Αν νομίζετε ότι όλος ο πλανήτης γιορτάζει σήμερα την έλευση του νέου
χρόνου μαζί με εσάς κάνετε μεγάλο λάθος
Όσο κι αν όλος ο κόσμος μοιάζει να κινείται βάσει του ημερολογίου που βρίσκεται σε ισχύ και στην Ελλάδα στην πραγματικότητα υπάρχουν πολλά διαφορετικά ημερολόγια σε όλον τον κόσμο. Κάποια μάλιστα δεν γράφουν καν 2022! Έτσι, η Πρωτοχρονιά για πολλούς ανθρώπους στον πλανήτη δεν είναι την 1η Ιανουαρίου!
Μια μικρή αναδρομή
Ο εορτασμός της πρώτης μέρας του χρόνου δεν είναι καινούργιο
φαινόμενο. Πιστεύεται ότι ο πρώτος λαός που γιόρτασε την Πρωτοχρονιά ήταν οι
Βαβυλώνιοι το 2.000 π.Χ., οι οποίοι γνώριζαν πολύ καλά τις κινήσεις των
ουράνιων σωμάτων. Το ημερολόγιο των Βαβυλωνίων ήταν σεληνιακό και η Πρωτοχρονιά
εορταζόταν στην πρώτη σελήνη μετά την εαρινή ισημερία, δηλαδή στις 21 Μαρτίου,
σε μια γιορτή που ονομαζόταν Ακίτου και
κρατούσε δέκα ημέρες. Στην αρχαία Ελλάδα από την άλλη ο καινούργιος χρόνος
ξεκινούσε κατά τη φθινοπωρινή ισημερία και ήταν συνδεδεμένος με την κίνηση του
ήλιου και όχι της σελήνης όπως στη Μεσοποταμία.
Η πρώτη Ιανουαρίου γιορτάστηκε για πρώτη φορά ως πρώτη μέρα
του χρόνου στη Ρώμη το 153 π.Χ., όταν ξεκινούσε η θητεία των Υπάτων και των
Πραιτόρων, χωρίς ωστόσο ακόμα να εορτάζεται με επισημότητα. Με την άνοδο του
Ιουλίου Καίσαρα στην εξουσία το 46 π.Χ. η 1η Ιανουαρίου καθιερώθηκε
ως επίσημη γιορτή και πρώτη του χρόνου. Μάλιστα, ο Ιούλιος Καίσαρας αντιλήφθηκε
ότι το παλιό ρωμαϊκό ημερολόγιο δεν ήταν ακριβές και αποφάσισε να δημιουργήσει
ένα καινούργιο με βάση τη θέση του ήλιου και όχι της σελήνης κάτι που ανέθεσε στον
Έλληνα αστρονόμο από την Αλεξάνδρεια, Σωσιγένη. Έτσι, δημιουργήθηκε το λεγόμενο
ιουλιανό ημερολόγιο το οποίο ακολουθείται ακόμα σε κάποιες χώρες του κόσμου.
Όταν ο Χριστιανισμός επικράτησε προσπάθησε να αποστασιοποιηθεί
από τους «ακόλαστους» εορτασμούς των Ρωμαίων για την Πρωτοχρονιά. Έτσι, κατά
την περίοδο του Μεσαίωνα η πρώτη μέρα του έτους εορτάζονταν είτε τα
Χριστούγεννα είτε κατά τον ευαγγελισμό της Θεοτόκου στις 25 Μαρτίου. Ο
εορτασμός της 1η Ιανουαρίου επανήλθε το 1582 από τον πάπα Γρηγόριο
τον ΙΓ’, ο οποίος βασιζόμενος στο ιουλιανό ημερολόγιο υπολόγισε ακριβέστερα την
μετατόπιση της ισημερίας και κατέληξε ότι αυτή συμβαίνει 10 ημέρες νωρίτερα,
ενώ κάθε αιώνα προστίθεται ακόμα μια μέρα (αυτή τη στιγμή υπάρχει διαφορά 13
ημερών, η οποία θα ισχύει ως το 2100). Έτσι, δημιουργήθηκε το λεγόμενο
γρηγοριανό ημερολόγιο, το οποίο υιοθετήθηκε σταδιακά από τις περισσότερες
χώρες. Στην Ελλάδα καθιερώθηκε το 1924, αλλά όχι για όλους!
