωπος που είχε γίνει γνωστός ως «Ο Σεφ του Πούτιν» και πώς έφτασε να ηγείται μιας από τις πιο σκληρές πολεμικές μηχανές, της Wagner.
«Οι εντολές έρχονται από τον Μπαμπά»
Η πρώτη φορά που ακόμα και οι Ρώσοι αξιωματούχοι ήρθαν καλύτερα σε επαφή με αυτόν που ως τότε γνώριζαν μόνο ως τον υπεύθυνο για τις συμβάσεις τροφοδοσίας του στρατού ήταν το 2014. Το καλοκαίρι εκείνης της χρονιάς, στο αποκορύφωμα της πρώτης εισβολής της Ρωσίας στην ανατολική Ουκρανία, μια ομάδα ανώτερων Ρώσων αξιωματούχων συγκεντρώθηκε στην έδρα του υπουργείου Άμυνας, ένα επιβλητικό κτίριο της εποχής του Στάλιν.
Πήγαν εκεί για να συναντήσουν τον Γεβγκένι Πριγκόζιν, έναν μεσήλικα άνδρα με ξυρισμένο κεφάλι και τραχύ ύφος. Πλέον όμως ο Πριγκόζιν είχε άλλες απαιτήσεις. Ζήτησε μια έκταση γης από το υπουργείο Άμυνας, ώστε να τη χρησιμοποιήσει για την εκπαίδευση «εθελοντών», οι οποίοι δεν θα είχαν επίσημους δεσμούς με τον ρωσικό στρατό, αλλά θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για να πολεμήσουν στους πολέμους της Ρωσίας.
Σε πολλούς στο υπουργείο δεν άρεσε ο τρόπος του Πριγκόζιν, αλλά ο ίδιος κατέστησε σαφές ότι αυτό δεν ήταν ένα απλό αίτημα. «Οι εντολές έρχονται από τον Μπαμπά», είπε στους αξιωματούχους του υπουργείου Άμυνας, χρησιμοποιώντας ένα δικό του παρατσούκλι για τον Πούτιν με το οποίο ήθελε να δείξει πόσο στενές ήταν οι σχέσεις του με τον πρόεδρο.
Μέχρι πρόσφατα η πραγματοποίηση αυτής της συνάντησης δεν είχε γίνει ποτέ γνωστή, ωστόσο τώρα ένας πρώην αξιωματούχος μιλώντας στον Guardian υπό το καθεστώς της ανωνυμίας είπε σχετικά με αυτή: «Εκείνη την εποχή, δεν σκέφτηκα και πολύ αυτό το σχέδιο».
Στην πραγματικότητα όμως, οι αποφάσεις που ελήφθησαν εκείνη την ημέρα θα είχαν τεράστιο αντίκτυπο στην εξωτερική πολιτική της Ρωσίας και στις στρατιωτικές της επιχειρήσεις τα επόμενα χρόνια. Ο στρατός των μισθοφόρων μαχητών του Πριγκόζιν, που ιδρύθηκε πιθανότατα το 2014 λόγω της εισβολής στην Κριμαία, θα γινόταν γνωστός ως ομάδα Wagner (Βάγκνερ) και θα αναλάμβανε δράση αρχικά στην Ουκρανία και στη συνέχεια στη Συρία, τη Λιβύη και πολλές αφρικανικές χώρες. Ο Πριγκόζιν είχε πει αργότερα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ότι προσπάθησε να δημιουργήσει μια ομάδα μαχητών που θα μπορούσε να υπερασπιστεί τα ρωσικά συμφέροντα στην περιοχή.
Μετά την απόφαση του Πούτιν πριν από έναν περίπου χρόνο να εξαπολύσει μια μεγάλης κλίμακας επίθεση σε όλη την Ουκρανία η Wagner εστίασε και πάλι τις επιχειρήσεις της εναντίον του Κιέβου. Οι μισθοφόροι που είχε πλέον ξεπερνούσαν τους 50.000, σύμφωνα με εκτιμήσεις των δυτικών μυστικών υπηρεσιών. Σε αυτούς συμπεριλαμβάνονταν και δεκάδες χιλιάδες πρώην κρατούμενοι που στρατολογήθηκαν από φυλακές σε όλη τη Ρωσία, συχνά προσωπικά από τον ίδιο τον Πριγκόζιν.
Νωρίτερα αυτό το μήνα, καθώς τα στρατεύματα του Πριγκόζιν κατέλαβαν την ουκρανική πόλη Σολεντάρ – η πρώτη ρωσική εδαφική κατάκτηση μετά το καλοκαίρι- ο Πριγκόζιν δημοσίευσε ένα βίντεο που εγκωμίαζε τη Wagner ως «ίσως τον πιο έμπειρο στρατό στον κόσμο σήμερα».
Ο Πριγκόζιν έχει αποκτήσει τη φήμη του πιο σκληρού διοικητή μεταξύ εκείνων που ηγούνται της εισβολής της Ρωσίας. Φάνηκε να επικροτεί σιωπηρά ένα βίντεο που δείχνει τη δολοφονία, με βαριοπούλα, ενός αποστάτη της Wagner, ο οποίος είχε προφανώς συλληφθεί από τους Ουκρανούς και στη συνέχεια είχε δοθεί πίσω σε ανταλλαγή αιχμαλώτων. Σύμφωνα με πληροφορίες δεν ήθελε να επιστρέψει στη Wagner και είχε προτεινει στους Ουκρανούς να παλέψει στο πλευρό τους. «Ο θάνατος ενός σκύλου για έναν σκύλο», είχε πει τότε ο Πριγκόζιν, όταν οι εικόνες του νεκρού αποστάτη είχαν κυκλοφορήσει στο διαδίκτυο.
