Τον Ιανουάριο του 1945 το «Wilhelm Gustloff» δέχθηκε τρεις τορπίλες και βυθίστηκε. Πάνω από 9.000 σκοτώθηκαν αλλά η ιστορία χάθηκε μέσα στην... ομίχλη του πολέμου.
Τον Ιανουάριο του 1945 οι σοβιετικές δυνάμεις είχαν επικρατήσει στον Ανατολικό Μέτωπο και η πλάστιγγα του πολέμου είχε γύρει οριστικά υπέρ των Συμμάχων. Η κατάρρευση του Τρίτου Ράιχ ήταν αναπόφευκτη.
Ο γερμανικός πληθυσμός, ο οποίος έμενε στα Ανατολικά, έτρεμε την εκδίκηση των Σοβιετικών. Κυκλοφορούσαν ήδη ιστορίες για εκτελέσεις και βιασμούς με αποτέλεσμα χιλιάδες άτομα να αφήσουν τα σπίτια τους αναζητώντας ασφάλεια.
Στην περιοχή της Ανατολικής Πρωσίας (την οποία αργότερα θα μοιράζονταν ΕΣΣΔ και Πολωνία) η Γερμανία οργάνωσε την Επιχείρηση Αννίβας, μια μαζική προσπάθεια εκκένωσης. Πολίτες, στρατιώτες και εξοπλισμός μεταφέρθηκαν σε ασφαλείς περιοχές μέσω της Βαλτικής Θάλασσας. Χιλιάδες Γερμανοί που προσπαθούσε να γλιτώσουν από τον επερχόμενο σοβιετικό στρατό συγκεντρώθηκαν στην πόλη Γκότενχαφεν (σήμερα η πολωνική Γκτίνια) στης οποίας το λιμάνι ήταν το πολυτελές υπερωκεάνιο «Wilhelm Gustloff».
Το πλοίο προσέφερε ένα ταξίδι διαφυγής σε όποιον κατάφερνε να φτάσει στην προκυμαία και να επιβιβαστεί. «Έλεγαν ότι αν έχεις ένα εισιτήριο για το Gustloff είχες τη μισή σου σωτηρία» λέει ο Χάιντς Σεν, ο οποίος κατάφερε να ανέβει και ήταν από τους λίγους που κατάφεραν να επιζήσουν.
Το σοβιετικό ναυτικό όμως περίμενε και δεν θα επέτρεπε μεταφορές από την Ανατολική Πρωσία. Θα εντόπιζε το «Wilhelm Gustloff», θα το βύθιζε και περίπου 9.000 άτομα θα σκοτώνονταν σε μια από τις μεγαλύτερες ναυτικές τραγωδίες όλων των εποχών που θα ξεπερνούσε τόσο αυτή του Τιτανκού όσο και αυτή της Λουιζιτάνια. Οι περισσότεροι από του 10.000 επιβάτες του «Gustloff» θα πέθαιναν μέσα σε λίγες ώρες από την επιβίβασή τους στις 30 Ιανουαρίου 1945.
Η βύθιση του πλοίου είναι ένα γεγονός που... χάθηκε μέσα στην «ομίχλη του πολέμου» και στο γενικότερο μεταπολεμικό κλίμα πως τελικά ο γερμανικός πληθυσμός «έπαθε αυτό που του άξιζε» καθώς επί χρόνια υποστήριζε τον παράλογο πόλεμο και απολάμβανε τους καρπούς των λεηλασιών της Βέρμαχτ.
Κρουαζιέρες για πιστούς Ναζί
Πριν τον πόλεμο το 25.000 τόνων «Wilhelm Gustloff» χρησιμοποιούταν ως κρουαζιερόπλοιο στα πλαίσια του προγράμματος «Δύναμη μέσω της χαράς» το οποίο επιβράβευε τους πιστούς του καθεστώτος. Το πλοίο έκανε το πρώτο του ταξίδι τον Μάρτιο του 1938 και πήρε το όνομα του ναζιστή ηγέτη της Ελβετίας ο οποίος είχε δολοφονηθεί έναν χρόνο πριν από έναν Εβραίο φοιτητή.
Με την εισβολή στην Πολωνία και το ξέσπασμα του Πολέμου το πλοίο χρησιμοποιήθηκε ως πλωτό στρατόπεδο. Παράλληλα γινόταν συντήρηση ώστε να είναι μόνιμα αξιόπλοο. Αν και αρχικά το καθεστώς είχε απαγορεύσει τις μαζικές μετακινήσεις στα τέλη του Ιανουαρίου είχε γίνει φανερό ότι δεν υπήρχε άλλη λύση. Οι Σοβιετικοί είχαν ήδη κόψει τις χερσαίες οδούς και ο μόνος τρόπος διαφυγής ήταν μέσω της Βαλτικής.