Καλή Πρωτοχρονιά στις
14 Ιανουαρίου
Στην Ελλάδα, η έλευση του γρηγοριανού ημερολογίου ήρθε
αρκετούς αιώνες μετά την δημιουργία του από τον πάπα Γρηγόριο. Η Εκκλησία της
Ελλάδος αποφάσισε την εφαρμογή του το 1924 μεταφέροντας όλες τις ημερομηνίες 13
ημέρες νωρίτερα. Ωστόσο, μια μερίδα των πιστών θεώρησε την κίνηση αυτή
προδοτική και ως μια ένδειξη υποταγής της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον Πάπα και τις
οικουμενιστικές του βλέψεις. Από εκείνη την στιγμή αποσχίστηκαν από την επίσημη
Εκκλησία και συνέχισαν να χρησιμοποιούν το παλιό ιουλιανό ημερολόγιο, με τους
πιστούς να αποκαλούνται παλαιοημερολογίτες ή αλλιώς Γνήσιοι Ορθόδοξοι
Χριστιανοί (ΓΟΧ). Έτσι, για τους πιστούς του παλαιού ιουλιανού ημερολογίου το
2022 θα έρθει στις 14 Ιανουαρίου!
Ωστόσο, την Πρωτοχρονιά θα γιορτάσουν στις 14 Ιανουαρίου όχι μόνοι οι
παλαιοημερολογίτες της Ελλάδας αλλά και ορισμένες ακόμα ορθόδοξες χώρες όπως η
Ρωσία και η Σερβία, οι οποίες υιοθετούν ακόμα το ιουλιανό ως το θρησκευτικό
τους ημερολόγιο, ενώ στην καθημερινότητά τους χρησιμοποιούν ως «πολιτικό»
ημερολόγιο το γρηγοριανό.
Η χρονιά του Βοδιού
Ένα από τα πιο γνωστά ημερολόγια παγκοσμίως μετά το
Γρηγοριανό είναι το Κινέζικο. Δημιουργημένο από τον πρώτο αυτοκράτορα της Κίνας,
Χουάνγκ Ντί ή Κίτρινο Αυτοκράτορα (περίπου 2698-2599 π.Χ.) το ημερολόγιο είναι
ηλιακό-σεληνιακό. Το κινεζικό ημερολόγιο ορίζει τον σεληνιακό μήνα στον οποίο
συμβαίνει το χειμερινό ηλιοστάσιο ως τον 11ο και τελευταίο μήνα του
χρόνου. Έτσι, αυτό σημαίνει ότι η Σεληνιακή ή αλλιώς Κινεζική Πρωτοχρονιά
εορτάζεται αμέσως μετά και συνήθως αυτό συμβαίνει στη δεύτερη σελήνη μετά το
χειμερινό ηλιοστάσιο και σπανιότερα στην τρίτη σελήνη αν έχει μεσολαβήσει ένας
εμβόλιμος «μήνας διόρθωσης». Έτσι, η Κινεζική Πρωτοχρονιά εορτάζεται κάθε χρόνο
μεταξύ 21 Ιανουαρίου και 20 Φεβρουαρίου.
Φέτος, η Κινεζική Πρωτοχρονιά θα εορταστεί στη 1 Φεβρουαρίου, όταν και θα σηματοδοτηθεί και η έναρξη της «χρονιάς του τίγρη»
μιας και κάθε κινεζικό έτος παίρνει το όνομά του και από ένα ζώδιο του
κινεζικού ωροσκοπίου.
Η Κίνα χρησιμοποιεί σήμερα το γρηγοριανό ημερολόγιο ως το
«πολιτικό» της ημερολόγιο, ενώ σε όλους τους εορτασμούς και τις θρησκευτικές
τελετές ακολουθείται το κινεζικό ημερολόγιο. To συγκεκριμένο ημερολόγιο
ακολουθείται από πολλές ακόμα χώρες της Ασίας, όπως η Κορέα, η Ιαπωνία και το
Βιετνάμ, οι οποίες επίσης θα γιορτάσουν την Πρωτοχρονιά φέτος στη 1 Φεβρουαρίου.
Χαρούμενο 1444!
Ανεξάρτητα από το «πολιτικό» ημερολόγιο που χρησιμοποιεί
κάθε μουσουλμανική χώρα (το οποίο είναι σχεδόν πάντα το γρηγοριανό), παράλληλα
χρησιμοποιεί πάντοτε για θρησκευτικούς σκοπούς το μουσουλμανικό ημερολόγιο το
οποίο προέρχεται από τον Μωάμεθ. Πρόκειται για σεληνιακό ημερολόγιο το οποίο
αποτελείται από 12 μήνες σε ένα έτος με διάρκεια 354 ημερών.