Από πρώην φυλακισμένος πωλητής χοτ ντογκ σε πολεμική μηχανή του Πούτιν
Μετά από χρόνια δράσης στη σκιά, είναι σαφές ότι πλέον απολάμβανε τα φώτα της δημοσιότητας ως ένα από τα πιο ισχυρά -και πιο πολυσυζητημένα- μέλη της αυλής του Πούτιν. Πρόκειται για μια εξαιρετική άνοδο για κάποιον που κάποτε πέρασε σχεδόν μια δεκαετία στη φυλακή και που έγινε πωλητής χοτ ντογκ μετά την αποφυλάκισή του.
Ο Guardian μίλησε πριν από λίγο καιρό με πολλούς ανθρώπους που γνώριζαν τον Πριγκόζιν όλα αυτά τα χρόνια, πολλοί από τους οποίους ζήτησαν ανωνυμία για να μιλήσουν ελεύθερα. Η εικόνα που προκύπτει από αυτές τις περιγραφές, σύμφωνα με το ρεπορτάζ, είναι αυτή ενός αδίστακτου ραδιούργου που εμφανιζόταν δουλικός απέναντι στους ισχυρούς και τυραννικός απέναντι σε όσους διέταζε καθώς ανέβαινε στην κορυφή.
«Είναι δραστήριος και ταλαντούχος και δεν διστάζει να κάνει τα πάντα για να πάρει αυτό που θέλει», δήλωνε ένας επιχειρηματίας που γνώριζε τον Πριγκόζιν τη δεκαετία του 1990.
Όσοι τον γνώριζαν από παλιά εκτιμούν ότι ούτε το χρήμα ούτε η εξουσία ήταν το μοναδικό κίνητρο για τον Πριγκόζιν, αν και έχει συγκεντρώσει πολλά και από τα δύο στην πορεία. Αντίθετα, λένε, αυτό που τον συγκινούσε ήταν η έξαψη που δημιουργεί το «κυνήγι», η πεποίθηση ότι πολεμά διεφθαρμένες ελίτ για χάρη των απλών ανθρώπων και η επιθυμία να συντρίψει τους αντιπάλους του. «Φαίνεται ότι τον εξάπτει η ίδια η διαδικασία και όχι μόνο το τελικό αποτέλεσμα», δήλωνε πρώην αξιωματούχος του υπουργείου Άμυνας.
Με την πάροδο των ετών, ο Πριγκόζιν απέκτησε πολλούς εχθρούς: πρώην επιχειρηματικούς εταίρους που αισθάνονται ότι εξαπατήθηκαν, αξιωματούχους του στρατού που είχε επικρίνει ως γραφειοκράτες και κορυφαίους αξιωματούχους της ασφάλειας που φοβούνταν ότι τρέφει φιλοδοξίες για την κατάληψη της πολιτικής εξουσίας. Όλα αυτά τα χρόνια είχε διατηρήσει όμως την εύνοια του πιο σημαντικού υποστηρικτή του: του ανθρώπου που αποκαλούσε μπαμπά. Αυτό όμως μέχρι τον Ιούνιο του 2023.
Τα παιδικά χρόνια του Πριγκόζιν και οι ληστείες
Ο Γεβγκένι Πριγκόζιν γεννήθηκε στο Λένινγκραντ, τη σημερινή Αγία Πετρούπολη, το 1961, εννέα χρόνια μετά τον Πούτιν. Ο πατέρας του πέθανε όταν ήταν μικρός και η μητέρα του εργαζόταν σε νοσοκομείο, όπως έχει πει ο ίδιος. Σε νεαρή ηλικία πήγε σε μια αθλητική ακαδημία, όπου οι καθημερινές δραστηριότητες περιλάμβαναν συχνά ώρες σκι αντοχής ανωμάλου δρόμου. Δεν τα κατάφερε ως επαγγελματίας αθλητής και μετά το σχολείο μπήκε σε μια παρέα μικροεγκληματιών. Δικαστικά έγγραφα από το 1981 που είχαν αποκαλυφθεί πρώτη φορά από το ερευνητικό πρακτορείο Meduza αποκαλύπτουν την ιστορία του.
Ένα βράδυ τον Μάρτιο του 1980, ο 19χρονος Πριγκόζιν και τρεις φίλοι του έφυγαν από ένα καφέ της Αγίας Πετρούπολης κοντά στα μεσάνυχτα και εντόπισαν μια γυναίκα να περπατά μόνη της στον σκοτεινό δρόμο. Ένας από τους φίλους του Πριγκόζιν απέσπασε την προσοχή της γυναίκας ζητώντας της ένα τσιγάρο. Καθώς εκείνη πήγε να ανοίξει την τσάντα της, ο Πριγκόζιν πήγε από πίσω της και την άρπαξε από το λαιμό πιέζοντάς την μέχρι που έχασε τις αισθήσεις της. Στη συνέχεια, ο φίλος του έβγαλε τα παπούτσια της, ενώ ο Πριγκόζιν της αφαίρεσε τα χρυσά σκουλαρίκια της. Η συμμορία έφυγε τρέχοντας, αφήνοντας τη γυναίκα πεσμένη στο δρόμο.
Αυτή ήταν μία από τις πολλές ληστείες που πραγματοποίησαν ο Πριγκόζιν και οι φίλοι του στην Αγία Πετρούπολη κατά τη διάρκεια αρκετών μηνών. Όταν τελικά συνελήφθη καταδικάστηκε σε 13 χρόνια φυλάκισης και πέρασε το υπόλοιπο της δεκαετίας πίσω από τα κάγκελα, χάνοντας τον θάνατο του Μπρέζνιεφ και την περεστρόικα του Μιχαήλ Γκορμπατσόφ. Αποφυλακίστηκε το 1990, καθώς η Σοβιετική Ένωση βρισκόταν στη δύση της κι επέστρεψε στην Αγία Πετρούπολη.
