Τα νέα ευρήματα των επιστημόνων δίνουν εξηγήσεις για την ανύψωση του μεγαλύτερου βουνού στη Γη
Το Έβερεστ-ή Chomolungma («Θεά Μητέρα του Κόσμου» στη Θιβετιανή γλώσσα)- είναι το ψηλότερο βουνό στη Γη καθώς στέκεται στα 8.848,86 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Η ιστορία της δημιουργίας του ξεκίνησε πριν από περίπου 40 εκατομμύρια έως 50 εκατομμύρια χρόνια, όταν χερσαίες μάζες σε δύο τεκτονικές πλάκες του φλοιού της Γης - την πλάκα της Ινδίας και την Ευρασιατική πλάκα - συγκρούστηκαν σε αργή κίνηση και τσάκισαν το έδαφος, υψώνοντας βραχώδεις κορυφές που μέσα σε εκατομμύρια χρόνια μετατράπηκαν στην οροσειρά των Ιμαλαΐων. Το Έβερεστ είναι η υψηλότερη από αυτές τις κορυφές υπερβαίνοντας τις υπόλοιπες κατά περίπου 250 μέτρα.
Το εντυπωσιακό είναι ότι αυτή η αρχαία σύγκρουση εξακολουθεί
να ανυψώνει τα Ιμαλάια μέχρι και σήμερα. Ωστόσο, πρόσφατες μετρήσεις GPS έδειξαν ότι το Έβερεστ
αυξανόταν με ρυθμό περίπου 2 χιλιοστά ετησίως, αντί για 1 χιλιοστό ετησίως, όπως
περίμεναν οι επιστήμονες. Σύμφωνα με νέα έρευνα, αυτό το έξτρα χιλιοστό προκύπτει
από ένα πιο πρόσφατο γεωλογικό περιστατικό.
Οι ποταμοί… πειρατές
Πριν από περίπου 89.000 χρόνια, ο ποταμός Κόσι στα Ιμαλάια
κατέλαβε ένα μέρος ενός παραπόταμου του: τον ποταμό Αρούν. Αυτή η διαδικασία,
γνωστή ως «πειρατεία ποταμών», προκάλεσε μια αλυσίδα γεωλογικών γεγονότων που
αναμόρφωσαν το τοπίο, ανέφεραν οι επιστήμονες στο περιοδικό Nature Geoscience.
Με ενισχυμένη πλέον ροή που ενισχύθηκε από την πειρατεία, ο
Κόσι άρχισε να διαβρώνει περισσότερους βράχους στις κοιλάδες κάτω από το
Έβερεστ, έγραψαν οι ερευνητές. Καθώς η βραχώδης μάζα κατέρρευσε, άλλα μέρη των
Ιμαλαΐων μετακινήθηκαν προς τα πάνω για να αντισταθμίσουν την απώλεια. Αυτή η
πράξη εξισορρόπησης, γνωστή ως ισοστατική ανάκαμψη, ανύψωσε το Έβερεστ και δύο
άλλες κοντινές κορυφές – τις Λότσε και Μακάλου - αυξάνοντας το ύψος τους κατά
τουλάχιστον 15 μέτρα και ίσως έως και 50 μέτρα, υπολόγισαν οι συγγραφείς της
μελέτης χρησιμοποιώντας μοντέλα υπολογιστών.
«Είναι λίγο σαν να πετάς ένα φορτίο από ένα πλοίο», δήλωσε στο BBC ο συν-συγγραφέας της μελέτης Άνταμ Σμιθ. «Το πλοίο γίνεται ελαφρύτερο και έτσι επιπλέει λίγο ψηλότερα».
«Η μελέτη μας δείχνει πώς οι ξαφνικές αλλαγές στα συστήματα
ποταμών μπορούν να έχουν εκτεταμένες επιπτώσεις στα τοπία», δήλωσε ο
συν-συγγραφέας Τζίνγκεν Ντάι, καθηγητής γεωλογίας στο Πανεπιστήμιο Γεωεπιστημών
στο Πεκίνο. «Αυτό που επηρεάζει κατά κύριο λόγο το ύψος του Έβερεστ παραμένει η
σύγκρουση των δύο πλακών πριν από εκατομμύρια χρόνια, αλλά η ανακάλυψή μας
προσθέτει ένα νέο κομμάτι σε αυτό το περίπλοκο παζλ».