Το πρώτο έτος στο μουσουλμανικό ημερολόγιο είναι το 622 μ.Χ.,
όταν ο Μωάμεθ εξορίστηκε από την Μέκκα και κατέφυγε στη Μεδίνα, όπου απέκτησε τους
πρώτους πιστούς του. Η επέτειος της ημέρας αυτής, γνωστής και ως Εγίρα, θεωρείται
και η ημέρα έναρξης του μουσουλμανικού ημερολογίου. Έτσι, ουσιαστικά αποτελεί
και την Πρωτοχρονιά των μουσουλμάνων και εορτάζεται τον πρώτη μέρα του πρώτου
μήνα του μουσουλμανικού έτους στη 1 Μουχαράμ (ο πρώτος μουσουλμανικός μήνας).
Ωστόσο, το ισλαμικό ημερολόγιο ακολουθεί τις κινήσεις της σελήνης κι έτσι είναι
μικρότερο περίπου έντεκα ή δώδεκα μέρες σε σχέση με το ηλιακό Γρηγοριανό. Γι’
αυτό, η 1η Μουχαράμ δεν αντιστοιχεί κάθε χρόνο στην ίδια ημέρα του
γρηγοριανού ημερολογίου. Το 2019 η 1η Μουχαράμ, δηλαδή η
μουσουλμανική Πρωτοχρονιά, ήταν στη 1 Σεπτεμβρίου, ενώ το 2020 εορτάστηκε στις
20 Αυγούστου. Το 2021 η Πρωτοχρονιά εορτάστηκε στις 9 Αυγούστου, ενω το 2022 θα εορταστεί στις 30 Ιουλίου
Φυσικά, μιας και η πρώτη χρονιά του μουσουλμανικού
ημερολογίου αντιστοιχεί στο 622 μ.Χ. του γρηγοριανού ημερολογίου αυτό σημαίνει
ότι σήμερα το μουσουλμανικό ημερολόγιο βρίσκεται στο 1444 με τη δική μας
χρονολόγηση.
Φτάσαμε κιόλας στο 5.780
Στο ηλιοβασίλεμα της 18ης Σεπτεμβρίου του 2020,
οι Ιουδαίοι ανά τον κόσμο γιόρτασαν την Πρωτοχρονιά του έτους 5.781! Οι
Ιουδαίοι ονομάζουν την Πρωτοχρονιά τους «Rosh Hashanah» (Ρος Ασσανά), το οποίο σημαίνει
«κεφαλή του έτους» και την εορτάζουν την πρώτη μέρα του μήνα Τισρέι, η οποία
αποτελεί και την επέτειο της δημιουργίας του Αδάμ και της Εύας.
Όπως και στο μουσουλμανικό, επειδή το έτος υπολογίζεται με
τις κινήσεις της σελήνης, η μέρα της Πρωτοχρονιάς δεν αντιστοιχεί κάθε χρόνο
στην ίδια μέρα του γρηγοριανού ημερολογίου. Έτσι, για το 2021 η Πρωτοχρονιά θα
είναι μετά το ηλιοβασίλεμα της 6ης Σεπτεμβρίου και το 2021 μετά το
ηλιοβασίλεμα της 25ης Σεπτεμβρίου.
Στην πραγματικότητα, η Πρωτοχρονιά αυτή αποτελεί μια από τις
τέσσερις που υπάρχουν στο ηλιοσεληνιακό ιουδαϊκό ημερολόγιο, ωστόσο είναι η πιο
σημαντική. Συμβολίζει την έναρξη του νέου έτους για τους ανθρώπους, τα ζώα και
τις συμφωνίες καθώς συνδέεται με την έναρξη των εργασιών για τη νέα σοδειά στις
αγροτικές κοινωνίες της αρχαίας Εγγύς Ανατολής. Από την άλλη, η 1η μέρα του μήνα Νισάν (πέφτει περίπου τους μήνες
Μάρτιο - Απρίλιο) θεωρείται η πρώτη μέρα του εκκλησιαστικού ιουδαϊκού έτους και
είναι η πρωτοχρονιά των βασιλιάδων και των εορτών. Ακόμα, η πρώτη μέρα του μήνα
Ελούλ (τους μήνες Ιούλιο - Αύγουστο) είναι η Πρωτοχρονιά για την προσφορά των
ζώων και η πρώτη μέρα του μήνα Σεβάτ (πέφτει περίπου τους μήνες Ιανουάριο -
Φεβρουάριο) είναι η Πρωτοχρονιά για τα
δέντρα.