Η πόλη βρισκόταν στα πρόθυρα μιας μνημειώδους μεταμόρφωσης, με μεγάλα πλούτη να περιμένουν όσους ήταν αρκετά έξυπνοι ή βίαιοι για να τα αρπάξουν. Ο Πριγκόζιν ξεκίνησε σιγά σιγά πουλώντας χοτ ντογκ. Ανακάτευε τη μουστάρδα στην κουζίνα του οικογενειακού του διαμερίσματος.
«Βγάζαμε 1.000 δολάρια το μήνα, που σε χαρτονομίσματα σε ρούβλια ήταν ένα βουνό- η μαμά μου με δυσκολία τα μετρούσε όλα», είχε πει το 2011 σε μια από τις μοναδικές συνεντεύξεις του.
Όμως ο Πριγκόζιν είχε βάλει υψηλότερους στόχους από το fast food και ήξερε πώς να κάνει τις επαφές που χρειαζόταν. «Πάντα έψαχνε να κάνει φιλους ανθρώπους απόυψηλότερα επίπεδα. Και ήταν καλός σε αυτό», δήλωσε ο επιχειρηματίας που τον γνώριζε τη δεκαετία του 1990.
Σύντομα, ο Πριγκόζιν είχε μερίδιο σε μια αλυσίδα σούπερ μάρκετ και το 1995 αποφάσισε ότι ήταν καιρός να ανοίξει ένα εστιατόριο με τους συνεργάτες του. Βρήκε τον Τόνι Τζίαρ, έναν Βρετανό διαχειριστή ξενοδοχείων, ο οποίος είχε προηγουμένως εργαστεί στο Savoy του Λονδίνου και τώρα εργαζόταν σε ένα από τα λίγα πολυτελή ξενοδοχεία της Αγίας Πετρούπολης.
Ο Πριγκόζιν προσέλαβε τον Τζίαρ για να διευθύνει πρώτα ένα κατάστημα κρασιών και στη συνέχεια το νέο του εστιατόριο, το Old Customs House, στο νησί Βασιλιέφσκι της Αγίας Πετρούπολης.
Αρχικά, το Old Customs House απασχολούσε στρίπερς για να προσελκύσει πελατεία, αλλά σύντομα μαθεύτηκε ότι το φαγητό ήταν εξαιρετικό και οι στρίπερς πλέον δεν χρειάζονταν. Ο Τζίαρ επικεντρώθηκε στο να κάνει γνωστό το εστιατόρο ως το πιο εκλεπτυσμένο μέρος για φαγητό σε μια πόλη που μόλις ανακάλυπτε την υψηλή γαστρονομία. Ποπ σταρ και επιχειρηματίες λάτρευαν το φαγητό του εστιατορίου, όπως και ο δήμαρχος της Αγίας Πετρούπολης, Ανατόλι Σομπτσάκ, ο οποίος μερικές φορές πήγαινε στο εστιατόριο με τον αναπληρωτή του, Βλαντιμίρ Πούτιν.
Ο Τζίαρ, ο οποίος εξακολουθεί να ζει στην Αγία Πετρούπολη, αρνήθηκε να μιλήσει για τον Πριγκόζιν αλλά στο παρελθόν έχει εκφράσει τον θαυμασμό του για εκείνον. Τον περιέγραψε ως ένα «πολύ αυστηρό» αφεντικό, ο οποίος χρησιμοποιούσε ακόμη και έναν ειδικό προβολέα φωτός για να ψάχνει για σκόνη κάτω από τα τραπέζια κάθε πρωί και να ελέγχει αν οι καθαριστές είχαν κάνει σωστά τη δουλειά τους. Πίσω στα 1990, ο Πριγκόζιν δεν μιλούσε ποτέ για τη δεκαετία που είχε περάσει στη φυλακή, λένε όσοι τον γνώριζαν. Επιστράτευε τη γοητεία του, για να έρθει σε επαφή με τους νέους και εκλεκτούς πελάτες του.
«Μπορεί να προσαρμοστεί για να ικανοποιήσει οποιονδήποτε άνθρωπο, αν χρειάζεται κάτι από αυτόν. Αυτό είναι σίγουρα ένα από τα ταλέντα του», δήλωνε ο επιχειρηματίας που τον γνώριζε τότε.
Μέχρι τότε, ο Πούτιν είχε γίνει πρόεδρος της Ρωσίας. Κατά τα πρώτα χρόνια της διακυβέρνησής του, στον Πούτιν άρεσε συχνά να συναντά ξένους αξιωματούχους στην πόλη του και μερικές φορές τους πήγαινε στο Old Customs House ή στο New Island, ένα σκάφος που ο Πριγκόζιν είχε μετατρέψει σε πλωτό εστιατόριο.
Ανατρέχοντας σε φωτογραφίες από τις επίσημες συναντήσεις του Πούτιν από εκείνη την περίοδο μπορεί να δει κανείς σε πολλές από αυτές τον Πριγκόζιν στο παρασκήνιο, σοβαρό και διακριτικό. Στη μια κρύβεται πίσω από το τραπέζι όταν ο Πούτιν γευματίζει με τον Τζορτζ Μπους, στην άλλη είναι πίσω από τον πρίγκιπα Κάρολο σε μια δεξίωση του 2003 στο μουσείο Ερμιτάζ της Αγίας Πετρούπολης.
«Ο Πούτιν είδε ότι δεν φερόμουν υπεροπτικά και έφερνα ακόμα και εγώ ο ίδιος τα πιάτα», έχει πει ο Πριγκόζιν. Ήταν η αρχή μιας σχέσης με τον Ρώσο πρόεδρο που θα αναπτυσσόταν και θα εξελισσόταν με απροσδόκητους τρόπους.