10.000 άτομα
Κατά την επιβίβαση οι Γερμανοί αξιωματικοί ζητούσαν και έκαναν έλεγχο των εισιτηρίων (φωτό) αλλά γρήγορα επικράτησε χάος και πανικός. Το πλήθος πίεζε να μπει στο καράβι και τελικά η είσοδος ελευθερώθηκε. Ο ακριβής αριθμός των ατόμων που επιβιβάστηκαν δεν θα γίνει ποτέ γνωστός. Οι επιζώντες αναφέρουν ότι είχε καταλειφθεί κάθε κατάστρωμα και κάθε χώρος του πλοίου. Επισήμως είχαν επιβιβαστεί πάνω από 6.000 άτομα αλλά υπολογίζεται ότι όταν σήκωσε την άγκυρα του στο «Wilhelm Gustloff» επέβαιναν περίπου 10.000 άτομα. Η μέγιστη χωρητικότητα του ήταν 2.000 άτομα, μαζί με το πλήρωμα.
Ο Χάιντς Σεν αναφέρει ότι στο καράβι βρίσκονταν 8.956 πολίτες, 918 στρατιωτικοί, 373 γυναίκες που εργάζονταν ως βοηθητικό προσωπικό στο γερμανικό ναυτικό και ένα πλήρωμα 173 ατόμων. Αυτό σημαίνει ότι επέβαιναν συνολικά 10.582 άτομα. Ο Σεν τονίζει ότι η κατάσταση ήταν αποπνικτική και πολλοί από τους επιβάτες δεν φορούσαν σωσίβια.
Το ταξίδι ξεκίνησε στις 12:30 το μεσημέρι της 30στής Ιανουαρίου 1945. Το «Wilhelm Gustloff» συνόδευε το επιβατηγό «Hansa» το οποίο ήταν επίσης γεμάτο με πολίτες και στρατιωτικούς, και δυο τορπιλάκατοι. Η μια από αυτές, κατά τη διάρκεια του ταξιδιού, παρουσίασε μηχανικό πρόβλημα και επέστρεψε στο λιμάνι.
Ο κυβερνήτης Φρίντριχ Πέτερσεν έπρεπε να αποφασίσει αν θα οδηγήσει το καράβι μέσα από τα γεμάτα νάρκες ρηχά νερά ή θα βγει στα βαθιά και θα περάσει από την περιοχή όπου περιπολούσαν σοβιετικά υποβρύχια. Αρχικά το πλοίο ταξίδευε χωρίς πλοϊκά φώτα αλλά όταν ελήφθη σήμα πως πλησιάζουν γερμανικά ναρκαλιευτικά ο Πέτερσεν έδωσε εντολή να ανάψει το κόκκινο και πράσινο φως στην πλώρη και στην πρύμνη. Αυτό έκανε τον εντοπισμό του πλοίου πιο εύκολο.
Ο πλοίαρχος Πάουλ Βόλραθ έγραψε αργότερα πως γνώριζαν ότι υπήρχαν υποβρύχια στην περιοχή όμως ο κυβερνήτης το ρίσκαρε.
Τρεις τορπίλες
Το σοβιετικό υποβρύχιο S-13, το οποίο περιπολούσε στη Βαλτική, εντόπισε το «Wilhelm Gustloff». Ο κυβερνήτης Αλεξάντερ Μαρινέσκο έδωσε εντολή να το ακολουθήσουν. Για περίπου δύο ώρες το S-13 έπλεε κάτω και δίπλα από το γερμανικό πλοίο. Το ραντάρ της τορπιλάκατου που συνόδευε το «Wilhelm Gustloff» είχε παγώσει και δεν εντόπισε το σοβιετικό υποβρύχιο.
Ο Μαρινέσκο έδωσε εντολή ανάδυσης και πλεύρισε το πλοίο από
τη μεριά της ακτής. Περίπου στις 21:00 ο Σοβιετικός κυβερνήτης είπε στο πλήρωμα
του να ρίξει τέσσερις τορπίλες στο «Wilhelm Gustloff» το οποίο βρισκόταν
Η πρώτη τορπίλη είχε γραμμένο πάνω της το μήνυμα «για την πατρίδα», η δεύτερη «για το Λένινγκραντ», η τρίτη «για τον σοβιετικό λαό» και η τέταρτη «για τον Στάλιν». Το σύστημα εκτόξευσης της τελευταίας κόλλησε αλλά οι τρεις άλλες εκτοξεύθηκαν κανονικά και πέτυχαν το «Wilhelm Gustloff» στην πλώρη.
Συγκεκριμένα η πρώτη χτύπησε την περιοχή όπου κοιμούνταν μέλη του πληρώματος, η δεύτερη το σημείο όπου έμεναν οι γυναίκες του πολεμικού ναυτικού κοντά στην εσωτερική πισίνα και η τρίτη χτύπησε το μηχανοστάσιο με αποτέλεσμα το πλοίο να... νεκρώσει.
