Πλησιάζουμε πιο κοντά στο να απαντήσουμε το ερώτημα αν είμαστε μόνοι στο σύμπαν
Η ώρα για την ανακάλυψη πιθανής εξωγήινης ζωής ίσως είναι πλέον πιο κοντά. Μια ομάδα ερευνητών μελετώντας παρατηρήσεις του διαστημικού τηλεσκοπίου James Webb κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ένας γιγάντιος εξωπλανήτης είναι πολύ πιθανό να φιλοξενεί ζωή!
Ο εξωπλανήτης K2-18 b, ο οποίος βρίσκεται σε απόσταση 124
ετών φωτός από τη Γη, φέρει τα πιο ισχυρά έως τώρα σημάδια πιθανής βιολογικής
δραστηριότητας πέρα από το ηλιακό μας σύστημα, όπως αναφέρεται.
Συγκεκριμένα, οι αστρονόμοι εντόπισαν σε αυτόν ίχνη δύο
χημικών ενώσεων – διμεθυλοσουλφίδιο (DMS) και διμεθυλοδισουλφίδιο (DMDS) – τα
οποία, στη Γη, παράγονται αποκλειστικά από μορφές ζωής όπως το θαλάσσιο
φυτοπλαγκτόν.
«Αυτή είναι η ισχυρότερη ένδειξη μέχρι σήμερα για πιθανή
βιολογική δραστηριότητα πέρα από το ηλιακό μας σύστημα», δήλωσε στον Guardian ο
καθηγητής Νίκου Μαντούσουντχαν, αστροφυσικός του Πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ,
που ηγήθηκε της ερευνητικής ομάδας.
«Είμαστε πολύ επιφυλακτικοί. Οφείλουμε να αμφισβητήσουμε
τόσο την εγκυρότητα του σήματος όσο και το τι μπορεί να σημαίνει», πρόσθεσε
ωστόσο.
Σύμφωνα με τον ίδιο, «ίσως στο μέλλον κοιτάξουμε πίσω σε
αυτή τη στιγμή και αναγνωρίσουμε ότι ήταν το σημείο καμπής – εκεί όπου το
ερώτημα "είμαστε μόνοι;" μπόρεσε να απαντηθεί».
Ένας πολλά υποσχόμενος πλανήτης
Ο K2-18 b, που βρίσκεται στον αστερισμό του Λέοντα, έχει
σχεδόν εννέα φορές της μάζα της Γης και είναι περίπου 2,6 φορές μεγαλύτερος, ενώ
εντάσσεται στους πλανήτες μεγέθους μικρότερου του Ποσειδώνα.
Περιφέρεται εντός της κατοικήσιμης ζώνης του άστρου του –
ενός ερυθρού νάνου με τη μισή μάζα του Ήλιου- και χρειάζεται 33 μέρες για να
κάνει μια πλήρη περιστροφή γύρω από αυτό.
Ο πλανήτης εντοπίστηκε για πρώτη φορά το 2015 από το
τηλεσκόπιο Κέπλερ και το 2019 το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble φάνηκε να
ανιχνεύει υδρατμούς στην ατμόσφαιρά του, με τους επιστήμονες να τον
χαρακτηρίζουν τότε ως «τον πιο κατοικήσιμο γνωστό κόσμο». Όμως μεταγενέστερες
αναλύσεις του 2023 έδειξαν ότι το υποτιθέμενο σήμα νερού πιθανότατα προερχόταν
από μεθάνιο, γεγονός που πυροδότησε νέα ερωτήματα αλλά και τη θεωρία ύπαρξης
ενός βαθύτατου ωκεανού. Η ομάδα του Μαντουσουντάν υποστήριξε το 2023 ότι το
προφίλ του K2-18 b συνάδει με έναν κατοικήσιμο κόσμο, καλυμμένο από έναν
τεράστιο, βαθύ ωκεανό, μια άποψη που παραμένει αμφιλεγόμενη.
Το σήμα του James Webb
Τα πράγματα άλλαξαν όταν ανέλαβε δουλειά το James Webb. Καθώς
ο πλανήτης πέρασε μπροστά από το άστρο του, το James Webb ανίχνευσε πτώση σε
συγκεκριμένα μήκη κύματος, συμβατά με την απορρόφηση από DMS και DMDS.
«Το σήμα πέρασε δυνατά και καθαρά», δήλωσε ο Μαντουσουντάν.
«Αν μπορούμε να ανιχνεύσουμε αυτά τα μόρια σε κατοικήσιμους πλανήτες, αυτή
είναι η πρώτη φορά που το καταφέρνουμε αυτό ως είδος, είναι απίστευτο ότι αυτό
είναι εφικτό».
Τα ευρήματα, που δημοσιεύονται στο The Astrophysical Journal
Letters, υποδηλώνουν συγκεντρώσεις DMS, DMDS ή και των δύο (οι υπογραφές τους
επικαλύπτονται) χιλιάδες φορές ισχυρότερες από τα επίπεδα στη Γη.
«Μπορεί να υπάρχουν διαδικασίες που δεν γνωρίζουμε και οι
οποίες παράγουν αυτά τα μόρια», δήλωσε ο Μαντουσουντάν. «Αλλά δεν νομίζω ότι
υπάρχει κάποια γνωστή διαδικασία που μπορεί να το εξηγήσει αυτό χωρίς
βιολογία».