Σύντομα, ο Πριγκόζιν άρχισε να υπογράφει συμβόλαια για την τροφοδοσία μεγάλων κυβερνητικών εκδηλώσεων μέσω της Concord, μιας εταιρείας που είχε ιδρύσει τη δεκαετία του 1990. Το επόμενο βήμα ήταν η σύναψη γιγαντιαίων κυβερνητικών συμβολαίων για προμήθειες φαγητών. Το 2012, κέρδισε περισσότερα από 10,5 δισεκατομμύρια ρούβλια (240 εκατομμύρια ευρώ) σε συμβάσεις για την παροχή γευμάτων στα σχολεία της Μόσχας, ανέφεραν ρωσικά μέσα ενημέρωσης, επικαλούμενα αρχεία από το ρωσικό οικονομικό μητρώο. Εξαιτίας αυτών, ο Πριγκόζιν απέκτησε το προσωνύμιο «Ο σεφ του Πούτιν».
Από τα εστιατόρια στον πόλεμο
Νέες ευκαιρίες προέκυψαν όταν η Ρωσία προσάρτησε την Κριμαία τον Μάρτιο του 2014 και λίγο μετά επενέβη στρατιωτικά στην ανατολική Ουκρανία. Ο Πούτιν διέψευσε ότι ο επίσημος ρωσικός στρατός είχε εμπλακεί σε κάποια από τις δύο επιθέσεις παρά τις ξεκάθαρες αποδείξεις για το αντίθετο. Το Κρεμλίνο άρχισε να σκέφτεται πώς θα κάνει αυτήν την διάψευση να φαίνεται λίγο πιο πιστευτή. Παρόλο που οι ιδιωτικές στρατιωτικές εταιρίες ήταν παράνομες στην Ρωσία, υπήρχαν αρκετές ομάδες που φαινόταν να δρουν ανάλογα με τις βλέψεις του Υπουργείου Άμυνας κρατώντας ωστόσο παράλληλα κάποιες αποστάσεις. Η ομάδα Wagner που ίδρυσε ο Πριγκόζιν ήταν με διαφορά η πιο πολλά υποσχόμενη.
«Πιστεύω ότι ο Πριγκόζιν το πρότεινε στον Πούτιν και αυτός συμφώνησε. Έτσι λειτουργούν αυτά», ανέφερε ο πρώην αξιωματούχος του Ρωσικού Στρατού απορρίπτοντας παράλληλα τις φήμες ότι η Wagner ήταν εξ αρχής δημιούργημα της GRU, της ρωσικής στρατιωτικής μυστικής υπηρεσίας πληροφοριών. «Μπορεί να υπήρξαν κάποιοι άνθρωποι από την GRU που πρόσφεραν τις συμβουλές τους, αλλά στην ουσία ήταν ένα πρότζεκτ του Πριγκόζιν», τονίζει.
Το υπουργείο Άμυνας πρόσφερε τελικά στον Πρισκόζιν γη στο Μολκίνο, στα νότια της Ρωσίας, όπου εταιρίες που σχετίζονταν με τον Πριγκόζιν κατασκεύασαν μια στρατιωτική βάση για εκπαίδευση πολεμιστών, η οποία ωστόσο παρουσιαζόταν ως παιδική κατασκήνωση. Το Reuters είχε παρουσιάσει ήδη από το 2019 αποδείξεις για τη σχέση του Πριγκόζιν με το Μολκίνο.
Φαίνεται ότι αυτή η νέα δραστηριότητα του Πριγκόζιν του «άνοιξε την όρεξη». «Ήταν σαν ένα σκυλί που μυρίζει ψάχνοντας συνεχώς για λεφτά», ανάφερε ο πρώην αξιωματούχος.
Σε ένα email που είδε ο Guardian μεταξύ της εταιρίας του Πριγκόζιν, Concord, και του υπουργείου Άμυνας, ο δικηγόρος της εταιρίας συζητούσε την πιθανότατα να αναλάβουν την προμήθεια με φαγητό και άλλων παροχών για όλο το τεράστιο δίκτυο των ρωσικών στρατιωτικών πόλεων. Το συγκεκριμένο σχέδιο δεν ευοδώθηκε τελικά αλλά ως το 2015 οι εταιρίες του Πριγκόζιν είχαν υπογράψει συμβόλαια για την σίτιση του ρωσικού στρατού ύψους πάνω από ένα δισεκατομμύριο ευρώ, σύμφωνα με έρευνα του Forbes Russia.
Η ταχεία άνοδος του Πριγκόζιν άρχισε να ενοχλεί ορισμένους αξιωματούχους του υπουργείου Άμυνας, εντάσεις που θα αυξάνονταν με την πάροδο των ετών καθώς οι δραστηριότητές του επεκτείνονταν περαιτέρω. Μια σημαντική στιγμή για τον Πριγκόζιν ήρθε στα τέλη του 2015, όταν ο Πούτιν αποφάσισε να επέμβει στρατιωτικά στη Συρία για να στηρίξει το καθεστώς του Μπασάρ αλ Άσαντ. Ο Πριγκόζιν κέρδισε συμβόλαια για τρόφιμα και προμήθειες και έστειλε εκεί τα στρατεύματά της Wagner.
Στη Συρία, η Wagner αρχικά καθιερώθηκε ως μια επιβλητική δύναμη κρούσης με την ομάδα να παίζει εξέχοντα, αν και εν πολλοίς άγνωστο, ρόλο στην παρέμβαση της Ρωσίας. Εκεί, οι μαχητές της Wagner δρούσαν ατιμώρητοι και κατηγορήθηκαν για πολυάριθμα εγκλήματα πολέμου. Σε ένα περιστατικό, άνδρες που συνδέονταν με τη Wagner καταγράφηκαν σε βίντεο να αποκεφαλίζουν και να διαμελίζουν έναν Σύρο. Ωστόσο, η ομάδα υπέστη κι αυτή μεγάλες απώλειες, οι οποίες επίσημα αποσιωπήθηκαν καθώς η Wagner δεν θα έπρεπε να βρίσκεται καν στην περιοχή.