Ινδία, μια… ατέλειωτη
Πρωτοχρονιά
Στην Ινδία ο εορτασμός της Πρωτοχρονιάς δεν είναι καθόλου…
σπάνιος. Κι αυτό γιατί σχεδόν σε κάθε κρατίδιο της Ινδίας εορτάζεται η Πρωτοχρονιά
σε διαφορετική ημερομηνία ανάλογα με το αν ακολουθείται το ηλιακό ή σεληνιακό
ινδουιστικό ημερολόγιο. Έτσι, μπορεί κάποιος να συναντήσει πολλές… Πρωτοχρονιές
μεταξύ Μαρτίου και Απριλίου σε κρατίδια που ακολουθούν το σεληνιακό ημερολόγιο,
όπως στα κρατίδια Άντρα Πραντές , το Κασμίρ και το Μανιπούρ. Από την άλλη, στο
Πουντζάμπ, την Κεράλα και την Βενγκάλη η Πρωτοχρονιά πέφτει πάντοτε μεταξύ
13-15 Απριλίου καθώς ακολουθούν το ηλιακό ημερολόγιο. Στην Κεράλα ωστόσο
εορτάζεται και μια δεύτερη Πρωτοχρονιά μεταξύ 15-17 Αυγούστου ακολουθώντας το
ημερολόγιο Μαλαγιάλαμ. Σε κάθε κρατίδιο τις ημέρες της Πρωτοχρονιάς λαμβάνουν
χώρα εντυπωσιακά φεστιβάλ για τον εορτασμό της νέας χρονιάς. Φυσικά, ολόκληρη η
Ινδία ως «πολιτικό» ημερολόγιο στην καθημερινότητα και στις διεθνείς της σχέσεις
ακολουθεί το γρηγοριανό.
Η Πρωτοχρονιά από την
Περσία
Στο Ιράν και το Αφγανιστάν η πρώτη μέρα του χρόνου
εορτάζεται στις 21 Μαρτίου, δηλαδή την ημέρα της εαρινής ισημερίας καθώς
ακολουθείται το περσικό ημερολόγιο. Η μέρα της Πρωτοχρονιάς ονομάζεται Νοβρούζ
και εορτάζεται για περισσότερο από 3.000 χρόνια, καθώς το ηλιακό περσικό
ημερολόγιο θεωρείται ως ένα από τα παλαιότερα στον κόσμο παρόλο που στην πορεία
του έχει υποστεί αρκετές μεταβολές. Το σύγχρονο ιρανικό ημερολόγιο είναι το
επίσημο ημερολόγιο του κράτους στο Ιράν και το Αφγανιστάν από το 1925 κι ενώ
βασίζεται στο παλιό περσικό ημερολόγιο θεωρεί ως ημέρα της δημιουργίας του την
Εγίρα, δηλαδή την ημέρα που ο Μωάμεθ έφτασε στην Μεδίνα μετά την φυγή του από
τη Μέκκα. Γι’ αυτό και φέτος στις 21 Μαρτίου 2022, οι Ιρανοί θα γιορτάσουν την
έλευση του 1401! Η χρονολογία διαφέρει από αυτή του κλασικού μουσουλμανικού
ημερολογίου καθώς εδώ οι υπολογισμοί γίνονται με βάση τις κινήσεις του ήλιου κι
όχι της σελήνης.
Στην πορεία της ανθρωπότητας, τα ουράνια σώματα και οι
συνεχείς κινήσεις τους μάγευαν πάντα τους ανθρώπους που αποφάσισαν να ορίζουν
τον χρόνο τους βάσει αυτών αλλά και ανάλογα με το πώς τα αντιλαμβανόταν ο κάθε
λαός. Όταν βέβαια οι θρησκείες απέκτησαν πρωταγωνιστικό ρόλο, η έννοια του
χρόνου προσαρμόστηκε και πάλι στα πιστεύω του καθενός. Ίσως τελικά η ύπαρξη
τόσων πολλών ημερολογίων και κατ’ επέκταση και… Πρωτοχρονιών αποτελεί ακόμα μια
απόδειξη για το πόσο σχετικός είναι ο χρόνος.