Τι λένε οι ιστορικοί για την πορεία, τη ζωή και το τέλος του Ρωμαίου έπαρχου ο οποίος δεν απέτρεψε την σταύρωση του Ιησού
Στην κοινή μνήμη ο Πόντιος Πιλάτος (Pontius Pilatus) έχει αποτυπωθεί ως ο
Ρωμαίος έπαρχος που δεν απέτρεψε στην σταύρωση του Ιησού. Επέλεξε να… νίψει τας χείρας του και λειτούργησε ως ένα ακόμα όργανο για να προχωρήσει το θείο δράμα
και να οδηγηθούμε τελικά στην Ανάσταση. Ο Πιλάτος παρουσιάζεται είτε ως ένας αδύναμος
διοικητής που δεν σηκώνει το ανάστημα του, είτε ως ένας άνθρωπος που ήθελε αλλά
δεν μπορούσε να σώσει τον Ιησού. Μάλιστα η Ορθόδοξη Εκκλησία της Αιθιοπίας τον
έχει αγιοποιήσει από τον 6ο αιώνα μ.Χ. ενώ η Ανατολική Ορθόδοξη
Εκκλησία αναφέρει ως αγία την σύζυγο του Πιλάτου, Κλαυδία Πρόκουλα
υποστηρίζοντας ότι τον παρότρυνε να μην ανακατευτεί στην υπόθεση του Ιησού. Πέραν
όμως από τις θρησκευτικές και λαϊκές παραδόσεις υπάρχει και το ιστορικό πλαίσιο
καθώς ο Πιλάτος αποδεδειγμένα υπήρξε.
Το όνομα και η πορεία μέχρι την Ιουδαία
Δεν υπάρχουν πληροφορίες για το πού γεννήθηκε και για τα πρώτα χρόνια της ζωής
του. Το επώνυμο του ίσως σημαίνει αυτός που είναι ικανός με το ακόντιο (pilum) ενώ μια άλλη εκδοχή υποστηρίξει
ότι το όνομά του προέρχεται από τη σύντμηση της λέξης «Pilaetus» που
χρησιμοποιείτο για να χαρακτηρίσει κάποιον που ήταν απελεύθερος. Αναφορικά με το
όνομα Πόντιος (Pontius) καταδεικνύει
ότι ένας πρόγονος του ζούσε στην περιοχή Σάμνιουμ (Samnium) στο κέντρο της νότιας Ιταλίας και ανήκε στην οικογένεια του Γκάβιους
Πόντιους και του Πόντιους Τελέσινους.
Λόγω της θέσης του πιθανότατα ήταν μορφωμένος, οικονομικά εύρωστος και
ισχυρός πολιτικά και κοινωνικά. Οι ιστορικοί θεωρούν δεδομένο ότι ήταν παντρεμένος.
Επίσης είναι ευρέως αποδεκτό ότι πριν γίνει έπαρχος της Ιουδαίας ο Πιλάτος είχε
θητεύσει στον στρατό όπου ως διοικητής είχε κάποιες επιτυχίες, οι οποίες του έδωσαν ισχύ.
Η Πέτρα του Πιλάτου
Ο Πιλάτος ήταν ο 5ος έπαρχος της ρωμαϊκής επαρχίας της Ιουδαίας
και θήτευσε κατά τη βασιλεία του Τιβέριου. Αυτό έχει επιβεβαιωθεί ιστορικά τόσο
από νομίσματα που κόπηκαν τη διάρκεια της διοίκησης του όσο και από την επονομαζόμενη
«Πέτρα του Πιλάτου».
Πρόκειται για μια η λατινική επιγραφή που βρέθηκε σκαλισμένη ασβεστόλιθο
και ανέφερε λόγια του Πιλάτου προς τον Τιβέριο. Ανακαλύφθηκε το 1961 από μια
αρχαιολογική ομάδα με επικεφαλής τον Αντόνιο Φρόβα στο εσωτερικό μιας σκάλας,
σε μια ημικυκλική δομή, πίσω από το κτίριο ενός ρωμαϊκού θεάτρου στην Καισάρεια.