Ωστόσο, εκτός από τους πραγματικούς στρατιώτες, ο Πριγκόζιν κατηγορήθηκε ότι είχε και έναν «στρατό» από… μαχητές του πληκτρολογίου, οι οποίοι σε πρώτη φάση προσπάθησαν να προωθήσουν και να στηρίξουν τις θέσεις του Κρεμλίνου στα διάφορα ρωσικά μέσα κοινωνικής δικτύωσης και στη συνέχεια επιχείρησαν να κάνουν το ίδιο και εκτός Ρωσίας.
Το κατηγορητήριο που προέκυψε από την έρευνα του Ρόμπερτ Μίλερ στις ΗΠΑ ανέφερε ότι ο Πριγκόζιν πήρε μέρος στη ρωσική ανάμιξη στις αμερικανικές εκλογές του 2016. Σύμφωνα με το κατηγορητήριο εταιρείες βρίσκονταν πίσω από ένα δίκτυο προφίλ στο Facebook και το Twitter υπέρ του Ντόναλντ Τραμπ, προφανώς στο πλαίσιο μιας σειράς ρωσικών προσπαθειών για την ενίσχυση της υποψηφιότητας του Τραμπ. Τα ψεύτικα προφιλ όχι μόνο μοιράζονταν υλικό υπέρ του Τραμπ, αλλά φαίνεται να πλήρωναν ανυποψίαστους Αμερικανούς πολίτες για να αγοράζουν ευκολότερα αντικείμενα που θα χρησιμοποιούσαν σε διαδηλώσεις.
Λίγες μέρες πριν ο Πριγκόζιν γίνει 55 ετών τον Μάιο του 2016, σύμφωνα με το κατηγορητήριο, ένα από τα ψεύτικα προφίλ στο Facebook πλήρωσε έναν Αμερικανό πολιτη ώστε να σταθεί έξω από τον Λευκό Οίκο κρατώντας μια πινακίδα που έγραφε: «Χαρούμενα 55α γενέθλια αφεντικό». Το κατηγορητήριο αργότερα αποσύρθηκε, αλλά όταν ο Πριγκόζιν ρωτήθηκε σχετικά παραδέχθηκε την ανάμιξη με μια χαρακτηριστική μεταφορά: «Κύριοι, αναμειχθήκαμε, αναμειγνυόμαστε και θα αναμειχθούμε. Προσεκτικά, με ακρίβεια, χειρουργικά και με τον δικό μας τρόπο, όπως εμείς ξέρουμε. Κατά τη διάρκεια των σημειακών μας επεμβάσεων, θα αφαιρέσουμε και τους δύο νεφρούς και το συκώτι ταυτόχρονα».
Πλοκάμια και στην Αφρική
Με τις δραστηριότητες του Πριγκόζιν να διευρύνονται συνεχώς, άρχισε να τραβάει όλο και περισσότερο τα βλέμματα. Ο ακτιβιστής κατά της διαφθοράς και πολιτικός αντίπαλος του Πούτιν, Αλεξέι Ναβάλνι, κυκλοφόρησε μια έρευνα για τις επιχειρηματικές δομές του Πριγκόζιν, κατηγορώντας τον για διαφθορά στον τρόπο που υπέγραψε τις συμβάσεις με το υπουργείο Άμυνας, ώστε να χρηματοδοτήσει έναν πολυτελή τρόπο ζωής.
Η Λιούμποβ Σομπόλ, η συνεργάτης του Ναβάλνι πίσω από την έρευνα, είπε: «Τα παιδιά του δημοσίευαν φωτογραφίες στο Instagram όλη την ώρα. Καμάρωναν για το ιδιωτικό τους τζετ και μέσω αυτού μπορούσαμε να βρούμε την εταιρεία χαρτοφυλακίου, η οποία μας βοήθησε να μάθουμε για όλο τον πλούτο του».
Η Σόμπολ και άλλοι πέταξαν ένα drone πάνω από τις κατοικίες που φέρεται να ανήκαν στον Πριγκόζιν και την κόρη του, οι οποίες θύμιζαν ανάκτορα με το δικό τους ελικοδρόμιο και γήπεδο μπάσκετ.
Αμέσως μετά, ο σύζυγος της Σόμπολ κατέρρευσε όταν ένας άνδρας που περίμενε έξω από το σπίτι του ζευγαριού τον μαχαίρωσε στο πόδι με μια βελόνα. Η Σόμπολ λέει ότι ακολούθησε μια σταθερή εκστρατεία νομικής πίεσης και εκφοβισμού, συμπεριλαμβανομένων και ανθρώπων που την ακολουθούσαν επιδεικτικά κάθε φορά που έβγαινε έξω από το σπίτι. Ρώσοι δημοσιογράφοι που ερεύνησαν τις δραστηριότητες του Πριγκόζιν αντιμετώπισαν επίσης απειλές ή εκφοβισμούς που πιστεύουν ότι συνδέονται με τις έρευνές τους. Αφού η εφημερίδα Novaya Gazeta διεξήγαγε έρευνα το 2018, ένα κομμένο κεφάλι κριαριού παραδόθηκε στα γραφεία σύνταξης της εφημερίδας. Ο δημοσιογράφος που έγραψε την έρευνα έλαβε στεφάνι κηδείας στο σπίτι του.
Στην πιο σοκαριστική περίπτωση, τρεις Ρώσοι δημοσιογράφοι που ταξίδεψαν στην Κεντροαφρικανική Δημοκρατία το 2018 για να ερευνήσουν τις δραστηριότητες της Wagner εκεί σκοτώθηκαν σε μια καλά σχεδιασμένη και συντονισμένη ενέδρα, στην οποία εμπλέκεται ένας Ρώσος εκπαιδευτής ασφαλείας με δεσμούς με την Wagner. Πάντως, ο Πριγκόζιν έχει επανειλημμένα αρνηθεί οποιαδήποτε συμμετοχή στις δολοφονίες.