Η παρουσία των μορίων θα μπορούσε να εξηγηθεί και από
υπερβολικά σπάνιες κοσμικές προσκρούσεις. Υπάρχει το ερώτημα αν το DMS θα
μπορούσε να έχει έρθει στον πλανήτη από κομήτες. Αυτό θα απαιτούσε έναν ισχυρό «βομβαρδισμό»
από κομήτες, ο οποίος φαίνεται απίθανος ή να έχει παραχθεί σε υδροθερμικές
πηγές, ηφαίστεια ή καταιγίδες μέσω εξωτικών χημικών διεργασιών. Ωστόσο όλες
αυτές οι εναλλακτικές παραμένουν υποθετικές.
Η άλλη πλευρά
Η ανίχνευση των συγκεκριμένων ενώσεων είναι στατιστικά
σημαντική καθώς η πιθανότητα να πρόκειται για τυχαίο συμβάν είναι μόλις 0,3%, ωστόσο
αυτό δεν επαρκεί από μόνο του για να αποδείξει την ύπαρξη ζωής, όπως επισημαίνουν
άλλοι επιστήμονες.
Η δρ Νόρα Χένι, χημικός στο Ινστιτούτο Φυσικής του
Πανεπιστημίου της Βέρνης, τόνισε ότι η ένωση DMS έχει εντοπιστεί και σε κομήτες,
οι οποίοι δεν έχουν περαιτέρω ίχνη ζωής, όπως είχε αποκαλύψει προηγουμένως δική
της έρευνα σε έναν παγωμένο κομήτη.
Παράλληλα, άλλοι ερευνητές υπογραμμίζουν ότι οι συνθήκες
στον K2-18 b μέχρι στιγμής είναι άγνωστες. Υπάρχει η εικασία ότι μπορεί να
είναι ένας πλανήτης με ωκεανούς, αλλά και ότι αποτελεί έναν αέριο πλανήτη ή
ακόμα και έναν πλανήτη από μάγμα.
Οι ερευνητές πρέπει να είναι περίπου 99,99999% σίγουροι ότι
τα αποτελέσματά τους είναι σωστά και όχι τυχαία. Στην επιστημονική ορολογία,
αυτό είναι ένα αποτέλεσμα «πέντε σίγμα». Όμως τα τελευταία αποτελέσματα ανήκουν
σε αυτά των «τριών σίγμα», ή 99,7%. Κάτι που ακούγεται πολύ, αλλά δεν αρκεί για
να πείσει την επιστημονική κοινότητα. Ωστόσο, είναι πολύ περισσότερο από το
αποτέλεσμα του «ενός σίγμα», δηλαδή του 68%, που έλαβε η ομάδα πριν από 18
μήνες, όταν πρωτοαναφέρθηκε σε αυτόν τον πλανήτη.
«Η ζωή είναι μία από τις επιλογές, αλλά είναι μία από τις
πολλές», δήλωσε η δρ Χένι. «Θα πρέπει να αποκλείσουμε αυστηρά όλες τις άλλες
επιλογές προτού ισχυριστούμε ότι υπάρχει ζωή».
Άλλοι λένε ότι η μέτρηση της ατμόσφαιρας των πλανητών μπορεί
να μην δώσει ποτέ την ένδειξη που χρειαζόμαστε στην έρευνα για εξωγήινη ζωή.
Η Δρ Τζο Μπάρστοου, πλανητικός επιστήμονας στο Ανοικτό
Πανεπιστήμιο, θεώρησε επίσης την ανίχνευση ως σημαντική, αλλά δήλωσε: «Η
κλίμακα… σκεπτικισμού για κάθε ισχυρισμό που σχετίζεται με ενδείξεις ζωής είναι
μόνιμα ανεβασμένη στο 11, όχι επειδή δεν πιστεύω ότι υπάρχει άλλη ζωή εκεί έξω,
αλλά επειδή αισθάνομαι ότι για μια τόσο βαθιά και σημαντική ανακάλυψη το βάρος
της απόδειξης πρέπει να είναι πολύ, πολύ υψηλό. Δεν νομίζω ότι αυτή η τελευταία
εργασία ξεπερνά αυτό το όριο».
Παρά τις διαφωνίες, οι επιστήμονες συμφωνούν ότι πρόκειται
για ένα μεγάλο άλμα στην αναζήτηση εξωγήινης ζωής, ακόμη κι αν δεν συνιστά
απόδειξη ότι όντως στον πλανήτη αυτόν κατοικούν κάποια όντα.
Ο Δρ Σουμπίρ Σάρκαρ, λέκτορας αστροφυσικής στο Πανεπιστήμιο
του Κάρντιφ και μέλος της ερευνητικής ομάδας, είπε ότι η έρευνα υποδηλώνει ότι
το K2-18b θα μπορούσε να έχει έναν ωκεανό που θα μπορούσε να είναι δυνητικά
γεμάτος ζωή, αν και τόνισε ότι «δεν γνωρίζουμε με βεβαιότητα».
Πρόσθεσε ότι το έργο της ερευνητικής ομάδας θα συνεχίσει να
επικεντρώνεται στην αναζήτηση ζωής σε άλλους πλανήτες: «Συνεχίστε να
παρακολουθείτε αυτό το διάστημα», ήταν το μήνυμά του.