Αυτό το κομμάτι του παζλ υπογραμμίζει έναν μηχανισμό για τον
σχηματισμό των βουνών που έχει παραβλεφθεί εδώ και καιρό, ανέφερε ο Ντάι στο CNN. Καθώς το σύστημα του
ποταμού διάβρωνε τους βράχους, «οι γύρω κορυφές στην πραγματικότητα ανέβαιναν
λόγω της ελαστικής ανάκαμψης του φλοιού της Γης», πρόσθεσε. Καθώς ο Αρούν ρέει μέσα από τα Ιμαλάια, αφαιρεί υλικό - την κοίτη του ποταμού σε αυτήν την περίπτωση - από τον φλοιό της Γης. Αυτό μειώνει τη δύναμη στον μανδύα (το επόμενο στρώμα κάτω από τον φλοιό), με αποτέλεσμα την ώθηση προς τα πάνω.
Η σύνδεση μεταξύ της διάβρωσης των ποταμών και της ανύψωσης των
βουνών έχει αποδειχθεί στο παρελθόν και έχει μελετηθεί σε μέρη όπως οι Άλπεις,
η Ανταρκτική και το οροπέδιο του Κολοράντο, είπε ο Ντάι.
«Συνήθως, τα ποτάμια και τα βουνά φτάνουν σε ένα είδος
ισορροπίας, όπου η διάβρωση και η ανύψωση ισορροπούν μεταξύ τους», είπε ο Ντάι.
Αλλά όταν ένα ποτάμι αλλάζει ξαφνικά πορεία, «μπορεί να ταρακουνήσει τα
πράγματα δραματικά. Αυτή η ξαφνική αλλαγή μπορεί να ξεκινήσει την ταχεία
διάβρωση, η οποία με τη σειρά της πυροδοτεί την ανύψωση του βουνού μέσω
ισοστατικής ανάκαμψης».
Τα ευρήματα εξηγούν ουσιαστικά δύο στοιχεία που
προβλημάτιζαν τους επιστήμονες στα Ιμαλάια: το ασυνήθιστο ύψος του Έβερεστ, του
Λότσε και του Μακαλού σε σύγκριση με τις γειτονικές κορυφές, «και το μοναδικό
μονοπάτι που ακολουθεί ο ποταμός Αρούν από το νότιο Θιβέτ προς τον ποταμό Κόσι
στο Νεπάλ», δήλωσε ο Δρ Ντέβον Όρμε , αναπληρωτής καθηγητής στο τμήμα Επιστημών
της Γης στο κρατικό πανεπιστήμιο της Μοντάνα, ο οποίος δεν συμμετείχε στην
έρευνα.
«Αυτό το έγγραφο υπογραμμίζει πειστικά την αλληλεπίδραση
επιφανειακών και βαθύτερων τεκτονικών διεργασιών στη διαμόρφωση της τοπογραφίας
των βουνών στη Γη», δήλωσε ο Όρμε στο CNN. Άλλωστε, οι επιστήμονες γνωρίζουν το φαινόμενο αυτό και από άλλες
περιπτώσει στη Γη, όπως στον Αμαζόνιο, ο οποίος συχνά έως και σήμερα «τρώει» άλλους
παραποτάμους του οδηγώντας στη διαμόρφωση της απότομης τοπογραφίας της
περιοχής.
Και συνεχίζει να
ψηλώνει
Οι ερευνητές ανακάλυψαν πώς αναπτύσσεται το Έβερεστ επειδή
αναρωτήθηκαν αρχικά για την ασυνήθιστη πορεία του Αρούν. Αυτή τη στιγμή ο ποταμός
ρέει από τα ανατολικά προς τα δυτικά κατά μήκος των βόρειων Ιμαλαΐων, αλλά στη
συνέχεια στρέφεται απότομα προς τα νότια. Σε μια αποστολή στην περιοχή, οι
επιστήμονες βρήκαν επίσης αρχαία ιζήματα λιμνών στη λεκάνη του ποταμού,
υπονοώντας διαφορές στην κατανομή του νερού πριν από εκατομμύρια χρόνια.