Οι δραστηριότητες του Πριγκόζιν είχαν εξαπλωθεί σε τουλάχιστον 10 χώρες της Αφρικής, όπου προσέφερε υπηρεσίες ασφάλειας και εκπαίδευσης σε όπλα και εξασφάλιζε δικαιώματα εξόρυξης και άλλες επιχειρηματικές ευκαιρίες. Ο Πριγκόζιν διηύθυνε αυτό το παγκόσμιο δίκτυο από ένα γραφείο στο νησί Βασιλιέφσκι της Αγίας Πετρούπολης.
Διαβάστε επίσης: Ο άγνωστος πόλεμος της Ρωσίας στο κέντρο της Αφρικής!
«Κυβερνούσε μέσω του φόβου», θυμάται ο Μαράτ Γκαμπιντούλιν, ένας διοικητής της Wagner, που πέρασε τρεις μήνες στα κεντρικά παρέχοντας καθημερινή ενημέρωση στον Πριγκόζιν για την στρατιωτική κατάσταση στη Συρία στα τέλη του 2017. Ο Γκαμπιντούλιν, ο οποίος βρίσκεται σήμερα στη Γαλλία, δήλωσε ότι ο Πριγκόζιν φρόντιζε τους διοικητές του, ιδίως όταν τραυματίζονταν, αλλά συχνά για τους υπαλλήλους του γραφείου έδειχνε περιφρόνηση.
«Η ατμόσφαιρα στο γραφείο ήταν εξαιρετικά αυστηρή, ο Πριγκόζιν συχνά ξεπερνούσε τα όρια με τους εργαζομένους του. Ήταν πολύ αγενής με το προσωπικό του. Έβριζε τους ανθρώπους και τους έφερνε σε δύσκολη θέση δημοσίως», είπε.
Αν και δεν είχε κανένα επίσημο αξίωμα, ο Πριγκόζιν πλέον παρίστατο συχνά σε συναντήσεις υψηλού επιπέδου που αφορούσαν αμυντικά συμβόλαια. Συμμετείχε ακόμη και σε μια διμερή συνάντηση μεταξύ του Πούτιν και του προέδρου της Μαδαγασκάρης, Ερί Ραζαοναριμαμπιανινά, στο Κρεμλίνο τον Απρίλιο του 2018, μια συνάντηση που δεν δημοσιοποιήθηκε αλλά εγινε γνωστή από τους New York Times. Αμέσως μετά, πολιτικοί σύμβουλοι που συνδέονται με τον Πριγκόζιν ταξίδεψαν ως τη Μαδαγασκάρη, σύμφωνα με τους Times.
Μόλις δύο μήνες μετά τη συνάντηση, ο Πούτιν διέψευσε τους ισχυρισμούς ότι ο Πριγκόζιν συμμετείχε σε σκιώδεις ελιγμούς εξωτερικής πολιτικής για λογαριασμό του Κρεμλίνου. «Διατηρεί μια επιχείρηση εστιατορίου, αυτή είναι δουλειά του. Έχει ένα εστιατόριο στην Αγία Πετρούπολη», είπε ο Πούτιν για τον Πριγκόζιν κατά τη διάρκεια μιας συνέντευξης στην αυστριακή τηλεόραση.
Όταν όμως πιέστηκε για τα στοιχεία που αποδείκνυαν τις συμβάσεις του Υπουργείου Άμυνας με τον Πριγκόζιν και ισχυρισμούς για εκλογική παρέμβαση, ο Πούτιν έδωσε μια αποκαλυπτική απάντηση, συγκρίνοντας τον Πριγκόζιν με τον Τζορτζ Σόρος, τον χρηματοδότη και φιλάνθρωπο που αποτελεί αντικείμενο πολλών θεωριών συνωμοσίας και τον οποίο Ρώσοι αξιωματούχοι έχουν κατηγορήσει για χρηματοδότηση επαναστάσεων υπό τις κυβερνητικές εντολές των ΗΠΑ.
«Υπάρχει μια τέτοια προσωπικότητα στις Ηνωμένες Πολιτείες: ο κ. Σόρος, ο οποίος παρεμβαίνει σε όλες τις υποθέσεις σε όλο τον κόσμο… Το Στέιτ Ντιπάρτμεντ θα πει ότι δεν έχει καμία σχέση με αυτές, αλλά ότι είναι μάλλον ιδιωτική υπόθεση του κ. Σόρος. Με εμάς, είναι ιδιωτική υπόθεση του κ. Πριγκόζιν», είπε ο Πούτιν.
Ουσιαστικά, ο Πούτιν παραδεχόταν ότι ο Πριγκόζιν ήταν γι' αυτόν το ίδιο με αυτό που λανθασμένα πίστευε ότι ήταν ο Σόρος ήταν για την κυβέρνηση των ΗΠΑ: ένα εργαλείο για να αναμειγνύεται στις υποθέσεις του εξωτερικού, ενώ η ίδια θα μπορούσε να αρνείται την ανάμειξη.
Ο πόλεμος στην Ουκρανία
Η απόφαση του Πούτιν να εξαπολύσει μια επίθεση πλήρους κλίμακας στην Ουκρανία τον περασμένο Φεβρουάριο αφαίρεσε πλέον την ανάγκη για την άρνηση αυτής της σχέσης.
Ύστερα από χρόνια συνεχώς διαψεύσεων για τις σχέσεις Κρεμλίνου και Wagner, ο Πριγκόζιν ανακοίνωσε θριαμβευτικά ότι είχε ιδρύσει την ομάδα του το 2014. Η παραδοχή ήρθε μετά από την κυκλοφορία ενός βίντεο που έγινε viral και έδειχνε τον Πριγκόζιν μέσα σε μια φυλακή περιτριγυρισμένος από κρατούμενους. Ο Πριγκόζιν τους έδινε την ευκαιρία να πολεμήσουν στην Ουκρανία με αντάλλαγμα την ελευθερία τους- αν επιζήσουν. Τους είπε ότι πιθανότατα θα πεθάνουν στο μέτωπο, αλλά αν κατάφεραν να ζήσουν και να πολεμήσουν για έξι μήνες τότε θα απελευθερώνονταν με πλήρη αμνηστία και αρκετά χρήματα.