Ήταν το διοικητικό κέντρο των Ρωμαίων στην επαρχία της Ιουδαίας. Ο Πιλάτος (όπως
κάθε έπαρχος) ζούσε εκεί και επισκέπτονταν μόνο την Ιερουσαλήμ σε ειδικές
περιστάσεις ή σε περιόδους αναταραχών. Το τεχνητούργημα του Πιλάτου αποτελεί
κομμάτι των επιγραφών ενός κτιρίου, πιθανότατα ενός ναού, που κατασκευάστηκε
ενδεχομένως προς τιμήν του αυτοκράτορα Τιβέριου και χρονολογείται από το 26-36
μ.Χ. Η αφιέρωση δηλώνει ότι ο Πιλάτος ήταν έπαρχος της Ιουδαίας. «Η Πέτρα του
Πιλάτου) σήμερα βρίσκεται στο Μουσείο του Ισραήλ στην Ιερουσαλήμ, ενώ ένα
αντίγραφό της μπορεί να δει κανείς και στην Καισάρεια. Η επιγραφή ανέφερε: Στον
θεϊκό Αύγουστο Τιβέριο, Πόντιος Πιλάτος, έπαρχος της Ιουδαίας, έχει αφιερώσει
αυτό.
Η θητεία του
Πιθανότατα ο Πιλάτος έμεινε στη διοίκηση της επαρχίας για δέκα χρόνια. Η
παράδοση αναφέρει ότι ήταν έπαρχος από το 26μ.Χ. έως και το 36μ.Χ. Κάποιοι ιστορικοί
διαφωνούν και ορίζουν την έναρξη της θητεία του Πιλάτου λίγα χρόνια πριν.
Ως έπαρχος είχε υπό τις διαταγές του μια στρατιωτική δύναμη η οποία
λειτουργούσε και σαν αστυνομία. Ήταν η κεφαλή της δικαστικής εξουσίας και είχε
τη δυνατότητα να επιβάλει θανατική ποινή. Επιπλέον ήταν υπεύθυνος για τη
συγκέντρωση των φόρων, αποφάσιζε για το που θα διατεθούν χρήματα και έκοψε
νομίσματα.
Φαίνεται ότι στο μεγαλύτερο μέρος της θητείας του είχε ιδιαίτερη ελευθερία
στη διοίκηση καθώς προϊστάμενος του Λούσιους Αέλιους Λάμια, ο οποίος είχε έδρα στη
Συρία, έλειπε από την περιοχή για έξι χρόνια. Ο Πιλάτος είχε το δικαίωμα να ορίζει
τον ανώτατο ιερέα των Ιουδαίων και επέλεξε να διατηρήσει στη θέση του τον Καϊάφα.
Μάλιστα ο Καϊάφας παρέμεινε στο αξίωμα καθ’ όλη τη θητεία του Πιλάτου.
Οι ιστορικοί συμφωνούν ότι η θητεία του Πιλάτου ήταν ταραγμένη με
συνεχείς εντάσεις και κάποια βίαια περιστατικά. Υπάρχουν τουλάχιστον τρεις
αναφορές που μιλούν για προσβλητικές κινήσεις του Πιλάτου οι οποίες προκάλεσαν
αναταραχές.
Το τέλος
Ο Πιλάτος έπεσε σε δυσμένεια όταν έδωσε εντολή να σφαγιαστεί μια ομάδα
Σαμαριτών στο χωρίς Τιράθανα, κοντά στο βουνό Γκεριζίμ. Η ομάδα αναζητούσε αντικείμενα
που είχε θάψει ο Μωυσής. Οι Σαμαρίτες
διαμαρτυρήθηκαν στον διοικητή της Συρίας, Λούσιος Βιτέλιους κι αυτός διέταξε
τον Πιλάτο να μεταβεί στη Ρώμη για να κριθεί από τον αυτοκράτορα Τιβέριο. Πριν όμως
ο Πιλάτος φτάσει στην «αιώνια πόλη» ο αυτοκράτορα πέθανε (37μ.Χ.).
Δεν είναι ξεκάθαρο αν ο Πιλάτος λογοδότησε τελικά στον νέο αυτοκράτορα,
Καλιγούλα. Το μόνο βέβαιο είναι ότι δεν επέστρεψε στην Ιουδαία. Η θρησκευτική
παράδοση θέλει τον Πιλάτο να αυτοκτονεί τελικά. Ιστορικοί αναφέρουν ότι δεν
υπάρχουν στοιχεία για κάτι τέτοιο. Θεωρούν ότι ακολούθησε τη μοίρα κάθε επάρχου
που έχανε τη θέση του. Αποσύρθηκε στην οικία του και ξεχάστηκε. Σύμφωνα με μια
αναφορά ο Πιλάτος δεν έζησε για πολλά χρόνια μετά την αποχώρηση του από την
Ιουδαία.