«Αυτά τα χαρακτηριστικά υποδηλώνουν ότι το πάνω και το κάτω
τμήμα του ποταμού μπορεί να μην ήταν πάντα μέρος του ίδιου συστήματος», είπε ο Ντάι.
«Αυτό υπαινίσσεται ένα προηγούμενο γεγονός σύλληψης ποταμού», ανέφερε.
Μια σημαντική ανακάλυψη ήρθε όταν ο κύριος συγγραφέας της
μελέτης Ξου Χαν, μεταδιδακτορικός ερευνητής στη Σχολή Γεωεπιστημών και Πόρων
στο Πανεπιστήμιο της Κίνας, μοντελοποίησε τις αλλαγές τοπίου με την πάροδο του
χρόνου. Οι προσομοιώσεις του Χαν πρότειναν ότι η «πειρατεία» του ποταμού θα
είχε αυξήσει δραματικά τη ροή του νερού στα χαμηλότερα τμήματα του Κόσι. Στα
μοντέλα, ο «υπερφορτισμένος» ποταμός εισχώρησε βαθύτερα στο βραχώδες τοπίο και ως
επακόλουθο ώθησε το Έβερεστ και τις κοντινές κορυφές ψηλότερα.
«Το Έβερεστ και οι ‘γείτονές’ του, που δεν διαβρώθηκαν άμεσα
από το ποτάμι, πήραν μια… δωρεάν βόλτα προς τα πάνω», είπε ο Ντάι.
Η «πειρατεία των ποταμών» μπορεί να είναι πολύ γρήγορη υπό
γεωλογικούς όρους, «σαν να γυρίζεις διακόπτη», πρόσθεσε ο Ντάι. Το φαινόμενο
μπορεί να συμβεί σε λίγα μόνο χρόνια ή δεκαετίες. Από την άλλη, η διάβρωση και
η ανύψωση ξετυλίγονται σε πολύ μεγαλύτερο χρονικό διάστημα — και εξακολουθούν
να συμβαίνουν με το Έβερεστ, το Λότσε και το Μακάλου.
«Ο υπολογισμός της ακριβούς διάρκειας αυτού του φαινομένου
είναι δύσκολος», είπε ο Ντάι. «Υπάρχει ακόμη μεγάλη αβεβαιότητα σε αυτούς τους
υπολογισμούς, ειδικά σχετικά με το πόσο καιρό θα συνεχιστεί η ισοστατική
ανάκαμψη».
Ωστόσο, η ανάπτυξη είναι μόνο ένα μέρος της ιστορίας του
Έβερεστ. Παρόλο που οι παρατεταμένες επιπτώσεις της τεκτονικής σύγκρουσης και
της μεταγενέστερης ανάκαμψης συνεχίζουν να ωθούν το Έβερεστ προς τα πάνω, οι
ακραίες καιρικές συνθήκες και η κίνηση των παγετώνων καταστρέφουν το βουνό.
Προς το παρόν, οι ερευνητές αναμένουν ότι η ανοδική ορμή του Έβερεστ θα
συνεχιστεί.
«Η κατανόηση του πώς σχηματίστηκε μας βοηθά να κατανοήσουμε
τη μεγαλύτερη εικόνα της δυναμικής εξέλιξης της Γης», πρόσθεσε. «Καθώς
αντιμετωπίζουμε ένα μέλλον με μεταβαλλόμενα κλίματα και μεταβαλλόμενα καιρικά
μοτίβα, η κατανόηση αυτών των διαδικασιών θα μπορούσε να μας βοηθήσει να
προβλέψουμε πώς θα μπορούσαν να εξελιχθούν τα εμβληματικά τοπία του πλανήτη μας
στο μέλλον».