«Τελικά είναι ένας από εμάς», ανέφερε ένας κρατούμενος σε μία από τις φυλακές που επισκέφθηκε ο Πριγκόζιν, σε συνέντευξή του. «Ήταν κι αυτός κρατούμενος. Νομίζω ότι πολλοί άνθρωποι υπέγραψαν επειδή εμπιστεύονταν τον Πριγκόζιν. Δεν εμπιστεύονται τις αρχές, αλλά πίστεψαν τον Πριγκόζιν ότι θα τους απελευθερώσει».
Ο Μικαΐλο Ποντόλιακ, σύμβουλος του προέδρου της Ουκρανίας, ισχυρίστηκε πρόσφατα ότι η Wagner είχε στρατολογήσει περισσότερους από 38.000 κρατούμενους τους τελευταίους μήνες και δήλωσε ότι 30.000 είχαν σκοτωθεί, τραυματιστεί, αιχμαλωτιστεί ή αγνοούνταν. Κατηγόρησε την Wagner ότι είναι υπεύθυνη για ρωσική «γενοκτονία» στην Ουκρανία.
Ο Πριγκόζιν είχε επαινέσει την «εξαιρετικά αυστηρή πειθαρχία» των μαχητών της Wagner, η οποία, όπως ισχυρίζεται ένας άλλος πρώην διοικητής, περιλαμβάνει και τη δολοφονία όσων δεν υπακούουν στις διαταγές. Ο Αντρέι Μεντβέντεφ, ένας διοικητής της Wagner, ο οποίος δήλωσε ότι πολέμησε κοντά στον Μπαχμούτ μεταξύ Ιουλίου και Οκτωβρίου, δήλωσε ότι γνώριζε για τουλάχιστον 10 τέτοιες δολοφονίες και ότι είχε γίνει μάρτυρας σε κάποιες προσωπικά.
«Οι διοικητές τους πήγαιναν σε ένα πεδίο βολής και τους πυροβολούσαν μπροστά σε όλους. Μερικές φορές πυροβολούσαν έναν άνδρα, μερικές φορές τους πυροβολούσαν σε ζευγάρια», δήλωσε στον Guardian σε συνέντευξή του, λίγο πριν φύγει από τη Ρωσία για τη Νορβηγία στις αρχές Ιουνίου.
Για τους καταδικασμένους στρατεύσιμους που επιβιώνουν από την εξάμηνη παραμονή τους στο μέτωπο, τους περιμένουν ελευθερία και οικονομικές ανταμοιβές. Ο Πριγκόζιν είχε καλέσει τα κορυφαία πανεπιστήμια της Ρωσίας να χρηματοδοτήσουν υποτροφίες γι' αυτούς, ενώ ένας Ρώσος αξιωματούχος πρότεινε ότι ορισμένοι πρώην κρατούμενοι θα έπρεπε να γίνουν βουλευτές.
Υπήρχε σχεδόν κάτι συμβολικό στο γεγονός ότι ο Πριγκόζιν, ο οποίος πέρασε χρόνια στη φυλακή, άνοιγε τώρα το δρόμο για την απελευθέρωση και την αποκατάσταση χιλιάδων κρατουμένων, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που έχουν καταδικαστεί για τα πιο βίαια εγκλήματα. Πολλοί από εκείνους που είχαν γνωρίσει τον Πριγκόζιν λένε ότι για χρόνια έβλεπε τον εαυτό του ως υπερασπιστή των αδύναμων τα έβαζε με τις ελίτ, ένας αταίριαστος χαρακτηρισμός δεδομένου του πλούτου που απέκτησε.
«Οι άνθρωποι της FSB είναι έξαλλοι μαζί του και τον βλέπουν ως απειλή για τη συνταγματική τάξη», δήλωνε πηγή της ρωσικής πολιτικής ελίτ. «Έχει αυτή τη μεγάλη στρατιωτική ομάδα που δεν ελέγχεται από το κράτος και μετά τον πόλεμο θα θέλουν τις ανταμοιβές τους».
Ο επιχειρηματίας που γνώριζε τον Πριγκόζιν τη δεκαετία του 1990, κοιτάζοντας πλέον τον παλιό του συνεργάτη, έλεγε ότι είναι σίγουρος για ένα πράγμα: ο Πριγκόζιν δεν έχει διακόπτη απενεργοποίησης. «Καταλαβαίνει ότι πολλοί τον μισούν... οπότε ξέρει ότι αν σταματήσει, μπορεί να είναι το τέλος του. Δεν έχει άλλη επιλογή. Δεν υπάρχει γυρισμός».
Από σύμμαχοι... εχθροί
Από τις αρχές του 2023 ήταν φανερό ότι κάτι είχε αρχίσει να αλλάζει στη σχέση του Πριγκόζιν με τις ρωσικές αρχές καθώς η Wagner και ο στρατός διαπληκτίζονταν για μήνες σχετικά με την πολεμική τακτική της Ρωσίας στην Ουκρανία. Σε ένα οργισμένο βίντεό του μπροστά από νεκρούς μαχητές της Wagner στις αρχές Μαΐου, ο Πριγκόζον είχε απειλήσει ότι θα αποσύρει τους άντρες του από την Ουκρανία, αν ο ρωσικός στρατός δεν τον ενισχύσει. Εξαπέλυε κατηγορίες κατά της στρατιωτικής ηγεσίας της Ρωσίας κατηγορώντας τους Ρώσους στρατηγούς ότι δεν προμηθεύουν τις δυνάμεις του με αρκετά πυρομαχικά και ότι αγνοούν τους αγώνες των στρατιωτών.