Χάθηκε σε 44 λεπτά
Σύμφωνα με αναφορές μόνο εννέα σωστικές λέμβοι έπεσαν στη θάλασσα. Οι υπόλοιπες είχαν παγώσει και δεν κατέβαιναν. Μέσα σε 20 λεπτά από τα χτυπήματα το «Wilhelm Gustloff» πήρε μεγάλη κλίση. Ήδη τα θύματα από τις εκρήξεις και το νερό που είχε μπει στο καράβι ήταν χιλιάδες. Όσοι είχαν επιζήσει έπεσαν στο παγωμένο νερό. Η συντριπτική πλειονότητα δεν άντεξε.
Σαράντα λεπτά μετά τα χτυπήματα το πλοίο γύρισε στην μια πλευρά του και τελικά βυθίστηκε 44 λεπτά αφού δέχθηκε τις τορπίλες.
Γερμανικά πλοία έσπευσαν στην περιοχή και κατάφεραν να διασώσουν συνολικά 1.252 άτομα από τα οποία τα 13 δεν τα κατάφεραν και πέθαναν αργότερα. Όλοι οι κορυφαίοι αξιωματικοί του «Wilhelm Gustloff» επέζησαν. Η έρευνα που διατάχθηκε δεν ολοκληρώθηκε ποτέ λόγω της κατάρρευσης της ναζιστικής Γερμανίας.
Ο Σεν αναφέρει ότι σκοτώθηκαν συνολικά 9.343 άτομα αριθμός που θεωρείται σχετικά ακριβής.
«Τους χτυπούσαν με τα
κουπιά στο κεφάλι και στα χέρια»
Ένας από τους επιζήσαντες, ο Χορστ Βόιτ, ο οποίος το 1945 ήταν 10 ετών, θυμάται: «Ο κόσμος προσπαθούσε να ανέβει τις σκάλες και να φτάσει στις βάρκες. Παιδιά ποδοπατήθηκαν. Κόψαμε τα σχοινιά με ένα μαχαίρι και μπήκαμε σε μια λέμβο. Πολλοί πηδούσαν στη θάλασσα. Μετά προσπαθούσαν να ανέβουν στις βάρκες. Ήταν τόσοι πολλοί που θα βούλιαζαν τις βάρκες. Τους χτυπούσαν με τα κουπιά στο κεφάλι και στα χέρια. Ήταν φρικτό. Οι περισσότεροι από αυτούς πέθαναν».
Ο Σεν από τη μεριά του διηγείται μια πραγματικά τραγική ιστορία της οποίας έγινε μάρτυρας ενώ το πλοίο βυθιζόταν. Έχοντας χάσει κάθε ελπίδα ένας πατέρας πυροβόλησε τη σύζυγο και τα παιδιά του. Στη συνέχεια έβαλε το όπλο στο στόμα του αλλά δεν είχε πλέον σφαίρες. Τελικά αφέθηκε και γλίστρησε στο παγωμένο κατάστρωμα μαζί με τα νεκρά σώματα της οικογένειας του. Έπεσαν όλοι μαζί στη θάλασσα. Μέσα στους επιζώντες ήταν και ένα μωρό. Βρέθηκε τυλιγμένο σε κουβέρτες μέσα σε μια σωστική λέμβο. Η οικογένεια του είχε χαθεί. Ο αξιωματικός που το εντόπισε το υιοθέτησε.
Μια ακόμα απώλεια
πολεμου
H βύθιση του «Wilhelm Gustloff»... χάθηκε κάπου μέσα στα ιστορικά γεγονότα που ακολούθησαν. Παρά τα χιλιάδες θύματα έλαβε ελάχιστη προσοχή και έγιναν απλά μικρές αναφορές στον Τύπο. Λίγες εβδομάδες μετά, το υποβρύχιο του Μαρινένκο θα βύθιζε και το «General von Steuben» και την άνοιξη θα βυθίζονταν επίσης τα πλοία «Goya» και «Cap Arcona» με χιλιάδες θύματα.
«Εκείνη την εποχή υπήρχε ένα στίγμα. Δεν μπορούσες να συζητήσεις τα όσα συνέβησαν στους Γερμανούς μετά τα όσα έκαναν οι Ναζί σε ολόκληρη την Ευρώπη. Το Gustloff ήταν απλά μια ακόμα απώλεια πολέμου όπως και όλα τα υπόλοιπα γερμανικά πλοία που βυθίστηκαν Δεν ήταν δυνατό να κοιτάξεις την ανθρώπινη πλευρά του λαού που ήταν εχθρός», αναφέρει ο Έντουαρντ Πατρούσκεβιτς, υπεύθυνος του ηλεκτρονικού μουσείου που έχει δημιουργηθεί για το «Wilhelm Gustloff».