«Το αίμα είναι ακόμα φρέσκο. Ήρθαν εδώ ως εθελοντές και πεθαίνουν για να μπορείτε να κάθεστε σαν χοντρές γάτες στα πολυτελή γραφεία σας», έλεγε δείχνοντας τα πτώματα πίσω του.
Μετά το βίντεο η κατάσταση φαίνεται να είχε ηρεμήσει. Ωστόσο, τελικά τα πράγματα εκτραχύνθηκαν οριστικά. Λίγες μέρες πριν την ανταρσία, ο Πριγκόζιν κατηγόρησε ανοιχτά τον ρωσικό στρατό ότι επιτέθηκε σε στρατόπεδο της Wagner και σκότωσε χιλιάδες στρατιώτες του κάτι που οι ρωσικές αρχές διέψευσαν. Περιέγραψε επίσης την εισβολή στην Ουκρανία ως μια «κομπίνα» που διαπράττεται από μια διεφθαρμένη ρωσική ελίτ και κατηγόρησε ακόμα και τον πρόεδρο Πούτιν ότι εξαπάτησε τον ρωσικό λαό. Έδωσε όρκο για σκληρά αντίποινα, αφήνοντας να εννοηθεί πως οι δυνάμεις του θα τσακίσουν κάθε μέσο αντίστασης.
«Είμαστε 25.000 και θα μάθουμε γιατί επικρατεί τέτοιο χάος στη χώρα», είπε.
Ο Πριγκόζιν έκανε πράξη την απειλή του λίγο αργότερα στις 23 Ιουνίου, χαρακτηρίζοντας «πορεία δικαιοσύνης» και όχι πραξικόπημα τις ενέργειές του.
Η κρίση οξύνθηκε περαιτέρω καθώς ο Πριγκόζιν ανακοίνωσε πως οι μαχητές του εισήλθαν στη ρωσική περιοχή του Ροστόφ και κατέλαβαν κρίσιμης σημασίας στρατιωτικές υποδομές στην πρωτεύουσα. Στην πόλη Ροστόφ-ον-Ντόν βρίσκεται το αρχηγείο της στρατιωτικής διοίκησης της Ρωσίας στο νότο, ενώ σε αυτή κατοικούν περίπου ένα εκατομμύριο άνθρωποι.
Ο Πριγκόζιν δημοσίευσε βίντεο στο οποίο αναφέρει ότι οι δυνάμεις του θα αποκλείσουν το Ροστόφ-ον-Ντον, εκτός εάν δεχτούν να τον συναντήσουν ο Ρώσος υπουργός Άμυνας Σεργκέι Σόιγκου και αρχηγός των Ενόπλων Δυνάμεων, Βαλέρι Γκεράσιμοφ.
Η αντίδραση της Ρωσίας ήταν άμεση. Αρχικά, ο γενικός εισαγγελέας της χώρας ανακοίνωσε ότι ο επικεφαλής του Wagner ερευνήθηκε με κατηγορίες που συνεπάγονται μέγιστη ποινή φυλάκισης 20 ετών. Το ρωσικό κρατικό πρακτορείο ειδήσεων TASS μετέδωσε ότι του απαγγέλθηκαν κατηγορίες.
Αργότερα, ο ίδιος ο Πούτιν απάντησε με διάγγελμά του προς το έθνος χαρακτηρίζοντας τις ενέργειες των δυνάμεων Wagner ως «μαχαιριά στην πλάτη της χώρας μας και του λαού μας» και υποσχέθηκε «αποφασιστικές ενέργειες». Ο Πούτιν παρομοίασε αυτό που αντιμετωπίζει τώρα με τη Ρωσική Επανάσταση του 1917, όταν οι Μπολσεβίκοι ανέτρεψαν τον τσάρο Νικόλαο Β' της Ρωσίας εν μέσω του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, βυθίζοντας τη χώρα σε εμφύλιο πόλεμο και τελικά ανοίγοντας το δρόμο για τη δημιουργία της Σοβιετικής Ένωσης.
Μετά το διάγγελμα, ο Πριγκόζιν με ανάρτηση ανάρτηση στον λογαριασμό της Wagner στο Telegram ανέφερε πως ο Πούτιν έκανε λάθος επιλογή και δυναμίτισε ακόμα περισσότερο την κατάσταση: «Σύντομα θα έχουμε νέο πρόεδρο», τόνισε.
Λίγο μετά όμως και βλέποντας ότι δεν μπορεί να υπερισχύσει, ο Πριγκόζιν έκανε πίσω. Ο πρόεδρος της Λευκορωσίας Αλεξάντερ Λουκασένκο μεσολάβησε μεταξύ Πούτιν και Πριγκόζιν και ο τελευταίος συμφώνησε να ματαιώσει την ανταρσία με αντάλλαγμα την απονομή χάριτος και τη δυνατότητα μετεγκατάστασης των μαχητών του στη Λευκορωσία.
Έκτοτε, ο Πριγκόζιν εθεάθη στη γενέτειρά του, την Αγία
Πετρούπολη, να συμμετέχει σε μια σύνοδο κορυφής Ρωσίας-Αφρικής και σε ένα θολό
βίντεο που τραβήχτηκε σχεδόν στο σκοτάδι και υποτίθεται ότι τον δείχνει να
δίνει οδηγίες στα στρατεύματά του στη Λευκορωσία για το πώς να συμπεριφέρονται
στη νέα τους βάση στην εξορία.
Τη Δευτέρα, οι λογαριασμοί του Wagner δημοσίευσαν την πρώτη
βιντεοσκοπημένη ομιλία του Πριγκόζιν μετά την ανταρσία, όπου ανέφερε ότι θα
επικεντρώσει εκ νέου τις προσπάθειές του στην Αφρική.
Η επόμενη φορά που
κάποιος έμαθε νέα του ήταν όταν έπεσε το αεροπλάνο…